Wielogłowy (województwo małopolskie)

Wielogłowy – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Chełmiec. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego. Wieś liczy 1102 mieszkańców (30 czerwca 2004).

Wieś leży w zachodniej części Beskidu Niskiego, na północ od Nowego Sącza, przy drodze krajowej 75.

Parafia tutejsza należy do dekanatu Nowy Sącz – Centrum. We wsi znajdują się dwa kościoły: stary parafialny, zabytkowy z XIV wieku – pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz nowy – pw. Miłosierdzia Bożego.

We wsi mieszczą się zespół szkół, urząd pocztowy, ośrodek zdrowia, a także stadnina koni oraz klub piłkarski "Dąbrovia Wielogłowy", występujący w nowosądeckiej klasie A.

Historia

Nazwa wsi Wielogłowy występuje już w roku 1273, kiedy Otto Toporczyk otrzymał od Bolesława Wstydliwego prawo do wsi. W przywileju podano, że jest to wieś w kasztelanii sądeckiej. W roku 1287 Leszek Czarny oddał wieś na własność Węgrowi Jerzemu Szonat. W wiekach późniejszych wieś należała do rodu Wielogłowskich herbu Gryf i Starykoń, najstarszej szlachty tego terenu. Pierwsza wzmianka źródłowa o parafii rzymskokatolickiej w Wielogłowach pochodzi z roku 1326, jest ona jednak starsza, bo powstała prawdopodobnie około połowy XIII w.

Zabytki

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP datowany jest na rok 1318 i wobec tego należy do kilku najstarszych, po romańskim kościele w Tropiu, świątyń na ziemi sądeckiej. Najstarszą część kościoła stanowi trzynastowieczna, jednonawowa budowla z wydłużonym prezbiterium. Obecny wygląd kościół uzyskał po rozbudowie w roku 1627, kiedy to została dobudowana zakrystia, kaplica zwana kurowską i prawdopodobnie wieża świątyni. W latach 1557-75 kościół za sprawą właściciela wsi Sebastiana Wielogłowskiego pełnił funkcję zboru ariańskiego.

Kościół jest gotycki z barokowymi przekształceniami; murowany z kamienia, otynkowany. Składa się z nawy i węższego, prostokątnego prezbiterium. Przy nawie od północy znajduje się dostawiona kaplica, od południa niewielka kruchta, a od zachodu przylega kwadratowa, niska wieża. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami. Na wschodniej ścianie prezbiterium wisi krucyfiks barokowy z XVIII w. Nawa nakryta jest dachem dwuspadowym z sygnaturką o barokowej formie, baniastą z latarnią. Dach nad prezbiterium i kaplicą jest niższy, trójspadowy, a nad zakrystią – pulpitowy.

W kościele znajdują się trzy portale gotyckie: dwa skromne ostrołukowe oraz jeden prowadzący do kaplicy, schodkowy w tzw. "typie długoszowskim", z bogatym laskowaniem, przeniesiony jakoby z kościoła św. Małgorzaty w Nowym Sączu w 1627 r. Czwarty portal jest renesansowy z 1627 r., zamknięty półkoliście.

W kolistym oknie prezbiterium znajduje się kamienny maswerk z XIV w. Prezbiterium wewnątrz nakryte jest nisko zawieszoną, zaostrzoną kolebką z małymi lunetami. W nawie i pod wieżą stropy są płaskie. Kaplica ma sklepienie krzyżowe, a zakrystia – kolebkowe z lunetami. Ostrołukowa tęcza ma znaczną grubość, zawieszony jest na niej krucyfiks barokowy z XVIII w.

Na wschodniej ścianie prezbiterium zachowały się fragmenty renesansowych malowideł z inskrypcjami i kartuszami herbowymi, pochodzące z czasów ariańskich po 1557 r. Zostały odsłonięte i konserwowane w latach 1955-60 przez Annę i Zofię Pawłowskie. Na stropie nawy widnieje malowidło figuralne z 1907 roku. W kaplicy "kurowskiej" znajduje się polichromia figuralna wykonana w 1958 r. przez Józefa Dutkiewicza.

Główny, klasycystyczny ołtarz datuje się na początek XIX wieku. W ołtarzu widnieje obraz Wniebowzięcia NMP z 1855 roku, zaś głównym jego tematem jest rzeźbiona grupa Ukrzyżowania Pana Jezusa, barokowo-klasycystyczna z początku XIX w., pochodząca ze zniesionego ołtarza bocznego. Ponadto w polu środkowym znajduje się kopia Murilla, a na bramkach po bokach – posągi świętych Piotra i Pawła.

Późnorenesansowe ołtarze boczne, w formie tryptyków w ramach architektonicznych, pochodzą z 1648 r. W prawym ołtarzu w polu środkowym umieszczony jest obraz św. Anny Samotrzeć, na awersach skrzydeł śś. Wawrzyniec, Sebastian, Franciszek, Dominik; na rewersach Chrystus Ecce Homo i Matka Boska Bolesna oraz Arma Christi, w zwieńczeniu śś. Joachim i Anna, a w predelli Ofiarowanie NMP w świątyni; ponadto na szczycie posążek trąbiącego anioła.

W lewym ołtarzu w polu środkowym obraz Piety w typie czarnopotockiej, z herbami Starykoń i Szreniawa; na awersach skrzydeł śś. Szczepan, Kazimierz, bł. Kinga, Stanisław Kostka, na rewersach Arma Christi, w zwieńczeniu św. Mikołaj, zaś na predelli Chusta św. Weroniki, ponadto na szczycie ołtarza posążek św. Michała Archanioła.

W kaplicy znajduje się barokowy ołtarz z 2. połowy XVII w., a w nim obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, barokowy z tegoż czasu. Stoi tam też kamienna chrzcielnica wczesnobarokowa z 1. połowy XVII w., z drewnianą pokrywą z XVIII w. Ponadto w kaplicy znajdują się płyty nagrobne:

oraz epitafia:

W wieży kościoła znajdują się dwa dzwony odlane w 1953 roku.

Drewniany dwór

Drewniany dwór zbudowany został w stylu polskim w XVII wieku z drewna modrzewiowego. Znajdują się tu też częściowo przebudowane murowane czworaki. Przed dworkiem stoi kamienna figura Matki Bożej Niepokalanej. W zachodniej części dworku znajduje się mała kaplica klasztorna z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej w ołtarzu głównym i figurą Dzieciątka Jezus. Ostatnią właścicielką dworku była pani Maria Stuber (Klimek), która w 1958 r. ofiarowała dworek i okoliczne posiadłości Siostrom Karmelitankom Dzieciątka Jezus.

Inne

• Liczne figury i kapliczki przydrożne.

Gospodarka

W ostatnich latach Wielogłowy przeobraziły się z miejscowości o charakterze rolniczym, nastawionej w latach osiemdziesiątych na ogrodnictwo szklarniowe, w wieś o charakterze usługowo-przemysłowym. Swoją siedzibę mają tu m.in. duże zakłady zajmujące się produkcją bram i ogrodzeń oraz mebli.

Bibliografia

• Marek Sztorc na podstawie: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 10, Powiat nowosądecki, Warszawa 1953 i Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej,Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972: Wielogłowy, kościół pw. Wniebowzięcia NMP (pol.). 22.09.2008. .