Tylicz

Tylicz – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Krynica-Zdrój. W latach 1973–1976 istniała gmina Tylicz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne – Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej Tylicz.

Położenie

Tylicz położony jest 6 km na wschód od Krynicy, u zbiegu rzeki Muszynka (Tyliczanka) i uchodzącego do niej potoku Mochnaczka. Znajduje się na granicy dwóch mezoregionów: Beskidu Sądeckiego i Beskidu Niskiego. Wieś leży przy drodze krajowej 75. W pobliżu znajduje się nieistniejące już przejście graniczne Muszynka-Kurov ze Słowacją na Przełęczy Tylickiej (683 m n.p.m.).

W miejscowości znajduje się b. dużo wyciągów narciarskich, szkoły jazdy i wypożyczalnie nart. Odwierty i rozlewnia wód mineralnych.

Historia

• W XIII wieku osada pod nazwą Ornawa na szlaku między Polską a Węgrami.
• W 1336 – wieś królewska.
• W 1363 nadanie praw miejskich i nazwy Miastko (Nowe Miasteczko).
• 1391 – przekazanie prawa własności biskupom krakowskim, włączenie do Kresu Muszyńskiego.
• XVI w. – upadek miasta.
• 1612 – biskup Tylicki ponownie nadał prawa miejskie, od tej pory miejscowość nazywa się Tylicz. Dokument lokacyjny wystawiony w Bodzentynie koło Kielc 26 lipca 1612 r. określił prawa i obowiązki mieszczan tylickich „na wzór miasta Muszyny”. Nadanie herbu.
• 1769–1770 – miejsce stacjonowania konfederatów barskich.
• 1781 – włączenie do dóbr kameralnych (K.k Muszyner Cameral Verwaltung). Napływ Żydów.
• 1935 – utrata praw miejskich (wg innych danych w 1914 lub 1930). Siedziba władz gminy zbiorowej.
• 1939 – oddziały Wojska Polskiego po 2 września 1939 r. stawiły silny opór grupie wozów pancernych armii słowackiej działających na rzecz armii niemieckiej. Słowacy zostali zmuszeni do wycofania się.
• 1955 – siedziba Gromadzkiej Rady Narodowej (dla gromad: Tylicz, Mochnaczka Niżna, Muszynka).
• 1973 – reaktywowanie gminy Tylicz.
• 1975 – włączenie do Gminy Uzdrowiskowej Krynica.

Herby Tylicza

W 1612 r. bp. P. Tylicki nadał miejscowości razem z prawami miejskimi herb. Przedstawiał on dwie głowy patronów miasta św. Piotra i św. Pawła.

Obecnie Tylicz używa herbu (w różnych wersjach) przedstawiającego insygnia biskupie z Ewangelią. Podobny jest do herbu Muszyny.

Zabytki

• Przy rynku znajduje się drewniany kościół parafialny z 1612 roku pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła, zarejestrowany jako zabytek pierwszej klasy.
• Dawna cerkiew greckokatolicka z 1743 roku, pod wezwaniem świętych Kosmy i Damiana pełni obecnie funkcję kościoła cmentarnego. Zachowane wyposażenie cerkiewne.

Szlaki turystyczne

Zobacz też

• Tyliczki

Bibliografia

• H. Seroka, Herby miast małopolskich do końca XVIII w., Warszawa 2002.
• B. Mościcki, Okolice Krynicy, Pruszków 1999.