Gmina Czerwionka-Leszczyny

Czerwionka-Leszczyny (1977-91 gmina Leszczyny) – gmina miejsko-wiejska położona w subregionie zachodnim województwa śląskiego, w powiecie rybnickim. W skład gminy wchodzi miasto Czerwionka-Leszczyny oraz sześć sołectw: Bełk, Książenice, Palowice, Przegędza, Stanowice i Szczejkowice. Historycznie miasto położone jest na Górnym Śląsku. W latach 1977-1991 zarówno miasto jak i gmina nosiły nazwę Leszczyny.

Geografia

Czerwionka-Leszczyny położona jest na Płaskowyżu Rybnickim, jedynie góra Ramża (w dialekcie śląskim nazywana Ramżulą), o wysokości 325 metrów n.p.m. na granicy Czerwionki i Bełku wyznacza początek Wyżyny Śląskiej. Pod względem hydrologicznym w całości położona jest w dorzeczu Odry, a największą rzeką przepływającą przez gminę jest Bierawka, prawy jej dopływ. W sołectwie Palowice leży tzw. Pojezierze Palowickie, zespół kilku stawów w lesie pomiędzy Palowicami a Żorami. Rzeźba Czerwionki-Leszczyn jest bardzo urozmaicona, na co niemały wpływ miała także eksploatacja górnicza. Dużą część gminy (bo aż 41%) zajmują lasy, są one fragmentami dawnej Puszczy Śląskiej oraz Lasu Ochronnego GOP.

Czerwionka-Leszczyny jako jednostka administracyjna graniczy z miastami Rybnik, Żory, Knurów oraz Orzesze oraz gminami wiejskimi Gierałtowice, Ornontowice i Pilchowice. Od pozostałych gmin powiatu rybnickiego Czerwionkę-Leszczyny oddziela miasto na prawach powiatu Rybnik.

Miasto i gmina leżą na styku aglomeracji rybnickiej oraz aglomeracji śląskiej. Do Gliwic jest z Czerwionki-Leszczyn około 15 km, do Rybnika – 12 km. W zależności od wybranej trasy (autostradą A1 bądź drogą wojewódzką 924) trasa do Żor liczy 8-10 km.

Demografia

Czerwionka-Leszczyny charakteryzuje się ustabilizowaną liczbą ludności. Największą liczbę ludności gmina odnotowała w 1998 roku - 42 514 osób. Według bilansu ludności, na dzień 31 grudnia 2009 liczba ludności Czerwionki-Leszczyn wynosiła 41 067 osób, z czego w wieku przedprodukcyjnym było 7 684 osób (18,7% ogółu mieszkańców), w wieku produkcyjnym 26 826 osób (65,3%), a w wieku poprodukcyjnym 6 557 osób (16%). W mieście mieszkało 28 199 osób (68,7% ogółu ludności), podczas gdy na terenach wiejskich 12 868 osób (31,3%).

Przyrost naturalny w gminie wyniósł w 2009 roku 93 osoby. W roku tym urodziło się 468 osób, zmarło zaś 375 osób. Zawarto 303 małżeństwa. Na 100 mężczyzn przypadały 104 kobiety. Jeśli chodzi o saldo migracji, było ono ujemne, na co złożyło się 464 zameldowania (z czego 9 z zagranicy) wobec 471 wymeldowań (z czego 28 za granicę).

W Spisie Powszechnym w 2002 roku, na 41 102 mieszkańców 34 147 osób zadeklarowało narodowość polską, 6 274 śląską, 126 niemiecką, 23 narodowość inną, a 532 osoby nie zdołały określić swojej przynależności narodowej lub etnicznej. Należy zwrócić jednak uwagę na fakt zgłaszania przez różne organizacje nieprawidłowości przy spisywaniu narodowości badanych osób, przede wszystkim wpisanie narodowości śląskiej czy ukraińskiej ołówkiem bądź odmowę wpisu takiej narodowości.

Budżet gminy

W 2009 roku dochody gminy wyniosły 84 222 692,16 złotych, z czego: 5 951 989,98 zł stanowiły dochody majątkowe gminy, 1 800 211,72 zł wpływy z opłaty eksploatacyjnej od przedsiębiorstw górniczych węgla kamiennego, 53 836 115,74 zł dochody własne, 20 218 231,00 zł subwencje ogólne (w tym ponad 18 mln zł subwencja oświatowa), 10 168 345,42 zł dotacje z wyższych jednostek samorządu i budżetu państwa, a 2 185 026,39 zł dotacje z Unii Europejskiej. Dochody na jednego mieszkańca wyniosły 2 046,87 zł.

