Bajtkowo

Bajtkowo – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ełckim, w gminie Ełk.

Do 1954 roku miejscowość była siedzibą władz gminy Bajtkowo. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego, wcześniej do województwa białostockiego.

Wieś położona nad Jeziorem Bajtkowskim, w końcu XV w. została nadana Pawłowi Grabowskiemu przez wielkiego mistrza Jana von Tieffena, za wierną służbę Zakonowi.

Nazwa wsi wywodzi się od słowa „baite” oznaczającego w języku staropruskim strażnicę – przebiegała tędy granica z ówczesnym Mazowszem. W XVI wieku Bajtkowo posiadało już własny samorząd, młyn, karczmę, a w wieku XIX także szkołę i parafię. W 1905 roku Bajtkowo nadal zaliczało się do dóbr rycerskich, majątkiem pozostało aż do 1945 roku.

Kolejne wzmianki o wsi Bajtkowo pojawiają z okresu I wojny światowej (1914-1918).

10 lutego 1915r. grupa gen. Bratanowa po odejściu głownych sił III Korpusu przez Orzysz poza Klusy, odrywa się nocą od nieprzyjaciela i z okolicznej miejscowości Drygały odchodzi przez Monety i Zdedy na kolejną rubież obronną Talusy-Tracze-Bajtkowo. 2 DP wyrusza około południa z Drygał i późnym popołudniem osiąga Zdedy. Niemiecki lotnik dostrzega odwrót III Korpusu Syberyjskiego w rejonie Ełku i zrzuca meldunek dla dowódcy XL Korpusu. Zamiast noclegu 2 DP dostaje więc rozkaz dalszego marszu, który kończy się jednak już za Mostołtami. Jeden z pułków osłonowej grupy gen. Bratanowa zaciekle broni wzgórz w rejonie Traczów. Natarcie 2 DP na Ełk zostaje powstrzymane. 80 Rez.DP otrzymuje początkowo rozkaz bezpośredniego marszu przez Bajtkowo na Ełk, który po południu zostaje częściowo zmodyfikowany. Dywizja ma skierować się częścią sił na wschód w rejon Lipińskie Małe - Ostrykół. Plan jest mało realny. 80 Rez.DP zostaje zatrzymana przez pułk z grupy gen. Bratanowa już na północny-wschód od Monet. Niemieckie natarcie słabnie z powodu braków w zaopatrzeniu. Dostawy aminucji i żywności nie docierają.

11-12 lutego 1915r. Kolejne dwa dni ciężkich walk 2DP i 80 Rez.DP z grupą gen. Baranowa na pozycji Talusy-Tracze-Bajtkowo. W kolejnych dniach rosyjskie oddziały osłonowe odrywają się od nieprzyjaciela i wycofują do Ełku.

Z okresu I wojny światowej pozostało we wsi Bajtkowo i w jej najbliższej okolicy wiele cmentarzy wojennych. Najlepiej zachowane to cmentarz przy wjeździe do wsi od strony Ełku przy drodze wojewódzkiej nr 667 oraz cmentarz koło kościoła.

Po objęciu władzy przez Adolfa Hitlera w Rzeszy wydano dekret zmieniający polsko brzmiące nazwy miejscowości w Prusach próbując zatrzeć ślady polskości. 16 lipca 1938r. zmieniła się równiez nazwa wsi Bajtkowo (w tym okresie: Baitkowen) na Baitenberg.

We wsi znajduje się neogotycki kościół z 1895 r. zbudowany z czerwonej cegły i kamieni. Jego fundatorem był miejscowy dziedzic. W pobliżu znajduje się grodzisko - Góra Zamkowa. W ubiegłym wieku, z uwagi na dostosowaną stację kolejową, ważny węzeł zaopatrzenia do pobliskich jednostek wojskowych i położonych niopodal PGR-ów.

Bibliografia

• Materiały zebrane - Artur Męcina
• Rumiński M. J., Darmochwał T., 1996. Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Białystok