Niziny (województwo podkarpackie)

Niziny (do 1977 i w latach 1981-1986 Dusowce) – wieś w Polsce, w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Orły.

Miejscowość ze względu na swoje położenie w pewnym stopniu sprzyja rozwojowi rolnictwa. Z tego też powodu można wyróżnić w Nizinach kilka gospodarstw wielkoobszarowych. W gospodarstwach tych głównym asortymentem upraw są: buraki cukrowe, pszenica, jęczmień, rzepak i kukurydza. Znaczną część produkcji rolnej stanowią też hodowla trzody chlewnej oraz hodowla krów mlecznych. W miejscowości jest kilka gospodarstw specjalistycznych, które zajmują się uprawą roślin pod osłonami (szklarnie oraz tunele foliowe). W gospodarstwach specjalistycznych uprawia się pomidory, ogórki, paprykę, pory, selery, cebulę i inne warzywa. Poza działalnością rolniczą we wsi działają również firmy transportowe, które zajmują się przewożeniem różnego rodzaju towarów.

W Nizinach istnieje kładka nad Sanem umożliwiająca mieszkańcom z pobliskich Chałupek Dusowskich dotarcie do sklepów i szkoły oraz przystanków komunikacyjnych. Na terenie wsi jest oczyszczalnia ścieków, do której oprócz Nizin są podłączone okoliczne wioski gminy Orły.

Historia

We wrześniu 1945 roku dawni mieszkańcy wsi – Ukraińcy mieli być został wysłani na Ukrainę. Na transport kolejowy czekali w pobliskiej Żurawicy. Gdy po tygodniu koczowania na rampie wciąż nie doczekali się podstawienia pociągu, a zapasy jedzenia kończyły się, postanowili udać się na swoje dawne miejsce, aby zdobyć nieco zboża i innej żywności na drogę. Wówczas nowo zasiedleni Polacy stawili opór i wypędzili dawnych gospodarzy, nie pozwalając im niczego zabrać. Tłumaczono się tym, iż Polacy pod Lwowem, bo stamtąd przybyli, zostawili wszystko, co mieli. A zostawili wiele bo był to okres po zbiorach, a więc zboże i wszystkie inne płody rolne zalegały już w stodołach. Spór przerodził się w dramat, gdy o fiasku wyprawy powiadomiono UPA. 17 września w nocy najpierw spłonęła Walawa, a kilka godzin później Dusowce. Na widok łun nad Walawą mieszkańcy Dusowiec (polscy osadnicy), skryli się na polach, w krzakach, w wiklinie nad Sanem lub gdzie tylko kto mógł. Pożar strawił całkiem drewniane chałupy kryte słomą. Nie udało się też uratować skromnego dobytku repatriantów. Udali się oni w okolice Wrocławia, gdzie otrzymali z Państwowego Urzędu Repatriacyjnego przydział mieszkań, gospodarstw, oraz pomoc z dostaw UNRRA, a wieś pozostała pusta. Zachowała się jedynie drewniana cerkiew, która nie konserwowana i szabrowana zawaliła się na początku lat pięćdziesiątych. Nieuprawiane pola zarosły chwastami.

Wygląd wsi zaczął się zmieniać w 1947 roku, kiedy to do Dusowiec zaczęli przybywać nowi osadnicy z położonej nie daleko Łańcuta Handzlówki. Ruch osadniczy zainicjowali trzej mieszkańcy Handzlówki: Antoni i Stanisław Kisałowie oraz Feliks Wojnar. W marcu 1946 roku przybyli do Urzędu Ziemskiego w Przemyślu, gdzie zostali powiadomieni o sytuacji na terenie powiatu, oraz warunkach otrzymania ziemi. Ze względu na przeprowadzaną akcję przesiedleńczą do ZSRR opuszczonych majątków poukraińskich, było dużo. Należało tylko dokonać wyboru i uzyskać potwierdzenie od miejscowego sołtysa. Następnie trzeba było zgłosić tę propozycję do Urzędu Ziemskiego, który wydawał stosowny akt nadania ziemi.