Wydatki gminy w tym samym roku zamknęły się kwotą 88 347 253,37 zł, z czego: 269 665,11 zł wyniosły wydatki na rolnictwo i leśnictwo, 8 919 039,18 zł na transport i łączność, 7 793 092,38 zł na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska, 3 075 395,45 zł wydatki na gospodarkę mieszkaniową, 34 945 025,35 zł na oświatę i wychowanie, 2 908 799,00 zł na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego, 599 456,24 zł na ochronę zdrowia, 12 525 542,90 zł na pomoc i politykę społeczną, 4 401 776,41 zł na sport i kulturę fizyczną, 8 310 918,37 zł kosztowała gminę administracja publiczna, 35 460,75 zł promocja turystyczna, 1 321 447,42 zł wydano na bezpieczeństwo publiczne. Wydatki na jednego mieszkańca wyniosły 2 147,11 zł.

Różnica w dochodach i wydatkach została sfinansowana kredytem bankowym.

Gospodarka

W Czerwionce-Leszczynach zarejestrowanych jest 2 454 podmiotów gospodarki narodowej, z czego aż 2 359 podmiotów należy do sektora prywatnego. 1 974 osób fizycznych prowadzi działalność gospodarczą, jest także 7 spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego. W rejestrze REGON zarejestrowano aż 45 stowarzyszeń i organizacji społecznych, co świadczy o wysokim wskaźniku aktywności obywatelskiej mieszkańców Czerwionki-Leszczyn. W 2009 roku zarejestrowano 269 nowych podmiotów gospodarczych, a wyrejestrowano 231 podmiotów. Na 10 000 ludności przypada 598 podmiotów gospodarczych, co jest wskaźnikiem dość niskim (średnia dla województwa śląskiego i Polski to ponad 1000 podmiotów).

W 2009 roku w Czerwionce-Leszczynach pracowało 4 291 osób, a bezrobotnych było 1 065 osób. Do liczby pracujących należy jednak doliczyć osoby wyjeżdżające do pracy w innych gminach oraz osoby zatrudnione w podmiotach gospodarczych zatrudniających do 9 pracowników, które nie są włączane do statystyki pracujących.

Największym zakładem pracy w Czerwionce-Leszczynach, wokół którego powstała zarówno Czerwionka jak i Leszczyny była Kopalnia Węgla Kamiennego "Dębieńsko", zamknięta w 2000 roku. Dzisiaj nieczynną kopalnię pragnie reaktywować spółka Karbonia należąca do czeskiego koncernu węglowo-energetycznego NWR. Obecnie ważnymi zakładami przemysłowymi są przede wszystkim: Fabryka Morando Polska, Koksownia "Dębieńsko", Zakład Odsalania Wód Dołowych, Polho Sp. z. o. o., Multipak spółka jawna. Ważnymi pracodawcami są także Urząd Miasta oraz Zespół Szkół Średnich w Czerwionce. Strefa przemysłowa w Leszczynach jest częścią podstrefy Jastrzębsko-Żorskiej Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Edukacja

Na terenie gminy w 123 klasach uczy się 2 405 uczniów uczęszczających do dwunastu publicznych szkół podstawowych. Wszystkie dzieci w szkołach podstawowych uczą się języka angielskiego, dodatkowo 52 uczniów w szkołach podstawowych uczy się języka niemieckiego. W ośmiu publicznych gimnazjach na terenie gminy uczy się 1 350 uczniów, zgrupowanych w 59 oddziałach. Jeden komputer z dostępem do internetu przypada na 12,48 uczniów w szkołach podstawowych oraz na 12,05 w gimnazjach.

Jeśli chodzi o szkolnictwo ponadgimnazjalne, w zasadniczej szkołe zawodowej naukę pobiera 138 uczniów w 9 oddziałach. Do technikum uczęszcza 306 uczniów zgrupowanych w 15 oddziałach. Liceum ogólnokształcące wybrało 248 uczniów, co przekłada się na 11 klas o różnych profilach.

Do szkół podstawowych na terenie gminy uczęszczało 17 dzieci niezamieszkujących gminę Czerwionka-Leszczyny, z kolei gimnazjum poza gminą wybrało 60 zamieszkujących ją dzieci.