Stobierna (powiat dębicki)

Stobierna – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie dębickim, w gminie Dębica

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnowskiego.W gminie Dębica, .

Położenie

Miejscowości dawnego powiatu dębickiego, w tym Stobierna, leżą na pograniczu Pogórza Karpackiego i Kotliny Sandomierskiej. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Stobiernej sięgają czasów młodszej epoki kamiennej (neolitu), o czym świadczą znalezione tutaj siekierki gładzone z półkolistym ostrzem. Ich właściciele – przedstawiciele kultury ceramiki wstęgowej rytej, kreskowo – kłutej lub lendzielskiej prowadzili osiadły tryb życia, osiedlali się chętnie na glebach urodzajnych, w pobliżu rzek i małych cieków wodnych, na łagodnych wzniesieniach terenowych lub dobrze nasłonecznionych zboczach. Trudnili się garncarstwem oraz wyrobem narzędzi z krzemienia i kości zwierząt, rolnictwem, hodowlą, a także łowiectwem i zbieractwem.

Historia

Trudno dokładnie ustalić, kiedy powstała w średniowieczu wieś Stobierna. Jan Długosz wymienia ją jako wieś należącą do parafii Lubzina (XV wiek). Parafia ta znajdowała się pod patronatem duchownym do 1382 roku, a pierwsza wzmianka o niej pochodzi z okresu po 1277. Można więc przyjąć, że miejscowość ta została założona już w XIII wieku. Prawdopodobnie należała ona początkowo do rodu Gryfitów, którzy posiadali w okolicy Dębicy wiele posiadłości, natomiast od 1536 r. przechodzi we władanie rodu Ligęzów (Piotra Ligęzy) herbu Półkozic. Stobierna sąsiaduje z Zawadą, gdzie mniej więcej od 1610 r. rozwijał się kult cudownego obrazu Najświętszej Dziewicy. Obraz ten namalowano na wzór obrazu Matki Boskiej Śnieżnej z kaplicy Borghesów w kościele Maria Maggiore w Rzymie. W 1652 r. Achacy Ligęza zapisał w Nowym Korczynie 3 tys. złp. Księżom prebendarzom zawadzkim, od której to sumy, zahipotekowanej na jego dobrach – Sepnicy i Stobiernej mieli pobierać 210 złp. rocznego czynszu. W tym samym roku Ligęza zapisał jeszcze 500 złp. z czynszem 35 złp. przeznaczonym na wino i wosk dla kościoła w Zawadzie – suma ulokowana również na Sepnicy i Stobiernej.

Od 1784 roku Zawada i Stobierna stały się własnością rodu Raczyńskich. Ich dobra w Stobiernej wynosiły w 1905 r. 212,67 ha.

W 1772 r., w wyniku pierwszego rozbioru Polski obydwie miejscowości znalazły się w granicach Austrii. Polityka nowych władz (zabranie księżom z Zawady ich uposażenia) doprowadziła do opuszczenia przez zawadzkich księży prebendarzy kościoła w Zawadzie. Natomiast 31 lipca 1791 r. utworzona została parafia Zawada, której proboszczowie otrzymali od księcia Michała Radziwiłła 40 morgów gruntu tytułem wieczystej dzierżawy. Stobierna wraz ze Stasówką i Nagawczyną weszły w skład nowej parafii. Raczyńscy okazali się dobrymi gospodarzami w swoich dobrach, dbali bowiem nie tylko o podniesienie materialnego, ale również duchowego i umysłowego poziomu życia ludności zamieszkującej ich dobra. Ciągle rozwijał się kult cudownego obrazu Matki Boskiej, przybywały rzesze pielgrzymów modlących się w upiększanym przez gospodarzy kościele parafialnym. Hrabia Karol Raczyński założył w Stobiernej w 1899 r. ochronkę oddaną w opiekę Sióstr Służebniczek z Dębicy (Raczyńscy byli także fundatorami szpitala w Dębicy). Funkcjonowały również szkoły: w Zawadzie od 1853 r., w Stobiernej zaś od 1919 r. Mieszkańcy wsi – parafianie zawadzcy – przyczynili się znacznie do pomyślnego przeprowadzenia postępowania w sprawie koronacji cudownego obrazu Matki Boskiej, składając zeznania o doznaniu licznych uzdrowień za przyczyną swojej Patronki. Koronacja ta musiała być jednak przesunięta z planowanego terminu, tj. 1914 r. ze względu na wybuch I wojny światowej.

Okres wojen

I wojna światowa

Okolice Dębicy przechodziły z rak do rąk walczących stron, szczególnie ucierpiały w czasie okupacji rosyjskiej i walk z wiosny 1915 r. W tym bowiem czasie miała miejsce "operacja gorlicka" (od 2 maja 1915 r.). 10 maja Austriacy sforsowali Wisłokę i ufortyfikowali się na Bobrku (część Zawady, zwana również Wolą Zawadzką – wzgórze, gdzie znajduje się kościół), Stobiernej i Stasiówce. 11-13 maja 1915 r. doszło do ciężkich walk prowadzonych głównie przez artylerię, w wyniku których 13 maja Rosjanie wycofali się na wschód. W czasie tych walk poległo ok. 150 żołnierzy austriackich i kilkudziesięciu Rosjan. Większą część zwłok przeniesiono na cmentarz wojskowy w Dębicy, ale na pograniczu Sepnicy i Laskowej spoczywa 40, a na Szembergu – przy drodze do Laskowej – 7 żołnierzy austriackich.