Już w roku 1947 rozpoczęła się działalność społeczna mieszkańców Dusowiec, a więc równocześnie z zagospodarowaniem wsi. Odtąd każda praca, zmierzająca do stworzenia nowych wartości materialnych na terenie wsi podejmowana była w sposób zorganizowany przez mieszkańców wsi.

Po zorganizowaniu działek, problemem stał się dojazd do wsi. Dotąd odbywał się on droga polną nieutwardzoną, stąd w okresie wiosny i jesieni, lub większych opadów przejazd po niej stał się uciążliwy. Uniemożliwiało to również dowóz towarów do miejscowego sklepu. Podjęto więc decyzję o budowie drogi. Jednocześnie trzeba było wykopać rowy melioracyjne, podnieść jezdnię i oczyścić ją. Z pomocą pospieszyło wiejskie kółko rolnicze. Własnym sprzętem został przywieziony materiał na utwardzenie drogi. Na ten cel dostarczono 750 metrów sześciennych żwiru. Do pracy włączyli się także mieszkańcy. Czyn społeczny oceniono na półtora miliona złotych. Od 1950 roku, na Tereni wsi działały partie polityczne: Podstawowa Organizacja PZPR, Koło Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego oraz Związek Młodzieży Wiejskiej.

W 1952 roku zorganizowano we wsi wiejski sąd polubowny, złożony z członków aktywu wiejskiego w osobach: Feliks Wojnar, L. Cieszyński, Stanisław Kisała. Rozpatrywał on na miejscu spory sąsiedzkie. Tą drogą załatwiono wiele spraw konfliktowych, a zwaśnione strony nie musiały ich rozstrzygać drogą sądową.

W roku 1955 rozpoczęto prace elektryfikacyjne. Głównym wykonawcą było Przedsiębiorstwo Elektryfikacji Wsi. Grupa składająca się z pięciu osób przystąpiła do pracy, a mieszkańcy dostarczyli słupów. Już jesienią podłączono prąd do sieci, i chociaż instalacje pozwoliły na podłączenie tylko jednej żarówki, radość była ogromna.

2 marca 1954 roku, na wiejskim zebraniu, przy udziale 48 obecnych, podjęto decyzję o budowie domu ludowego. Wybrano komitet budowy, na czele z Ludwikiem Cieszyńskim. 24 kwietnia 1955 dom ludowy został oddany do użytku. Mieścił salę widowiskową, garderobę i scenę. Znalazło się także miejsce na urządzenie biblioteki oraz kawiarenki i sklepu.

Od maja 1970 roku uruchomiono linię PKS, łączącą wieś z gminą Orły oraz z Przemyślem.

Kolejnym wielkim przedsięwzięciem była budowa przystanku kolejowego. Jego otwarcie w 1979 roku znacznie poprawiło stan komunikacji wsi. Znikł zwłaszcza problem dojazdu do szkół średnich młodzieży, a do pracy dorosłych.

W 1982 roku oddano do użytku kościół pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Należał on do parafii w Walawie. Ciężar tej inwestycji wziął na siebie komitet budowy, na czele którego stanął Andrzej Piś. W jego skład wchodzili także: Jan Peszko, Władysław Bielech, Izabela Kożuszek, Danuta Statkiewicz, Tadeusz Pusz, Stanisław Cioch, Józef Pelc, Antoni Sobek, Józef Kisała, Antoni Bandrowski, Zbigniew Gorczyca, Mieczysław Nalepa, Zygmunt Cieszyński, Bronisław Polnik, Andrzej Szponar, Franciszek Kuźniar, Józefa Lenar i Edward Sobek. Od sierpnia 1981 do lipca 1982 gromadzono fundusze i materiały budowlane oraz załatwiano wszystkie formalności związane z budową. Budowę rozpoczęto latem 1982 roku. Wcześniej poświęcono plac budowy i postawiono na nim krzyż. Całością prac kierował Józef Kisała. Zatrudniono także murarzy z Handzlówki. 13 października 1983 roku ksiądz biskup Ignacy Tokarczuk dokonał poświęcenia kościoła.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwo przemyskie.

