Pajęczno

Pajęczno – miasto w woj. łódzkim, w powiecie pajęczańskim, położone na północnym skraju Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, w zakolu Warty.

Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pajęczno, a w latach 1956-1975 i od roku 1999 siedziba powiatu pajęczańskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. częstochowskiego.

Według danych z 20 sierpnia 2010 miasto liczyło 6733 mieszkańców.

Położenie

Pajęczno z trzech stron otoczone jest lasami. W północnej części miasta znajduje się Park Tysiąclecia z jeziorem Ług. Znajduje się tam amfiteatr oraz tzw. "boisko zapasowe", gdzie odbywają się imprezy miejskie. Najwyższym wzniesieniem położonym w okolicy jest Miodowa Góra (245 m n.p.m.).

Przez miasto przechodzi droga krajowa nr 42 (Kluczbork-Radomsko), w pobliżu znajduje się magistrala węglowa Śląsk-Porty (linia kolejowa nr 131) i stacja węzłowa Chorzew Siemkowice z odgałęzieniem linii nr 146.

Według danych z 20 sierpnia 2010 powierzchnia miasta wynosi 20,23 km².

Historia

Badania archeologiczne przeprowadzone w latach trzydziestych w pobliskim lesie dowodzą o istnieniu tu wczesnego osadnictwa w 1 okresie żelaza. Pierwsze wzmianki o osadzie Pagenchno (łac. Paginensi) położonej na szlaku handlowym między Śląskiem a Rusią pochodzą z 1140 r. Nazwa miejscowości zmieniała się z biegiem lat: Paginensi (lat.), Pagenchno, Pageczno, Pajęczno. W 1265 r. miejscowość otrzymuje przywilej lokacyjny, czyli zostaje oficjalnie zapisana w dokumentach. W tym czasie wraz z Ziemią Łęczycką należy do księcia Leszka Czarnego. Już w 1276 r. w Kronice Ortlieba Pajęczno zostaje wymieniane jako miasto, co czyni je jednym z najstarszych miast w Polsce.

Kościół wzmiankowany jest już w 1277 r. Był najprawdopodobniej drewniany. Mimo iż miasto jest bardzo stare, nie ma w nim zbyt dużo zabytków – głównie przez wielokrotne pożary, które pochłonęły większość budynków, dokumentów i kościół (największe pożary miały miejsce w latach 1524, 1564, 1793 i 1810). W roku 1575 w podziemiach kościoła pochowany został Marcin Bielski – jeden z najwybitniejszych polskich kronikarzy ("Kronika wszystkiego świata"). W 1748 wybudowano kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który stoi do dziś. Utrzymany jest w konwencji barokowej. W ołtarzu umieszczony jest cudowny obraz Matki Bożej Pajęczańskiej. W czasie II wojny światowej Niemcy uczynili ze świątyni więzienie, a następnie stolarnię. Stanowiło to - wraz z nasilającą się grabieżą dzieł sztuki - ogromne zagrożenie dla obrazu. Parafianin Antoni Durys nocą 24 lipca 1942 r. wyniósł obraz i mimo zagrożenia własnego życia w związku z poszukiwaniem dzieła przez Gestapo, przechował go najpierw we własnym domu, a później starannie zabezpieczył i razem z Wacławem Popielem ukrył na cmentarzu. 4 marca 1945 r. podczas uroczystej procesji obraz ponownie wrócił do głównego ołtarza. 28 maja 2005 r. obraz Pajęczańskiej Matki Kościoła został ukoronowany papieskimi koronami przez kardynała Stanisława Nagy'ego.

Na mocy ukazu carskiego z 1870 r. Pajęczno utraciło prawa miejskie. Na początku I wojny światowej osada przeżywała zmienne koleje losu, mimo iż nie toczono tu większych bitew. We wrześniu 1914 stacjonowały tu pułki dragonów rosyjskich, w październiku przechodziły przez miasto oddziały niemieckie, w listopadzie ponownie pojawili się Rosjanie, ale zostali wyparci przez austriackich huzarów. 4. korpus austriacki wraz ze sztabem stacjonuje długi czas na plebanii, dowodził nim generał Karl Tersztyánszky von Nádas, dzięki temu Pajęczno zostało zachowane od rabunku.

Podczas II wojny światowej w okolicy Pajęczna nie toczono walk, w związku z czym nie zostało ono zniszczone (w przeciwieństwie do pobliskiego Działoszyna oraz Wielunia). Nazwę włączonej w granice Rzeszy Niemieckiej miejscowości nazistowska administracja zniemczała na różne sposoby: Peinstett (1940), Pfeilstett (1940-43), Pfeilstädt (1943-45). Niemcy zamknęli pajęczańskich Żydów w getcie. W 1942 getto zostało zlikwidowane, a jego mieszkańcy wymordowani.

Pajęczno odzyskało prawa miejskie dopiero w 1958 r. W 1960 r. powstaje budynek Powiatowej Rady Narodowej (obecnie szpital). W 1973 r. Pajęczno zostaje przyłączone do województwa częstochowskiego (zniesiony w Polsce zostaje także urząd powiatu). Po ostatniej reformie administracyjnej w 1999 r. Pajęczno odzyskało status powiatu i od tamtej pory należy do województwa łódzkiego.

22 stycznia 2010 roku nastąpiło trzęsienie ziemi spowodowane zmianami geologicznymi wywołanymi przez prace w kopalni Bełchatów. Siła trzęsienia dochodziła do 4,42 stopni w skali Richtera.

