Grzegorzowice (województwo świętokrzyskie)

Grzegorzowice – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim, w gminie Waśniów.

Do 1954 roku istniała gmina Grzegorzowice. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Przez wieś przechodzi niebieski szlak turystyczny z Łysej Góry do Pętkowic, czarny szlak turystyczny z Nowej Słupi na Szczytniak oraz czarny szlak rowerowy z Nowej Słupi do Opatowa.

Historia

Grzegorzowice początkowo stanowiły własność klasztoru świętokrzyskiego na Łysej Górze. W 1269 r. zostały odstąpione za wieś Wojsław.

Za czasów Jana Długosza dziedzicem wsi był Mikołaj Chrząstowski herbu Strzegomia. Wieś miała wówczas 8 łanów kmiecych, 3 karczmy i 5 zagrodników z rolą. Dziesięcinę w wysokości 12 grzywien pobierał klasztor w Wąchocku.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, iż Grzegorzowice (Grzegorzewice) były wsią i folwarkiem w powiecie opatowskim, gminie i parafii Grzegorzewice. Leżały w odległości 22 wiorst od Opatowa. Posiadały kościół parafialny murowany i urząd gminny.

W 1827 roku Grzegorzowice liczyły 24 domy i 168 mieszkańców. Pod koniec XIX wieku było tam 37 domów, 339 mieszkańców, 586 mórg ziemi dworskiej oraz 294 morgi ziemi włościańskiej.

Dawne dokumenty podają, że to w Grzegorzowicach wydobywano najlepsze żelazo.

Parafia Grzegorzowice (dekanat Opatów) liczyła pod koniec XIX wieku 709 dusz. Gmina Grzegorzowice z kolei – 3807 mieszkańców i 8821 mórg, w tym 5181 mórg ziemi dworskiej oraz 3646 mórg ziemi włościańskiej. W skład gminy wchodziły wówczas: Cząstków, Dębniak, Dobruchna, Grzegorzewice, Jeleniów, Kowalkowice, Konin, Kończany, Nowa Wieś, Pokrzywianka z młynem Chełm, Sarnia Zwola, Skały, Skoszyn, Słupia Stara, Walenów i Włochy.

Według Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego Grzegorzowice wraz z attynencją Zagaj (nabyte w roku 1879 za kwotę 38500 rubli srebrem) obejmowały powierzchnię 586 mórg, z czego 418 mórg stanowiły grunty orne i ogrody, 29 mórg – łąki, 12 mórg – pastwiska, 99 mórg – lasy, a 28 mórg – place i nieużytki. Było tam wówczas 6 budynków murowanych, 16 drewnianych, młyn wodny oraz pokłady wapna.

Zabytki

• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela – murowany z kamienia, wzniesiony na wzgórzu.

Wystawił go w XV wieku dziedzic Grzegorzowic – Grzegorz Nawój herbu Topór. Odnowiony w 1851 r. Najstarszą część budowli – prezbiterium – stanowi romańska rotunda z dostawioną od wschodu półkolistą absydą (w niej rozeta z czworolistnym przeźroczem). Nad drzwiami świątyni widnieje data "1627", oznaczająca rok, w którym dobudowano nawę. W barokowym wnętrzu kościoła znajduje się kamienna chrzcielnica z XIV w. oraz pomnik z inskrypcją "Tu leży Onufry Chościak Popiel, kasztelanic Sandomierski, rotmistrz kawalerji narodowej. Marszałek konfederacji z roku 1812. Zmarł 29 XI 1826 w 58 roku życia". W zakrystii przechowuje się relikwie św. Stanisława Kostki oraz Drzewa Krzyża Świętego.

• Park podworski – z czterema ogromnymi, ponad 400-letnimi dębami.

Można tu też zauważyć wydrążone w lessie wąwozy. Jeszcze na początku XX wieku znajdował się tu sztucznie wykopany Wielki Loch ukazujący nadzwyczajną zwięzłość glinianego podłoża.

Zobacz też

• Grzegorzowice, Grzegorzowice Małe, Grzegorzowice Wielkie

Bibliografia

• Tadeusz Dybczyński, Przewodnik po Górach Świętokrzyskich, Warszawa 1912.
• Ryszard Garus, Znakowane szlaki turystyczne woj. kieleckiego, Kielce 1983.
• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego I Innych Krajów Słowiańskich, Warszawa 1880-1885, Tom II, str. 889-900; Tom XV, str. 543.