Gmina Karczmiska

Gmina Karczmiska – gmina wiejska w województwie lubelskim, w powiecie opolskim. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie lubelskim.

Siedziba gminy to Karczmiska (do 30 grudnia 1999 pod nazwą Karczmiska Pierwsze).

Według danych z 30 czerwca 2004 gminę zamieszkiwały 6272 osoby.

Karczmiska zwane pierwotnie "Krampą" zostały łącznie z Wietrzną Górą (później Kazimierzem Dolnym), nadane w 1181 roku przez Kazimierza Sprawiedliwego Norbertynkom Zwierzynieckim spod Krakowa i odtąd ciąg własnościowy układał się podobnie jak w Kazimierzu.

Wieś Karczmiska należała do starostwa Kazimierskiego i łącznie z nim w XV wieku była własnością rodziny Ostrowskich. W XVI i do połowy XVII wieku przeszła w posiadanie rodziny Firlejów, po czym kolejno: Lubomirskich, Radziwiłłów, Sanguszków i Sapiehów.

Żaden z tych utytułowanych rodów nie posiadał tu nigdy swojej siedziby rezydencjonalnej. Istniał tu natomiast folwark starościński zamieszkiwany przez kolejnych dzierżawców rekrutujących się spośród średniej szlachty. W skład folwarku wchodził budynek rezydencjonalny oraz drewniane zabudowania folwarczne. Po rozbiorach upadła instytucja starostw, które jako królewszczyzny przeszły na rzecz skarbu państwa.

W 1819 roku Królestwo dokonało transakcji z ks. Anną z Sapiehów Sanguszkową II voto Sewerynową Potocką, która za swoje dobra (Szydłowiec i Orańsko) otrzymała za dopłatą dawne starostwa kazimierskie i wąwolnickie, w tym także Karczmiska.

W 1829 roku dobra te odkupił od niej ks. Adam Czartoryski z pobliskich Puław, któremu jednak rząd carski skonfiskował je w 1832 roku za czynny udział w Powstaniu listopadowym. Później starostwo nabyli Wesselowie. W 1908 roku spadkobiercy sprzedali Karczmiska Romualdowi, Zbigniewowi Strażycowi. W trzy lata później właściciel rozprzedał znaczną część gruntów, z których utworzono 60 kolonii.

W drugiej połowie XIX wieku na terenie gminy miały miejsce wystąpienia chłopów walczących o ziemię i serwituty. W 1861 mieszkańcy Karczmisk odmówili odrabiania pańszczyzny, a w 1903 wniesienia składki szkolnej.

Od 1917 roku majątek prowadzi wdowa po Zbigniewie, a następnie przejmują go dzieci Stanisław Stażyc i jego siostra Janina za Wincentym Radyszkiewiczem. Nowy właściciel mieszkający w pałacyku dokonał rozbudowy dworu Wesslów.

Po wyzwoleniu majątek rozparcelowano na mocy Reformy Rolnej.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002 gmina Karczmiska ma obszar 95,21 km², w tym:

• użytki rolne: 72%
• użytki leśne: 22%

Gmina stanowi 11,84% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Sołectwa

Bielsko, Chodlik, Głusko Małe, Górki, Jaworce-Mieczysławka, Karczmiska ( 2 sołectwa: Karczmiska Drugie i Karczmiska Pierwsze), Głusko Duże-Kolonia, Wolica-Kolonia, Uściąż-Kolonia, Noworąblów, Słotwiny, Uściąż, Wolica, Wymysłów, Zaborze, Zagajdzie.

Sąsiednie gminy

Kazimierz Dolny, Łaziska, Opole Lubelskie, Poniatowa, Wąwolnica, Wilków