Żytkiejmy

Żytkiejmy (niem. do 1936 Szittkehmen, 1936-38 Schittkehmen, 1938-46 Wehrkirchen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapskim, w gminie Dubeninki, 2 km na od granicy z obwodem kaliningradzkim.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Siedziba Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej.

Wieś założona w 1554 przez osadników z Litwy. Aż do XX w. odprawiano tu nabożeństwa w języku litewskim. W 1731 r. we wsi (i okolicach) osiedlili sie protestanci niemieccy, wypędzeni z okolic Salzburga. Wieś miała prawo do organizowania targów i jarmarków, dzięki czemu przez wiele lat była lokalnym centrum handlu i usług. Na początku I wojny światowej miejscowość ucierpiała w wyniku zaciętych walk niemiecko-rosyjskich. Przed 1939 r. w Żytkiejmach działał ośrodek szkolenia dywersantów i agentów hitlerowskich - ukierunkowany był na inwigilacje Białostocczyzny i Suwalszczyzny. Przerzucano tu agentów, broń, materiały wybuchowe, radiostacje i materiały propagandowe. Osrodkiem szkoleniowym kierował SS Hauptsturmfüher Herman Dylba.

W Żytkiejmach znajduje się kościół pw. św. Michała z końca XVI w. Był on przebudowany w 1879 r. We wsi także domy z początków XX w, m.in. budynek hotelu św. Huberta (mieścił się tu ośrodek szkoleniowo-dywersyjny) oraz cokół po pomniku Bismarcka (pomnik usunięto w 1944 r.). Na zachodnim skraju wsi dawny budynek stacji linii kolejowej Gołdap-Żytkiejmy (linia uruchomiona w 1927, rozebrana po 1945 r.). Na północ od wsi, przy dawnej granicy z Rosją znajduje się cmentarz z okresu I wojny światowej, z mogiłami żołnierzy rosyjskich i niemieckich: 35 grobów żołnierzy niemieckich, 5 rosyjskich oficerskich i 1 zbiorowy żołnierzy rosyjskich). W 1997 r. cmentarz został odnowiony i uporządkowany przez niemieckie organizacje kombatanckie. Za wsią, nad doliną Żytkiejmskiej Strugi, zlokalizowane dwa małe cmentarze protestanckie.

Warianty nazewnicze miejscowości

• pierwsza nazwy: Sittkeimen (1554 r.)
• niem. do 1936 - Szittkehmen
• 1936-1938 - Schittkehmen
  • zmieniona w okresie tzw. chrztów hitlerowskich na Wehrkirchen (od 16.07.1938)
• lit. Žydkiemis
• ros. Заслоново (od 1946)
• Zydkiemy (w 1948)
• Żytkiejmy (od 1951)

Zobacz też

• Stańczyki

Bibliografia:

• Darmochwał T., Rumiński M. J., 1996. Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Białystok
• Romer E., Wąsowicz J.,Atlas Polski Współczesnej, Wrocław - Warszawa, 1948.
• Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1971 - praca zbiorowa pod red. Andrzeja Wakara.