Jerzmanowice (województwo małopolskie)

Jerzmanowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Jerzmanowice-Przeginia.

W latach 1973-1976 miejscowość była siedzibą gminy Jerzmanowice. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Historia

Lokacja Jerzmanowic nastąpiła pomiędzy 1325, a 1335. W źródłach pisanych pojawia się po raz pierwszy w 1335.
W dokumentach z 1326 wieś nazwano villa Hermani, czyli wieś Hermana, który musiał być jej zasadźcą. Kilkanaście lat później w dokumentach pojawia się de Yrzmanowicz. Zmiana związana jest ze spolszczeniem niemieckiego imienia Herman na polskie Jirzman lub Jerzman i tym samym ze spolszczeniem nazwy wsi na Jirzmanowice, czego dowodem jest zapis z 1406 r. Później nazwa przekształciła się na Jerzmanowice.

Wieś posiada aż dwa kościoły: parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła oraz dawny kościół szpitalny pw. św. Jana Chrzciciela "Na Goś­cińcu"
Kościół św. Bartłomieja był pierwotnie drewniany, zbudowany za panowania Kazimierza Wielkiego w 1338. Obecny pochodzi z lat 1827-30, rozbudowany w 1876.
Kościół św. Jana Chrzciciela wzniesiony został wraz ze szpi­talem dla ubogich w 1696 z fundacji Jana Sroczyńskiego, uczestnika Odsieczy Wiedeńskiej.

Jerzmanowice były dawniej wsią królewską. W 1827 wieś ta liczyła 114 domów i 832 mieszkańców.

Turystyka

Wieś położona jest na Wyżynie Olkuskiej, przy przy drodze krajowej 94. Znajduje się w atrakcyjnym turystycznie miejscu - w bliskim sąsiedztwie Ojcowskiego Parku Narodowego. Znajduje się tu drugie pod względem wysokości wzniesienie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - wzgórze Grodzisko o wys. 512,8 m n.p.m. i liczne inne skały, wśród których warto wymienić Ostry Kamień i Wielką Skałę. Takich pojedynczych skał na polach i w lasach Jerzmanowic jest znacznie więcej i są one jedną z największych atrakcji turystycznych miejscowości. Tworzą grupę tzw. ostańcow jerzmanowickich i większość z nich ma status pomnika przyrody. Na terenie są aż 33 pomniki przyrody ). Niektóre ze znajdujących się na terenie wsi skał udostępnione są do wspinaczki skałkowej (m. in. Grodzisko, Ostry Kamień, Łysa, Psiklatka, Łabajowa (z Jaskinią Łabajową), Dupna, Wielka Turnia, Zaklęty Mur, Zaklęty Bastion).

Miejscowość znajduje się na terenie górnej części Doliny Będkowskiej, jednej z najdłuższych i ładniejszych dolin Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie obejmującego malownicze krajobrazowo doliny i wąwozy z licznymi skałami wapiennymi, jaskiniami, źródłami krasowymi i zabytkami kultury materialnej. Przebiegające przez miejscowość szlaki turystyki pieszej i rowerowej umożliwiają zwiedzenie również pozostałych dolin tego parku krajobrazowego.

Jedną z największych atrakcji turystycznych wsi jest często odwiedzana, udostępniona turystycznie ( oświetlona i z przewodnikiem) Jaskinia Nietoperzowa, w której odkryto obozowisko dawnych łowców niedźwiedzia jaskiniowego z okresu paleolitu.

Szlaki turystyczne  – z Rudawy przez Radwanowice, Łączki Kobylańskie, całą długość Doliny Będkowskiej, Jerzmanowice do Ojcowskiego Parku Narodowego.Szlaki rowerowe  – z Bolechowic obok Bramy Bolechowickiej przez Dolinę Bolechowicką, Las Krzemionka, przysiółek Kawiory, Bębło, górną część Doliny Będkowskiej obok Jaskini Nietoperzowej przez Jerzmanowice i Dolinę Szklarki.

Edukacja

W Jerzmanowicach znajduje się Szkoła Podstawowa im. Świętej Królowej Jadwigi oraz Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Akademii Krakowskiej.

Sport

We wsi działa klub sportowy Płomień Jerzmanowice.

Incydent Jerzmanowicki

14 stycznia 1993 ok. godz. 19.00 nastąpiła eksplozja wapiennego ostańca znanego jako Babia Skała. Według notatki Piotra Worytkiewicza (Gazeta, Kraków) uderzył w nią obiekt przypominający ognistą kulę. Eksplodujące odłamki skalne zostały rozrzucone w promieniu 150 metrów. Zdarzeniu towarzyszyło uszkodzenie instalacji elektrycznej w 30 domach, silny podmuch wiatru, "lewitacja przedmiotów", zaś "psy zaczęły szczekać dopiero następnego popołudnia". Ówczesny wójt miejscowości, Józef Hrabia, poprosił naukowców z UJ i AGH o wyjaśnienie zdarzenia, w wyniku czego została powołana komisja pod kierunkiem profesora Andrzeja Maneckiego z Zakładu Mineralogii i Geochemii AGH. Meteorolodzy stwierdzili, że mógł to być efekt silnego "liniowego wyładowania atmosferycznego połączonego z tzw. piorunem kulistym". Astronomowie nie stwierdzili upadku meteorytu.

Części wsi

Gościniec, Góra, Kolonia Wschodnia, Kolonia Zachodnia, Kopaniny, Krzemieńce, Lepianka, W Dole, Za Wieżą i Żarnowiec.