Tęgoborze

Tęgoborze – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Łososina Dolna. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Wieś liczy 1100 mieszkańców (2003). Wieś składa się z przysiółka Stara Wieś i Just.

Nazwa wsi pochodzi od potężnych lasów – tęgich borów – które około tysiąca lat temu pokrywały tutejszą kotlinę.

Położenie

Wieś usytuowana jest na południowo-zachodnim brzegu Jeziora Rożnowskiego, przy drodze krajowej 75, w kotlinie otoczonej górami Beskidu Wyspowego, nad którą górują Chełm – 790 m n.p.m., Białowodzka Góra z ruinami "Zamczyska" – 607 m n.p.m. oraz Jodłowiec Wielki – 482 m n.p.m.

Historia

Ważnym wydarzeniem stało się przybycie zakonnika kameduły, znanego jako św. Just. Wg dawnej legendy zamieszkał on jako pustelnik na jednym z tęgoborskich wzgórz, które do dziś nosi jego imię, a w miejscu pustelni wzniesiono kościół. Na Górze Św. Justa znajdował się też klasztor Ojców Marków. Kościół jak i klasztor w 1611 roku zostały zniszczone przez ówczesnego dziedzica Tęgoborzy – Cyryla Chrząstowskiego, który wraz z żoną – Anną Tęgoborską przeszli na arianizm. Doszło do zagarnięcia budynków i gruntów klasztornych oraz wypędzenia zakonników. W końcu XVII wieku arianie utracili znaczenie i większość z nich wróciła na katolicyzm. Wieś rozrastała się i nabierała coraz większego znaczenia, dzięki przebiegającemu tędy ważnemu szlakowi handlowemu z Krakowa na Węgry.

Parafia

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Najdroższej Krwi Chrystusa Pana.

Kiedy kościół św. Mikołaja w Tęgoborzy znalazł się – po wybudowaniu zapory wodnej w Rożnowie – na skraju powstałego jeziora, zaszła potrzeba zbudowania kościoła nowego, a zarazem większego, w bezpiecznym miejscu. Ten nowy, z zastosowaniem nowszych technik budowlanych i stylowych, zbudowano do roku 1966.

Dotychczasowy XVIII-wieczny drewniany kościół parafialny pw. św. Mikołaja został przeniesiony w 1982 roku do tworzonej wówczas parafii Tabaszowa.

Drewniany kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny na Górze św. Justa w Tęgoborzy został zbudowany w 2. połowie XVII wieku, po zniszczeniu przez arian, istniejącego tam dotąd klasztoru. Zapisana w 1728 roku tradycja głosi, o tym miejscu fakt, że tu miał stać pierwotny, "macierzysty" kościół parafialny w Tęgoborzy, zniszczony przez Tatarów w XIII wieku. Niektóre obiekty w obecnym kościółku zdają się być pozostałościami z poprzednich świątyń.

Otoczenie tej kaplicy zostało rozbudowane i dostosowane do większych uroczystości w 1995 roku, za staraniem miejscowego rodaka, ks. dra Eugeniusza Krężla.

W ołtarzu głównym tej kaplicy znajduje się wykonana w 2. połowie XVII wieku kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Z tego samego czasu pochodzi obraz świętego pustelnika Justa-Jodoka, zwieńczający ołtarz. U stóp świętego dostrzegamy wizerunki wdzięcznych św. Justowi fundatorów tego obrazu.

Z innych cennych obiektów należy wymienić: gotycką rzeźbę Matki Bożej z Dzieciątkiem z XV wieku, gotycką chrzcielnicę kamienną z herbami z początku XVI w., oraz pozostałe sprzęty drewniane z XVIII lub XIX wieku.

W kaplicy na Górze św. Justa w Tęgoborzy czci się Narodzenie Najświętszej Maryi Panny, dlatego święto odpustowe na Juście obchodzone jest 8 września.

Uroczystość odpustową parafia Tęgoborze obchodzi w niedzielę w oktawie Bożego Ciała.

Zabytki

• Kościółek pod wezwaniem Najświętszej Panny Marii na Juście z II poł. XVII wieku.
• Klasycystyczny, murowany parterowy dwór z przełomu XVIII i XIX wieku. Posiada on czterospadowy dach, ozdobiony czterokolumnowym portykiem. Obok murowana oficyna z pocz. XIX wieku.
• Współczesny murowany kościół parafialny z 1969 roku, zaprojektowany przez Tadeusza Brzozę.

Kultura

We wsi funkcjonuje Orkiestra Dęta OSP, Gminna Biblioteka Publiczna oraz Koło Gospodyń Wiejskich. Co roku 8 września na górze świętego Justa odbywają się tradycyjnie dożynki. Przedstawiciele okolicznych wsi i grup społecznych przygotowują wieńce dożynkowe z plonów roli. W latach Dwudziestolecia popularne było tzw. Proroctwo z Tęgoborza, datowane na rok 1893, zawierające przyszłe dzieje Polski "od morza do morza".

Gospodarka

Tęgoborze to wieś o charakterze rolniczo-sadowniczym. Swoją siedzibę ma tu duża firma transportowa oraz mniejsze firmy usługowe. Ponadto we wsi mieści się Posterunek Policji, Ochotnicza Straż Pożarna, Ośrodek Zdrowia, Zespół Szkół, Filia Banku Spółdzielczego z Łososiny Dolnej, Poczta Polska i Centrala Telefoniczna TP S.A.

Sport

We wsi od 1999 roku działa Sekcja Sportowa Piłki Nożnej "Hart" Tęgoborze przy Stowarzyszeniu Tęgoborzan. Zespół występuje w nowosądeckiej A-klasie. Z racji położenia nad Jeziorem Rożnowskim Tęgoborze jest atrakcyjnym miejscem dla pragnących uprawiać sporty wodne, a z racji ukształtowania terenu – lotniarstwo.