Jadwisin (powiat legionowski)

Jadwisin – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie legionowskim, w gminie Serock (4 km od Serocka), 1,5 km od Zegrza na północno-wschodnim skraju Kotliny Warszawskiej. Jest to miejscowość o charakterze rekreacyjnym znajdująca się nad brzegiem Zalewu Zegrzyńskiego. Ma ona charakter letniskowo-rekreacyjny, wczasowy i konferencyjno-szkoleniowy. Na terenie wsi zlokalizowane są przystanie żeglarskie, oddział Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, pałac w stylu renesansu francuskiego oraz park krajobrazowy powstały ok. 1900 roku.

Jadwisin położony jest przy Droga krajowa nr 61 (Polska)drodze krajowej 61 wiodącej na Mazury pomiędzy Zegrzem, a Serockiem, niedaleko Warszawy - ok. 30 km od ścisłego centrum Warszawy i 17 km od granic miasta.

Jadwisin zamieszkuje ok. 1000 osób. Przez miejscowość wytyczona jest ścieżka rowerowa oraz trakt spacerowy. Miejscowość leży w granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Okolica stwarza możliwości uprawiania sportów wodnych, turystyki, wędkarstwa, i żeglarstwa. Jadwisin posiada 3 km linii brzegowej Zalewu Zegrzyńskiego.

Nazwa Jadwisin pochodzi od imienia Księżnej Jadwigi Radziwiłłowej z Rodu Krasińskich, która ziemie te dostała w spadku po ojcu z części dóbr Zegrze.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa warszawskiego.

Ważniejsze miejsca i zabytki

Pałac Radziwiłłów w Jadwisinie

Zespół pałacowo-parkowy w Jadwisinie pochodzi z końca XIX wieku, otoczony jest 100 ha parkiem (rezerwatem przyrody). Stanowi on pozostałość puszczy serockiej. Został odtworzy z zachowaniem części o charakterze barokowym oraz angielskim.

Budynek pałacowy powstał na nieregularnym planie. Posiada kilka niesymetrycznie skomponowanych brył oraz ryzality zakończone trójkątnymi szczytami. Jest on w części: parterowy i piętrowy oraz posiada mieszkalne poddasze. Pałac charakteryzuje się podmurówką z polnych kamieni, tynkowanymi narożnikami oraz białymi obramowaniami okiennymi. Na części ścian występują czerwone ceramiczne płytki. Pokryty jest blaszanym mansardowym dachem, w który wkomponowane zostały drewniane lukarnie. W części frontowej ulokowana została dwukondygnacyjna, kwadratowa wieża.

Neoklasycystyczny pałac zbudowano w latach 1896-1898 dla Radziwiłłów, Macieja i Jadwigi z Krasińskich. Książę Maciej pochodził z linii Radziwiłłów, tytułujących się hrabiami na Szydłowcu i Połoneczce. Zegrze pod Warszawą zyskał dzięki posagowi żony.

Projekt pałacu Radziwiłłów wykonał francuski architekt Franciszek Arveuf. Rezydencji został nadany styl nawiązujący do architektury francuskiej epoki renesansu.

Najpierw Radziwiłłowie zamieszkali w Zegrzu jednak po sprzedaniu części terenu dworskiego, który przeznaczono na budowę fortecy, przenieśli się do Jadwisina. Do wybuchu II wojny światowej pałac stanowił ich rezydencję. Podczas wojny na terenie parku byli tymczasowo grzebani żołnierze obu walczących stron. Po wojnie przeszedł w ręce Ministerstwa Oświaty. Ok. 1960 roku zlokalizowano w pałacu strzeżony ośrodek wypoczynkowy Urzędu Rady Ministrów. Obiekt był kilkakrotnie przebudowywany.

Obecnie (2009) w pałacu znajduje się Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Można organizować w nim konferencje oraz szkolenia. Jest on także udostępniony - z pewnymi ograniczeniami - turystom jako baza noclegowa.

O zwrot pałacu w 2007 wystąpił syn ostatnich właścicieli - Albert Hieronim Radziwiłł.