Ochotnicza Straż Pożarna

We wsi działa od 1949 roku Ochotnicza Straż Pożarna. Założyła ją grupa byłych członków OSP w Handzlówce. W chwili tworzenia jednostka liczyła 10 osób. Pierwszym jej prezesem został Stanisław Maryś. Wyposażenie straży składało się z sikawki ręcznej, oraz kilku odcinków węża. W roku 1953 jednostka otrzymała pierwszą motopompę M-200. Było to duże osiągnięcie, gdyż takiego sprzętu nikt w okolicy nie posiadał. W 1958 roku władze gromadzkie przekazały budynek po kuźni Gminnego Ośrodka Maszynowego z przeznaczeniem na remizę. W 1963 roku doprowadzono do remizy światło elektryczne. Można było zatem rozpocząć szkolenie członków OSP w zakresie pierwszego i drugiego stopnia. Kilku strażaków ukończyło kurs dowódców sekcji, mechaników i radiotelegrafistów. W 1966 roku stanowisko prezesa objął Antoni Pondel. Samochód bojowy marki STAR 20 wraz z wyposażeniem, oraz 10 mundurów bojowych, jednostka otrzymała w 1966 roku. Zatem zaszła konieczność przebudowy garażu. Zmiana prezesa nastąpiła w 1969 roku. Objął je Feliks Wojnar. W 1971 roku na miejsce skasowanego Stara jednostka otrzymała samochód bojowy Żuk. Jednostka brała udział w akcji powodziowej w Przemyślu. Jednocześnie stale wzrastała liczebność drużyny (średnio liczyła 40 osób), przybywało sprzętu i nagród: pierwsze miejsce w zawodach gminnych i drugie w rejonowych (1980 rok). Od roku 2002 OSP należy do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. W jej posiadaniu są trzy wozy bojowe Star 25,Star 244 i Mercedes Benz Atego-1529 oraz wiele sprzętu niezbędnego do gaszenia pożarów. Przy straży od 1994 roku działa orkiestra dęta pod batutą Józefa Pelca.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Skutkiem burzliwych wydarzeń XX wieku wieś została pozbawiona zabytków, z których najcenniejszym była drewniana cerkiew z 1630 roku. Dziś wart uwagi jest kościół Matki Bożej Nieustającej pomocy, zbudowany w latach 1981-1983, pomnik wybudowany w 50. rocznicę odbudowy i osadnictwa wsi Dusowce – Niziny 1947-1997 rok "Wierni Bogu i ojczyźnie ukochali ziemię, na zgliszczach wojennych zbudowali wieś", pomnik wybudowany w 10 rocznicę osadnictwa i odbudowy wsi Niziny-Dusowce 1947-1957 r. Na terenie wsi, znajdują się dwa poukraińskie cmentarze oraz pomniki przyrody, w postaci dorodnych, wiekowych lip.

