Jeruzal (powiat miński)

Jeruzal – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, w gminie Mrozy.

Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Jeruzal. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.

Historia

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w 1426 pod nazwą Żeliszew. Od XVI do XVIII wieku własność różnych rodzin szlacheckich: Oborskich, Głogowskich, Rudzińskich, Cieszkowskich. W 1533 Oborscy otrzymali przywilej na założenie tu miasta prywatnego; erygowano także parafię. Początkowo miasto funkcjonowało pod nazwami Żeliszew oraz Łukowiec. Pozbawiona podstaw gospodarczego rozwoju lokacja, położona w odległości zaledwie kilku kilometrów od 4 innych miast - Latowicza, Kuflewa, Seroczyna i Wodyń - nigdy nie rozwinęła się. W XVII w. miasto liczyło zaledwie 150 mieszkańców. Sytuacji nie zmieniło nadanie miejscowości nazwy Jeruzalem, która ostatecznie przekształciła się w dzisiejszą formę. W okresie kontrreformacji i po potopie szwedzkim miasto stanowiło lokalny ośrodek pielgrzymkowy. W 1810 Jeruzalem liczył jednak wciąż tylko 198 mieszkańców i około 1820 utracił ostatecznie prawa miejskie.

Zabytki

Kościół

Wraz z założeniem parafii w XVI wieku wybudowano pierwszy kościół drewniany, który uległ zniszczeniu. Na jego miejscu, w latach 1757-1758 wzniesiono nowy kościół, który z małymi zmianami w trakcie przebudowy w XIX wieku, przetrwał do dnia dzisiejszego

Kościół jest drewniany, rozmieszczony na planie krzyża z dobudowaną zakrystią. Dach dwuspadowy, kryty gontem. Między nawą a prezbiterium znajduje się charakterystyczny dla tego typu budownictwa łuk tęczowy a na nim krucyfiks oraz rzeźby Matki Boskiej i św. Jana z XVI wieku. Całe wnętrze bogato zdobione w stylu barokowym z elementami średniowiecznymi.

Pozostałe

• drewniana dzwonnica z XVIII wieku
• klasycystyczny łuk triumfalny - mauzoleum Floriana Cieszkowskiego zbudowane ok.1798
• Szkoła, budynek z ok. 1920 mieści się obecnie filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Mrozach. Dawniej był siedzibą Urzędu Gminy
• relikt miejskiego układu przestrzennego w postaci prostokątnego rynku z zachowanym do dziś średniowiecznym, prostokątnym układzie o wymiarach 100 na 120 m, usytuowanym na przecięciu głównych dróg
• ruiny kościoła mariawickiego wybudowanego w stylu neogotyckim na początku XX wieku

Ciekawostki

• w Jeruzalu kręcone są zdjęcia do serialu telewizyjnego Ranczo oraz do filmu Ranczo Wilkowyje

Zobacz też

• Łukówiec
• Płomieniec
• Latowicz
• Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich