Serock

Serock – miasto w woj. mazowieckim, w powiecie legionowskim, nad Jeziorem Zegrzyńskim, położone naprzeciw ujścia Bugu do Narwi. Leży ono na pograniczu Kotliny Warszawskiej i Wysoczyzny Ciechanowskiej. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Serock. Odległość od centrum Warszawy wynosi ok. 40 km.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 4094 mieszkańców.

W mieście został zachowany średniowieczny układ urbanistyczny z rynkiem i ratuszem w centrum. Dominuje tu zabudowa jednorodzinna i małomiasteczkowa.

Do 1954 siedziba gminy Zegrze.

Położenie

Serock położony jest wzdłuż wysokiego brzegu Narwi. W pasie nadbrzeżnym jeziora, z Serockiem sąsiadują od strony Warszawy Jadwisin i od strony Pułtuska Wierzbica.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 13,43 km².

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. warszawskiego.

Demografia

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1065 r. z tzw. falsyfikatu mogileńskiego czyli dokumentu dla opactwa benedyktynów w Mogilnie (opactwu przekazywano jedną dziewiątą dochodów z grodu i połowę cła z komory celnej na rzece Bug). Miasto położone wówczas było na trasie szlaku handlowego wiodącego z Gdańska i Torunia na Ruś. Znajdowało się w nim także podgrodzie targowe.

Serock widniał też w wykazie z lat 1113-1124, gdzie wymieniano go jako jeden z ważniejszych książęcych grodów mazowieckich, w którym funkcjonuje przeprawa przez rzekę z komorą celną.

Serock od 1417 r. posiada prawa miejskie chełmińskie, które nadał mu książę Janusz I. Stanowił on wówczas ośrodek rzemieślniczo-handlowy. Z tego okresu zachował się również układ urbanistyczny w postaci m.in. kwadratowego rynku i późnogotyckiego kościoła parafialnego.

W XV-XVII wieku odbywały się w miejscowości sądy miejskie i grodzkie. Od XVI wieku do 1795 r. Serock był miastem powiatowym. W latach 1655-1660 podczas najazdu szwedzkiego miasto uległo znacznemu zniszczeniu. Od 1795 r. znajdowało się w zaborze pruskim, od 1807 r. przeszło pod władanie Księstwa Warszawskiego, a od 1815 r. znalazło się pod zaborem rosyjskim.

Serock wielokrotnie znajdował się na linii walk stanowiących przedpole Warszawy, m.in. w 1794, 1809 i 1831 r. W roku 1806 z rozkazu Napoleona I w Serocku rozpoczęto wznoszenie fortyfikacji, z których pozostały m.in. wały ziemne. Od 1807 r. stanowił twierdzę. Podczas wojny polsko-austriackiej w 1809 stanowiła ona miejsce działań wojsk gen. Józefa Niemojewskiego. Następnie rozbudowywano twierdzę (z inicjatywy marszałka Francji Davouta) do 1811 r. kiedy to większe znaczenie zyskała twierdza Modlin. W 1831 r. formowały się w Serocku wojska polskie (podczas powstania listopadowego).

W 1870 r. miejscowość pozbawiono praw miejskich. Ponownie je odzyskał w 1923 r.

Przy ulicy Pułtuskiej 13 i 15 znajduje się Zajazd Pocztowy Napoleoński zbudowany w stylu klasycystycznym w I połowie XIX wieku. W jego skład wchodzą parterowe zabudowania połączone bramą w kształcie łuku. Zajazd kilka razy przebudowywano, m.in. w II połowie XIX i w XX wieku. Obiekt w 1963 r. i 2000 r. został wpisany do rejestru zabytków.

We wrześniu 1939 r. miały tu miejsce walki polsko-niemieckie, natomiast na przełomie 1944 i 1945 r. sowiecko-niemieckie.

5 grudnia 1939 r. Niemcy wysiedlili z miasta ok. 3 tys. osób narodowości żydowskiej. W latach 1940-1944 istniał tu przymusowy obóz pracy, a w 1942 r. getto, gdzie przebywało ok. 2 tys. osób.

Podczas II wojny światowej Serock leżał w III Rzeszy, granica między III Rzeszą a Generalnym Gubernatorstwem przebiegała wzdłuż Narwi. W listopadzie i grudniu 1944 roku przez Serock przebiegała linia frontu. Niemcy bronili w Serocku przeprawy przez Narew przed Armią Czerwoną. Rosjanie użyli zmasowanego ataku katiuszami w wyniku czego Serock został zniszczony. Po wojnie odbudowano go.

Grodzisko Barbarka

Wczesnośredniowieczne grodzisko zwane Ogrodziskiem lub Barbarką znajduje się na prawym brzegu Narwi, w okolicy ujścia Bugu. Jego rozwój przypadał na XI – XIII wiek. Stanowi ono jedno z najstarszych grodów Mazowsza (Syroczecz).

