Stryszawa

Stryszawa – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w zachodniej części powiatu suskiego, w gminie Stryszawa. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie bielskim. Miejscowość jest siedzibą gminy Stryszawa.

Położenie

Stryszawa leży na wysokości od 380 do 807 m n.p.m. Ciągnie się przez prawie 10 km w dolinie potoku Stryszawka od Suchej Beskidzkiej aż pod szczyt Jałowca (1111 m n.p.m.) w Beskidzie Żywieckim, z wysoko położonymi przysiółkami.

Historia

Pierwsza wzmianka o Stryszawie pochodzi z 1480 r. Założona została w II poł. XV w. przez rodzinę Słupskich herbu Śreniawa – ówczesnych właścicieli Suchej. W I poł. XVI w. wieś należała do Stanisława Słupskiego – właściciela Stryszowa i Suchej. Była w tamtych czasach ważnym wołoskim ośrodkiem pasterskim i jednocześnie stanowiła siedzibę wołoskiego wojewody. Później w posiadanie Stryszawy weszła rodzina Komorowskich. W kolejnych latach przechodziła w ręce następnych właścicieli dóbr suskich.

W latach 1830-1985 w Stryszawie, w rejonie przysiółka Hucisko, znajdowała się filia zakładów metalurgicznych z Suchej. Niegdyś Stryszawa słynęła z wyrobu gontów. Do dziś jej mieszkańcy trudnią się chałupniczo produkcją drobnych przedmiotów z drewna, a od połowy XIX w. także zabawek.

W Stryszawie 28 maja 1876 urodziła się Kunegunda Siwiec – Służebnica Boża Kościoła katolickiego.

Ze Stryszawy pochodził Władysław Front – kamieniarz, betoniarz i malarz – samouk, znany z umieszczenia klamer na Akademickiej Perci na Babiej Górze.

W latach 1941-1942 hitlerowcy wywieźli stąd do Generalnego Gubernatorstwa blisko 200 rodzin, odbierając im jednocześnie cały dobytek.

Stryszawa obecnie

Stryszawa, z uwagi na swoje położenie, jest wsią letniskową. W okolicy znajdują się liczne szlaki turystyczne.

Gmina Stryszawa należy do głównych ośrodków zabawkarstwa ludowego w Polsce. Do najstarszych zabawek należą: taczki, wózki, kołyski, sześcienne grzechotki (zwane "scyrkowkami") i karetki z konikami. Później pojawiły się koniki na kółkach, poruszające się na kijku karuzelki i "klepoki" (machające skrzydłami ptaszki), oraz dziobiące się kogutki. Następnie zaczęto wytwarzać koniki zwane "wyścigowcami" i "capami". Typowymi ptaszkami stryszawskimi są: kogutki, dudki, sowy, jaskółki, bociany i zięby, oraz ich kompozycje na gałązce czy gniazdku, tzw. "rodzinki".

W 1994 r. w Stryszawie powstał dziecięcy zespół regionalny "Stryszawskie Gronicki". Tworzą go dzieci w wieku 8-15 lat. W okresie swego istnienia zespół koncertował przeszło 100 razy.

W Stryszawie odbywają się imprezy: Biesiada Stryszawska oraz Święto Zabawki.

Patrząc przez pryzmat etnografii, gminę zamieszkują górale żywieccy. Jednak granicą z góralami babiogórskimi jest pasmo Jałowca, zatem w obrębie miejscowości Stryszawa można napotkać w gwarze i kulturze cechy górali „spod Babij Góry” i „spod Żywca”. Istnieje gwara stryszawska.

Sport

• Wielofunkcyjne boisko sportowe obok Gimnazjum nr 1.
• Stadion GOSiR w Stryszawie
• Klub LKS Jałowiec Stryszawa

Szkoły

• Gimnazjum nr 1 im. Tadeusza Kościuszki
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. ks. Henryka Znamirowskiego
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Lecha Wałęsy

Zabytki

• neogotycki kościół z końca XIX w pod wezwaniem Św. Anny
• murowana kaplica z 1843 r.
• trzy figury przydrożne; dwie z nich przedstawiają Chrystusa Frasobliwego i pochodzą z lat 1725 i 1728, trzecia to figura Chrystusa Nazaretańskiego z I poł. XVIII w.
• pomniki przyrody – lipy i modrzewie.
• dworek w Stryszawie Górnej
• Klasztor Sióstr Zmartwychwstanek na Siwcówce