Raków (powiat kielecki)

Raków – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Raków. Położona nad rzeką Czarną Staszowską przy zalewie Chańcza w kierunku południowo-wschodnim od Kielc i w odległości 15 km na północny zachód od Staszowa. Dawne miasto, w XVII w stanowiło ważny ośrodek polskiego arianizmu.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Raków.

Przez wieś przechodzi żółty szlak turystyczny z Szydłowa do Widełek.

Historia

Miasto Raków założył w 1569 roku kasztelan żarnowski Jan Sienieński, ogłaszając w nim tolerancję religijną. Nazwa miasta pochodzi od herbu żony kasztelana arianki Jadwigi Gnoińskiej, który przedstawiał raka.

Raków w krótkim czasie stał się centrum życia braci polskich zwanych arianami mieszkających w Polsce, jako że założyciele miasta byli wyznawcami ruchu reformatorskiego. Pod koniec XVI wieku założono drukarnię ariańską. Na początku XVII wieku wybrano Raków na ośrodek organizacyjny zboru ariańskiego. Miasto rozwijało się szybko i w latach 30. XVII wieku liczyło już 15 tys. mieszkańców. Powstał w tym czasie przemysł tkacki, papierniczy, garncarski i browarniczy. Wybudowano także okazały ratusz i most na Czarnej.

W latach 1602-1638 istniała w Rakowie szkoła ariańska o międzynarodowej sławie, gdzie nauczanie prowadzono w oparciu o własne podręczniki, autorstwa wykładających w szkole profesorów.

W wyniku nasilającej się kontrreformacji, pod pretekstem zniszczenia krzyża przez młodzież ariańską, 19 kwietnia 1638 sąd królewski zakazał dalszej działalności rakowskiego zboru, w tym także drukarni i szkoły oraz skazał na banicję nauczycieli. Po wygnaniu arian z Polski miasto podupadło i opustoszało. Jego rangi nie przywróciło ufundowanie przez biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika wspaniałego kościoła. W 1641 roku biskup osadził w Rakowie reformatów. Ich zadaniem było nawracanie pozostałych w mieście arian i ich zwolenników. Zakonnicy opuścili miasto ok. 1649 roku. Pod koniec XVII wieku liczyło ono zaledwie 700 mieszkańców.

Po III rozbiorze Polski Raków znalazł się początkowo pod zaborem austriackim, potem rosyjskim. W 1820 Raków miał 926 mieszkańców, w 1864 liczba ich wzrosła do 2007; znaczną część stanowiła ludność żydowska. W 1869 roku, jak wiele innych polskich miast, utracił prawa miejskie.

Zabytki

• kościół parafialny pw. Św. Trójcy, wzniesiony w latach 1640-1645 z fundacji biskupa krakowskiego. Kościół postawiono na miejscu zburzonego zboru ariańskiego. Wewnątrz wyposażenie w stylu późnobarokowym.
• Dom Ariański na rogu ulic Kościelnej i Sienieńskiego.
• oryginalne izby z renesansowymi sklepieniami z czasów ariańskich - Pl. Wolności 17 (bar "Arianka") oraz Pl.Wolności 18 (sklep "Art. przemysłowe)
• kościół reformatów pw. Św. Anny, wybudowany w 1641 roku, przebudowany w połowie XVIII wieku.

Galeria

Zobacz też

• Akademia Rakowska
• Raków
• Synagoga w Rakowie
• Cmentarz żydowski w Rakowie