Grodzisko położone było przy dwóch szlakach handlowych i komunikacyjnych:

• z Rusi przez Nur, Brok, Brańsk do Wielkopolski, Kujaw i Pomorza;
• z południa Polski do Jaćwieży i Prus.

Podczas badań powierzchniowych prowadzonych w 1961 r. przez prof. dr. Zdzisława Rajewskiego znaleziono kawałki ceramiki, polepy i części kości zwierzęcych.

Badania wykopaliskowe prowadzone w latach 1962-1966 przez mgr Barbarę Zawadzką-Antosik wykazały trzy etapy osadnictwa wczesnośredniowiecznego oraz funkcjonowanie człowieka na tych terenach w XIV-XVII wieku. Zlokalizowano także cmentarzysko i jednonawową kaplicę z apsydą.

Na wydobytych wówczas ok. 200 zabytków archeologicznych składały się m.in. fragmenty ceramiki, kości zwierzęce i szczątki ryb. Wykazały one że mieszkańcy głównie zajmowali się rolnictwem (uprawiano pszenicę, żyto, groch) rybołówstwem, tkactwem i rogownictwem.

Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny

Murowany, jednonawowy kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny (dawniej św. Wojciecha) ufundowali książęta mazowieccy: Janusz III i Stanisław. Inicjatorem budowy był pleban serocki Wojciech Popielski z Popielżyna. Kościół powstał pomiędzy 1 ćw. XVI wieku, a 1600 rokiem. W 3 ćw. XVIII wieku przebudowano okna. Restaurowany m.in. w latach 1934-1938.

Kościół posiada posadzkę umiejscowioną poniżej poziomu otoczenia, prosto zamknięte prezbiterium, dwie symetrycznie ulokowane zakrystie, trójprzęsłową nawę, emporę na piętrze oraz wieżę. Został zbudowany w wątku krzyżowym. Sklepienia nawy kolebkowe z lunetami z nałożoną gwiaździstą siatką żeber. W prezbiterium sklepienie krzyżowe z drutami krzyżowymi, bez jarzem. W prezbiterium dwa portale ostrołukowe oprofilowane kształtką ceglaną. Na skarpie wschodniej znajduje się napis I.H.1586.

Znajduje się w nim obraz Stanisława Witolda Bieniasa przedstawiający „Cud nad Wisłą” oraz oryginalne barokowe przedmioty takie jak:

• ołtarz główny, na którym przedstawione jest Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny,
• rzeźby figuralne św. Wojciecha i św. Stanisława,
• ołtarz boczny św. Anny,
• ołtarz boczny św. Barbary,
• ambona,
• chrzcielnica.

W 1961 r. kościół wpisano do rejestru zabytków.

Przemysł

W Serocku znajdują się małe zakłady usługowe i produkcyjne. Produkowane są tu głównie wyroby spożywcze, elektrotechniczne, ceramiczne, meblarskie i budowlane. W okolicy miejscowości uprawia się głównie truskawki i warzywa.

Turystyka

Serock stanowi ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy. Zlokalizowane są w nim ośrodki wczasowe i konferencyjno-szkoleniowe. Znajduje się tu także przystań żeglugi pasażerskiej. Zorganizowano tu liczne trasy spacerowe, m.in. trakt źródlany i wąwóz przy górze Barbarki. Przez miejscowość przebiega również turystyczny szlak pieszy z Dębego. W wyniku spiętrzenia wód Bugu i Narwi w Serocku powstały warunki do uprawiania sportów wodnych i wędkarstwa. Znajduje się tu ok. 4500 działek rekreacyjno-letniskowych.

Miejscowość stanowi także ośrodek kultury i sportu. Organizowanych jest w niej wiele imprez kulturalnych, m.in. Międzynarodowy Przegląd Folklorystyczny Kupalnocka (m.in. występowały zespoły z Tajwanu, Rosji, Litwy, Bułgarii, Chile, Rumunii, Słowacji, Szwecji, Grecji, Egiptu, Włoch, Francji, Turcji, Kanady, Chorwacji i Holandii) oraz Serockie Lato Muz (m.in. koncerty wokalno-instrumentalne na górze Barbarki).

Komunikacja

Serock leży przy drogach krajowych 61 i 62. Ma połączenia autobusowe z: Warszawą, Legionowem, Pułtuskiem, Ostrołęką, Szczytnem, Olsztynem, Mrągowem, Ciechanowem, Wyszkowem i Płońskiem. Przez Serock nie przebiega żadna linia kolejowa.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Celleno
• Ignalina
• Lanškroun
• Dzierżoniów
• Radzionków

Galeria

• 

  Kościół Zwiastowania NMP

• 

  Dzwon jubileuszowy AD 2000 znajdujący się przy kościele Zwiastowania NMP

• 

  Wnętrze kościoła Zwiastowania NMP

• 

  Tablica pamiątkowa na kościele Zwiastowania NMP

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Serocku
• Karol Tchorek – rzeźbiarz urodzony w Serocku