Ruiny Dworku Szaniawskiego

Nad Zalewem Zegrzyńskim, w kompleksie leśnym znajdują się ruiny dworku i zabudowań gospodarczych rodziny Szaniawskich. Dworek wzniesiony w 1838 roku, został zakupiony przez rodzinę Szaniawskich w II połowie XIX wieku. Tworzył w nim dramatopisarz i prozaik – Jerzy Szaniawski. Dworek spłonął 16 września 1977 roku. Po pożarze zostały schody, ruiny zabudowań gospodarczych oraz pozostałości bramy wjazdowej. Ruiny otoczone są starodrzewem parkowym. W dworku powstały dzieła Szaniawskiego m.in. Papierowy kochanek (1920), Żeglarz (1925), Adwokat i róże (1929), za który otrzymał Państwową Nagrodę Literacką i Most (1933).

Rezerwat przyrody Wąwóz Szaniawskiego

Powierzchnia rezerwatu to 11,5 ha lasu z utrwalonym przez roślinność wąwozem erozyjnym, z porastającym cały teren lasem grądowym oraz fragmentem zdziczałego parku. Walory wąwozu podnosi obecność ruin dworku Jerzego Szaniawskiego otoczonego resztkami drzewostanu parkowego. Droga dnem wąwozu prowadzi do przystani wodnej.

Figura św. Stanisława Kostki

Figura świętego Stanisława Kostki znajdująca się w Jadwisinie jest dziełem rzeźbiarza Ludwika Kauffmana tworzącego w I poł. XIX wieku. Święty Stanisław trzyma na rękach Dzieciątko Jezus. Inskrypcja na cokole brzmi: Pius IX Papież wszystkim wiernym odpustu dni 500 za pobożne odmówienie 3 Ojcze Nasz, 15 Zdrowaś Marya przy tej figurze, zaś odpustu zupełnego spowiadającym się i komunikującym u św. Stanisława Kostki w dniu udzielił roku Pańskiego 1850. (J.S.)

Stanica Wodna PTTK Zegrzynek

Obecnie (2008) obiekt w remoncie, dawniej znany z restauracji. Kuchnię docenił premier Józef Cyrankiewicz. Pejzaże starorzecza Narwi, widoczne niegdyś z ośrodka w Zegrzynku, oglądać możemy obecnie tylko w filmach - m.in. "Lotnej" Andrzeja Wajdy. Na terenie przystani PTTK Zegrzynek zostały nakręcone filmy: Lotna reż. Andrzeja Wajdy oraz serial Zostać miss. Natomiast w Ośrodku Panorama (w remoncie, stan na maj 2009) film Gulczas, a jak myślisz... reż. J. Gruzy. Obecnie w Pałacu Radziwiłłów Telewizja Polska kręciła sceny do serialu Londyńczycy.

Pozostałe obiekty

Jadwisin jest także siedzibą oddziału naukowego Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. Zespół Oddziału współpracuje m.in. z rolnikami i instytucjami z branży ziemniaczanej. Jadwisin jest też siedzibą Stowarzyszenia Polski Ziemniak.

Znajduje się tu Szkoła Podstawowa z kilkoma boiskami i Biblioteka Publiczna na Osiedlu naukowców IHiAR.

Na terenie miejscowości znajdują się dwie przystanie dla łodzi: Dolomit i Yacht Klub Polski. Przez miejscowość biegnie ścieżka rowerowa łącząca Serock i Zegrze.

Odkrycia archeologiczne

W latach 70. XX wieku naniesiono teren Jadwisina na mapę obszarów objętych ochroną archeologiczną. Jest to rejon występowania zabytków z epoki brązu i okresu wpływów rzymskich. W latach 90. XX wieku umieszczono go na tzw. Zdjęciu Archeologicznym Polski. W wyniku przeszukiwania stanowisk, archeologowie wydobyli m.in. elementy ceramiki użytkowej, elementy ozdób metalowych, fragmenty monet z okresu rzymskiego (archeologowie datują pochodzenie pozyskanych materiałów na ok. II w.p.n.e do III w.n.e.). Głębszej penetracji poddano fragment wykopaliska, w którego profilu archeologicznym pojawiły się pozostałości mieszkalnego obiektu namiotowego.