Aktualnie powstaje kościół pw. Narodzenia Pańskiego, przy kaplicy tego samego imienia. Inicjatorem budowy kościoła oraz proboszczem parafii jest ks. Szymon Gołuchowski.

Honorowym obywatelem Pajęczna jest Papież Jan Paweł II.

Liczba mieszkańców

Zabytki

• barokowe Sanktuarium Maryjne pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Leonarda z XVIw z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ok. XIII w. Koronacja obrazu (Korony papieskie), odbyła się 28 maja 2005 r.
• rynek starego miasta, kamienice od XIX-wieczne, stara karczma
• ponad 700. letnia lipa drobnolistna – pomnik przyrody

Według rejestru zabytków KOBiDZ na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. WNMP i św. Leonarda, nr rej.:10/29 z 15.06.1946 oraz 249/67 z 30.08.1967
• cmentarz rzymskokatolicki, 1 poł. XIX, nr rej.: A/499/89 z 12.11.1989
• ogrodzenie z bramą, nr rej.: j.w.
• dom, ul. Kościuszki 41/43, 1 poł. XIX, nr rej.: 649/67 z 31.08.1967
• wiatrak, pocz. XIX, nr rej.: 724-XVI-2 z 6.11.1956 oraz 250 z 30.08.1967 (spłonął pod koniec lat 80.)

Sport

Na terenie miasta działa kilka klubów sportowych:

• LKS Zawisza Pajęczno – sekcja piłki nożnej i siatkówki
• MUKS Meduza – sekcja pływacka
• ULKS Tandem – sekcja kolarska
• KS Orient - sztuki walki

Imprezy

W Pajęcznie cyklicznie organizowane są imprezy:

• Dni Pajęczna - pierwszy weekend lipca
• Targi Końskie - sobota po święcie św. Stanisława (8 maja)
• Zjazd Miłośników Koni - czerwiec
• Zlot miłośników samochodów kempingowych CamperTeam połączony z Ogólnopolskim Zlotem Konstruktorów VITAR - offroad 4x4 - maj
• Ogólnopolski Turniej w Sportowym Tańcu Towarzyskim - kwiecień

Organizacje

• Ruch Światło-Życie
• Żywy Różaniec

Przemysł

Przemysł spożywczy (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Pajęcznie, zakłady mięsne Liwa, przetwórnie owocowo-warzywne - m.in. Korkus, Frubex), jedna z największych w województwie Gminna Spółdzielnia Samopomocy Chłopskiej, która zajmuje się produkcją przetworów owocowo-warzywnych na bazie staropolskich przepisów bez konserwantów; przemysł włókienniczy, meblowy, fabryka rowerów Brat-Pol.

Legenda

Według legendy o nazwie osady zdecydowało straszne wydarzenie za czasów panowania Piastów. Wtedy to w dorzeczu Warty pojawił się potworny pająk. Mieszkańcy byli przerażeni, tym bardziej, gdy dowiedzieli się, że ów potwór jest bardzo żarłoczny. Wśród wieśniaków toczyły się rozmowy na temat pozbycia się żarłoka jednak nie udało im się znaleźć dobrego sposobu. Pewnego razu zdarzyło się nieszczęście. Potwór spotkał na swojej drodze kobietę. A ona zamiast uciekać lub się ukryć zaczęła krzyczeć wniebogłosy i wtedy dopiero zaczęła uciekać. Jednak bestia była szybsza i dorwała dziewczynę, a następnie ją owinęła w pajęczą sieć. Kobieta zaczęła wzywać pomocy, ale pająk zaczął wysysać krew z dziewczyny. Tak mu zasmakowała ta potrawa, że od tej pory, dobrze ukryty, wypatrywał następnych ofiar. Myśli różne chodziły mieszkańcom po głowach, jak się pozbyć potwora, ale żaden pomysł się nie nadawał. Zdecydowali się wyruszyć do Krakowa po pomoc. Nieszczęściu musieli zaradzić królewscy rajcowie, gdyż monarcha był nieobecny. Tamci zaś, uratowanie warciańskiej osady powierzyli kilku rycerzom. Niedługo jednak, ich szkielety znaleziono w pajęczynie potwora. Wieśniacy zaprzestali polowań, zrezygnowali z uprawy roli, bo przewidywali swój rychły koniec. Tak było przez kilka lat, jednak pewnego razu zjawił się syn ubogiej wdowy z jasnymi jak len włosami, zwany Białym. Chłopiec postanowił uwolnić mieszkańców od bestii, ale ludzie mówili, że wierzą w jego odwagę, ale mimo wszystko jest potrzebny swojej matce, bo cóż ona bez niego pocznie. Jednak Białek nie zrezygnował. Gotów był pomścić wszystkie ofiary. Następnego dnia, o świcie chłopiec wyruszył na walkę. Po drodze znalazł i związał znalezione kopie rycerzy, z których powstała jedna, niewiarygodnie długa. Złapał ją obiema rękami i ruszył naprzód. Na środku ścieżki zobaczył pieczarę osnutą pajęczyną. Chłopiec zerwał ją, a z wnętrza jamy wyszedł ogromny, paskudny pająk. Zaczął strzelać trującym jadem i wywijać ogromnie długimi, dziesięcioma nogami. Biały, stojąc w bezpiecznej odległości od bestii, kłuł ją celnie i mocno. Słońce kryło się za borem, gdy pająk wydał ostatnie tchnienie. Młodzieniec stanąwszy przy pająku, uniósł jego skórę ku górze i pobiegł do wioski, a jej mieszkańcy zawiesili ją na drzwiach kościoła. Od tamtej pory osada nosi nazwę Pajęczno.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Pajęcznie