Woryty

Woryty – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Gietrzwałd.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Położenie

Wieś warmińska, położona 2 km na północny zachód od Gietrzwałdu, znanego z gotyckiego sanktuarium maryjnego, położonego między Olsztynem, Olsztynkiem, Ostródą i Morągiem. Wieś liczy obecnie około 300 mieszkańców. Większość z nich pochodzi z miast, w większości dojeżdżają do pracy w Olsztynie. We wsi funkcjonują gospodarstwa rolnicze prowadzone przez rodowitych mieszkańców. We wsi urodził się Juliusz Malewski, działacz narodowy i poseł na sejm PRL.

Wieś położona w pagórkowatym krajobrazie polodowcowym z licznymi jeziorami (15 w bliskiej okolicy), otoczona jest lasami i łąkami. W okolicy znajdują się również tereny podmokłe, które są pozostałością po dawnym jeziorze (osuszone). W okolicznych lasach spotkać można jelenie, dziki, lisy, zające. Nad krętą rzeką Pasłęką osiedliły się bobry (utworzono tu rezerwat bobrów nad rzeka Pasłęką). Na bagnach spotyka się czaple, żurawie, dzikie gęsi a w jeziorach: kormorany, nury, kaczki. W okolicy spotkać można orła, rybołowa, pustułkę lub kruka.

We wsi jest świetlica Ochotniczej Straży Pożarnej, która funkcjonuje również jako obiekt społeczno-kulturalny. W Worytach powstało tu Stowarzyszenie Rzeczy Zapomnianych, najpierw zainicjowane jako sąsiedzka współpraca. Zorganizowano wystawę pamiątkowych kronik, zeszytów szkolnych, urządzeń gospodarstwa domowego, mebli oraz dawnych i współczesnych zdjęć. Stary, duży dom opisany przez Wańkowicza w książce "Na tropach Smętka", to budynek zamieszkiwany kolejno przez Warmiaków, Niemców i Polaków. Dom ten został odbudowany z ruiny przez Teresę i Adama Kochanowskich. Przyjeżdżają tu ludzie z Warszawy, Amsterdamu, Paryża, Los Angeles osoby, które szukają ciszy, spokoju oraz kontaktu z przyrodą.

Historia

Wieś została założona w 1345 jako typowa ulicówka). Dokument lokacyjny i pochodzi z dnia 15 lipca 1347 i był jednym z pierwszych jakie wystawiła kapituła warmińska w komornictwie olsztyńskim. Niemiecka nazwa wsi to Woritten.

Zabytki i atrakcje turystyczne

• we wsi i okolicy znajdują się liczne kapliczki przydrożne (w samej wsi aż 6).
• krzyż św. Rocha (z legendą o uzdrawianiu chorych zwierząt) oraz
• kapliczka położona w lesie, pochodząca z 1874
• szkoła polska i niemiecka to dwa zabytkowe budynki, które zostały zaadaptowane na cele mieszkalne.
• dzwonniczka, umiejscowiona przy wjeździe do miejscowości.
• ścieżka rowerowa, stanowiąca część czerwonego szlaku łączącego Gietrzwałd z Nowym Młynem.
• doroczne święto Woryt w pierwszą sobotę po 16 sierpnia (Dniu Świętego Rocha) z uroczystą mszą świętą.

We wsi znajduje się zabudowa charakterystyczna dla regionu Warmii. Pierwotne, historyczne budynki są zbudowane z czerwonej cegła oraz mają skośne dachy pochylone pod kątem 45 stopni, pokryte czerwoną dachówką ceramiczną. Najczęściej budynki te są ustawione kalenicami do drogi. Otwory okienne są zamknięte odcinkiem łuku, odwzorowanym w licu ściany układem cegieł.

Zobacz też

• Woryty Morąskie
• Woryty Zalewskie

Źródła

• Charakterystyka wsi na stronie Domu Warmińskiego