Gostynin

Gostynin – miasto i gmina w województwie mazowieckim, w powiecie gostynińskim.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 18 888 mieszkańców.

Położenie

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa płockiego.

Według danych z roku 2002 Gostynin ma obszar 32,31 km², w tym:

• użytki rolne: 27%
• użytki leśne: 55%

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 32,40 km².

Miasto stanowi 5,25% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Historia

Teren Ziemi gostynińskiej należy do historycznego regionu Mazowsza. Znaleziska archeologiczne potwierdzają, że już w późnym paleolicie zamieszkiwali ten obszar ludzie. Natomiast we wczesnym średniowieczu (VI – VIII wiek) na północ od dzisiejszego miasta istniał gród obronny z podgrodziem. Ulokowany był on po lewej stronie rzeki Skrwy na tzw. Łysej Górze. Przez Gostynin przebiegały ważne szlaki handlowe (z Kujaw na Mazowsze, i dalej na Ruś). Biegł tędy słynny Bursztynowy szlak, a także szlak solny. W okresie rozbicia dzielnicowego osada znalazła się na pograniczu kujawsko-mazowieckim, czemu gród prawdopodobnie zawdzięcza swoje istnienie. Gród został założony na wzniesieniu między jeziorami Kocioł i Jezioro Czarne. Natomiast na sąsiednim wzgórzu zaczęło rozwijać się podgrodzie z kościołem św. Jakuba.

Około 1240 roku gród został rozbudowany przez Konrada I mazowieckiego. Pierwsza wzmianka o Gostyninie pochodzi z 1279 roku i dotyczy wydania przez księcia płockiego Bolesława II mazowieckiego przywilejów dla biskupstwa płockiego. Gostynin był tematem sporu pomiędzy Bolesławem II mazowieckim a jego bratem Konradem II czerskim. Został zdobyty przez Konrada II w 1286 roku przy pomocy wojsk ruskich, oraz spalony. Po tym zdarzeniu na jakiś czas gród podupadł. Inaczej wypadki potoczyły się w 1300 roku, kiedy to Gostynin obronił się przed oblężeniem Wacława II Czeskiego - który to dewastował ziemie polskie - gdyż był dobrze przygotowany do obrony. Gród był oblegany także przez Władysława Łokietka około 1326 roku, kiedy to Łokietek zaatakował Mazowsze płockie w celu zmuszenia rządzącego tą ziemią Wacława , do uległości lennej. Głównie dlatego, że Wacław popierał Czechów i Krzyżaków, co było dla władcy niewygodne.

Począwszy od roku 1319 znana jest hierarchia grodowa Gostynina, która z czasem przekształcona została na hierarchię ziemską. Od 1329 roku Gostynin notowany jest jako siedziba Kasztelana. Pierwszym imiennym kasztelanem gostynińskim był Paweł, którego imię wymienia dokument z 1345 roku. Za czasów księcia Siemowita III (książę Siemowit III jako pierwszy użył tytułu księcia gostynińskiego, stało się to w 1352 roku) Gostynin wszedł na drogę rozwoju. Możliwe też, (jednakże do dzisiaj nie ma pewności co do fundatora zamku) że to jemu Gostynin zawdzięcza swój zamek, na sztucznie usypanym wzgórzu, na skraju nadrzecznego stromego cypla na zachód od dzisiejszego miasta. Pierwotnie była to wieża która prócz funkcji obronnych spełniała także funkcje mieszkalne. Za czasów Siemowita III zaczęło rozwijać się osadnictwo na prawym brzegu tej rzeki, na terenie później lokowanego miasta. Z dokumentów wynika, że istniała w tym czasie już nowa osada, która dobrze prosperowała. Następca Siemowita III, Siemowit IV nadał miastu w 1382 roku prawa miejskie na prawie chełmińskim. Życie miasta skoncentrowało się wokół rynku w nowej osadzie. Po wybudowaniu w pobliżu rynku kościoła Św. Marcina i przeniesienia tam siedziby parafii gostynińskiej, gród nad jeziorem Czarnym tracił na znaczeniu. Siemowit IV rozbudował zamek gostyniński i uczynił z niego swoją ulubiona rezydencję. Na przełomie XIV i XV wieku budowlę rozebrano i przystąpiono do rozbudowy zamku. Dziedziniec otoczono murem obwodowym oskarpowanym w narożnikach, który tworzył czworobok o wymiarach 37 x 38 metrów. W narożniku północno-wschodnim wzniesiono kwadratową murowana wieżę o boku 7 metrów. Pozostała zabudowa dziedzińca była zbudowana z drewna. Na północ od zamku oddzielony suchą fosą znajdował się przygródek. Założony na planie kwadratu o boku 80 metrów otoczony był drewniano-ziemnym wałem. Spełniał on rolę zaplecza gospodarczego dla zamku. Za czasów Siemowita IV przebywał tu między innymi Władysław II Jagiełło (w 1414, oraz w 1419 roku). Tu również Siemowit spędził ostatnie lata swego życia, umierając w 1426 roku, po czym został pochowany w nekropolii mazowieckich Piastów w katedrze płockiej. Następnie zamek był wielokrotnie przebudowywany, zmieniano jego wygląd oraz przeznaczenie. W 1439 roku księżna Małgorzata ufundowała dla zamku drewnianą kaplicę.