Zaraz po tych wydarzeniach parafianie składali gorące podziękowania swojej boskiej Opiekunce, ponieważ uważali za cud, że w czasie kilkudniowych walk rosyjsko-austriackich nikt z nich nie zginął, uszkodzone zostało tylko jedno domostwo, a pocisk artyleryjski zmierzający wprost na główny ołtarz utkwił w rosnącej obok kościoła akacji (gdzie znajduje się do dziś). Jak już wspomniano, od 1919 r. działała w Stobiernej szkoła powszechna, ale większy rozwój miejscowości nie nastąpił. W okresie międzywojennym cała uwaga lokalnych władz skupiła się na Dębicy, gdzie realizowano m.in. główne inwestycje COP-u. Natomiast okoliczne miejscowości o dużych walorach letniskowych, jak Stobierna, czy uzdrowiskowych jak Latoszyn podupadły.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej Stobierna była świadkiem wielu dramatycznych wydarzeń. Ze względu na swoje położenie była obiektem zainteresowań miejscowych oddziałów AK, które dokonały kilku udanych akcji, np. atakując transporty niemieckie na trasie Zawada – Stobierna (sierpień 1944 r. – oddział AK ppor. "Strzały"). 6 sierpnia dokonano udanego ataku na kolumnę niemiecką prowadzącą zrabowane w Stobiernej konie. Niestety, jak wiele pobliskich wsi poniosła ona również ofiary: 21 lipca 1943 r. Niemcy przeprowadzili pacyfikację wsi, w czasie której rozstrzelali 5 osób.

W oddziałach AK w rejonie dębickim (placówka "Działo") uczestniczyło kilku mieszkańców Stobiernej, którzy zginęli zamordowani przez Niemców. Byli to: Aleksander Zaworski i Józef Żurek – rozstrzelani w 1943 r. oraz Tadeusz Ciszek ps. "Jahura", który zmarł od ciężkich ran odniesionych w walkach na polanie Kałużówka w czasie akcji "Burza" w sierpniu 1944 r.

Edukacja na terenie Stobiernej

W wyniku działań wojennych ucierpiała mocno szkoła w Stobiernej, która została znacznie zdewastowana. Podniesieniem szkoły z upadku zajął się od kwietnia 1944 r. Marcin Kołodziej. W maju tegoż roku założył on Kronikę Szkolną, której pierwsze stronice zawierają opis mozolnej pracy, jaką należało wykonać, aby podnieść z upadku lokalną oświatę. Kronika jest bardzo ciekawą dokumentacją powojennych lat życia szkoły, zawiera wiele fotografii i opisów. Ostatni zapis w kronice pochodzi z roku szkolnego 1969/1970.

Budowę nowego budynku szkolnego (udokumentowaną zdjęciami w Kronice) rozpoczęto w 1963 r., a 1 września 1964 r. dokonano uroczystego jego otwarcia. Od tamtej pory, młodzież i grono pedagogiczne dbali o upiększenie otoczenia szkoły, a w obecnym roku nastąpi uroczyste otwarcie nowoczesnej sali gimnastycznej przylegającej do budynku szkoły. Nowa sala gimnastyczna powstała dzięki staraniom nieżyjącego już wieloletniego dyrektora szkoły – Władysława Koryckiego oraz zaangażowaniu w budowę rodziców.

Czasy najnowsze

Stobierna należąca do gminy Dębica jest sporą wsią. W 1970 r. liczyła 1081 mieszkańców. Dzięki wybudowaniu asfaltowej drogi uzyskała lepsze połączenie komunikacyjne z Dębicą, gdzie w wielu zakładach pracy znajduje zatrudnienie spora liczba mieszkańców, a młodzież kształci się w różnych szkołach średnich.

Wydaje się, że walory letniskowe i turystyczne Stobiernej nie są w pełni wykorzystane, pomimo, iż funkcjonuje tu od kilku lat wyciąg narciarski.

Główną przeszkodą jest chyba brak odpowiedniej infrastruktury dla tych celów. Przezwyciężenie tych trudności mogłoby doprowadzić do rozwoju Stobiernej leżącej co prawda blisko ruchliwych szlaków komunikacyjnych, a jednak oferującej ciszę, spokój i piękne widoki, które docenili ludzie już w czasach prehistorycznych.

9 listopada Zespół Szkół w Stobiernej otrzymał imię Jana Pawła II uroczystości przewodniczył biskup diecezji tarnowskiej Wiktor Skworc.

Zobacz też

• Stobierna