Placówki oświatowe

Organizacja i funkcjonowanie szkoły

We wrześniu 1945 roku wraz z wsią spłonęła szkoła w Dusowcach. Wraz z przybyciem nowych mieszkańców zaczęto odbudowywać nie tylko swoje gospodarstwa ale pomyślano też o obiektach użyteczności publicznej. Postępowała odbudowa szkolnictwa. W roku 1951 podpisano z Andrzejem Cieszyńskim umowę o wynajem budynku. Był on kierownikiem mleczarni w Handzlówce i jako osoba samotna początkowo nie śpieszył się z zagospodarowaniem działki a następnie z niej zrezygnował. Aktyw wiejski postanowił urządzić tam sklep, świetlicę oraz jednoklasową szkołę. Jednocześnie mieszkańcy Dusowiec czynili starania o budowę szkoły z prawdziwego zdarzenia. W podaniu uwzględniono także elektryfikację wsi oraz budowę sklepu, którego brak mieszkańcu bardzo odczuwali. Ze względu na brak funduszy, pomocy takiej mieszkańcy wsi nie otrzymali. 2 stycznia do Dusowiec przybyła ekipa budowlana Jarosławskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego. Praca posuwała się w bardzo szybkim tempie. 7 listopada 1954 r. o godz. 10:00 dokonano uroczystego otwarcia budynku szkolnego. W początkowym etapie funkcjonowania szkoły baza lokalowa była wystarczająca. Jednak kłopotliwe stało się prowadzenie takich lekcji jak: fizyka, chemia, technika czy wychowanie fizyczne. Zaczęto zastanawiać się nad rozbudową szkoły. Ostatecznie zdecydowano jednak o dobudowie piętra do istniejącego budynku. Równocześnie z rozbudową szkoły trwały prace przy budowie domu nauczyciela. 2 kwietnia 1970 roku uczniowie mogli się uczyć w pięciu nowych salach. Warunki lokalowe poprawiły się znacznie: sale jasne, dużo światła, parkiety, centralne ogrzewanie. Szkoła szczególną uwagę zwracała na proces wychowywania, zwłaszcza na kształcenie właściwych nawyków i kulturalnego zachowania się nie tylko w szkole, ale i poza nią. Młodzież szkolna uczestniczyła aktywnie w życiu kulturalnym wsi, biorąc udział w uroczystościach organizowanych przez Wiejski Dom Ludowy. Na terenie szkoły działały liczne organizacje uczniowskie takie jak: Polski Czerwony Krzyż, Samorząd uczniowski, Szkolna Kasa Oszczędności oraz Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Od września 1967 roku w szkole działała także drużyna zuchowa. Początkowo liczyła 28 członków-uczniów od klas I do IV. Na zbiórkach przede wszystkim zuchy uczyły się piosenek. W trakcie różnych gier i zabaw ćwiczyły szybkość i orientację. 28 października 1960 roku rozpoczął się kurs, umożliwiający ukończenie klasy siódmej.

Wiejski Dom Kultury

Działalność kulturalna mieszkańców Dusowiec rozpoczęła się równocześnie z budową wsi. Już w trakcie zagospodarowywania terenu w 1947 roku pomyślano o budynkach użyteczności publicznej: szkoły, domu kultury i świetlicy. Na początek jednak musiał wystarczyć mały budynek, w którym mieściła się szkoła i sklep. Tam też odbywały się zebrania wiejskie. Urządzano nawet zabawy taneczne, choć ciasnota była wtedy ogromna. Warunki poprawiły się gdy wybudowano dom ludowy, w którym zorganizowano bibliotekę wiejską. Przy WDK działało wiele zespołów i kół zainteresowań. Niezależnie od wieku, zgodnie ze swoimi upodobaniami, każdy mógł brać udział w zajęciach. Odbywały się one w godzinach popołudniowych. WDK był miejscem, gdzie organizowano zebrania wszystkich organizacji działających na terenie wsi: Koła Gospodyń Wiejskich oraz Związku Młodzieży Polskiej. Biblioteka jako placówka naukowa, oświatowa a zarazem usługowa, zajmowała szczególne miejsce w upowszechnianiu kultury.

Parafia Niziny

Ludność wsi Niziny, do momentu wybudowania kościoła na terenie wsi, uczęszczała na msze święte, dzieci przystępowały do komunii w kościele w Walawie. Gdy wybudowano kościół w Nizinach, parafa Walawa składała się z dwóch miejscowości. Wraz z przyjściem do Nizin księdza Andrzeja Kudyby, Niziny stały się rektoratem. Dzięki staraniom Księdza Andrzeja, na mszy rezurekcyjnej w roku 2007, oznajmiono oficjalnie, że powstała parafia Niziny.