Po bezpotomnej śmierci dwóch ostatnich książąt płockich Siemowita IV i Władysława II, do Gostynina zawitał w 1462 roku Kazimierz IV Jagiellończyk. Mieszkańcy złożyli mu przysięgę na wierność, a on potwierdził wszystkie miejskie przywileje. Tym samym Gostynin został przyłączony do Królestwa Polskiego. W latach 1462–1793 znajdował się w województwie rawskim, jako miasto powiatowe. Koniec wieku XV i cały wiek XVI to okres pomyślnego rozwoju miasta. Za zgodą Zygmunta I Starego miasto w 1520 roku otrzymało prawo użytkowania okolicznych lasów. Według lustracji województwa rawskiego z 1564 roku miasto posiadało 265 domów, karczmę, kilka młynów i browar. W 1612 na tutejszym zamku umarł car Rosji Wasyl IV Szujski, więziony tu po zajęciu przez Polaków Moskwy od 1611 roku, wraz z jego braćmi Dymitrem i Iwanem.

Kres pomyślności Gostynina wyznacza rok wybuchu II wojny północnej. Miasto i zamek uległo wtedy dużym zniszczeniom. Lustracja z 1660 roku podaje, że w mieście było zaledwie 20 domów. Następne zniszczenia przyniosły wojska rosyjskie atakujące broniących się konfederatów barskich w 1772 roku. Miasto nie odzyskało już swojej dawnej świetności, choć przez cały wiek XVIII przybywało ludności: 1777 roku były 43 domy, a w 1797 roku było ich 89. Były w nim trzy kościoły, karczma, browar, trzy młyny i tartak. W drugiej połowie XVIII wieku wybudowano drewniany ratusz na rynku.

W 1793 roku do miasta wkroczyły wojska pruskie. Zniszczone mury zamku uległy rozebraniu, a cenne archiwum ziemskie zostało wywiezione. W latach 1807 – 1815 Gostynin znajdował się w granicach Księstwa warszawskiego. Kolejnym ciosem dla miasta był wielki pożar z 1809 roku, który spowodował rozległe zniszczenia. Miasto było wtedy w trakcie upadku, jednakże sytuacja poprawiła się wraz z rokiem 1824 kiedy to do Gostynina przybyło 105 niemieckich sukienników wraz z rodzinami, oraz rozpoczęto budowę pralni i farbiarni. Miasto ponownie zaczęło rozkwitać. Odbudowano (1839) zniszczony podczas pożaru kościół Św. Marcina. Wybudowano także nowy ratusz oraz zajazd. W latach późniejszy tkactwo w Gostyninie trochę podupadło. Zmniejszyła się liczba rodzin tkackich (w połowie XIX wieku było ich 26). W 1824 roku ruiny zamku ( pozostała jedynie wieża i fragmenty murów) przekazano gminie w celu odbudowy zrujnowanego zamku, jako kościoła ewangelickiego. Pracę ukończoną w 1830 roku nadzorował Hilary Szpilowski. Po II wojnie światowej powstał tu kościół rzymskokatolicki. Funkcjonował tam do 1978 roku. Następnie zamek został przekazany miastu. Obecnie trwa jego remont. W roku 1927 wzniesiono inny gostyniński zabytek – hale targowe, które są obecnie zespołem sklepów. W 1863 podczas Powstania styczniowego w rejonie Gostynina działał oddział powstańczy pod dowództwem lekarza i oficera carskiego Emeryka Syrewicza.

Obok Polaków i Niemców mieszkali w Gostyninie również Żydzi. W mieście funkcjonowała drewniana synagoga, a przy niej szkoła. Synagoga spłonęła w trakcie pożaru z 1809 roku. Została odbudowana, lecz w 1899 roku została zniszczona przez kolejny pożar. W okresie międzywojennym mieszkało w Gostyninie ponad 2 tysiące Żydów. 16 września 1939 roku do miasta wkroczyły wojska niemieckie, a 20 września tego samego roku Gostynin został przyłączony do Rzeszy. Pomiędzy 28 września 1939 – 22 czerwca 1941 roku miasto funkcjonowało pod nazwą Gasten, następnie od 22 czerwca 1941 roku, do końca wojny jako Waldrode. Po wojnie przywrócono nazwę Gostynin. We wrześniu 1940 roku zostało zorganizowane w mieście getto dla około 3500 Żydów. Wiosną 1942 roku zostało ono podpalone, a do obozu zagłady w Chełmnie wywieziono około 2 tysiące Żydów. Łącznie z Gostynina wywieziono około 4000 Żydów, a około 100 (między innymi pensjonariuszy funkcjonującego do dziś szpitala dla nerwowo chorych) osób rozstrzelano na miejscu. W wyniku działań wojennych zniszczonych zostało 15% zabudowań miasta. W okolicach Gostynina działał ruch oporu. 18 stycznia 1945 roku miasto zostało wyzwolone.

W XIX wieku nastąpił rozwój kultury i szkolnictwa. Na początku XIX wieku otwarta została w Gostyninie pierwsza szkoła średnia.

W okresie przedwojennym Gostynin był miastem powiatowym. Był to kolejny okres jego rozkwitu. Przyczyniło się do tego między innymi otworzenie w latach 1924-1925 linii kolejowej łącznej Płock z Kutnem. Około 3 lata później było tu już 300 warsztatów rzemieślniczych. W 1939 roku miasto liczyło 12 000 mieszkańców. Znajdowały się tu: szkoły podstawowe, dwie średnie (męska i żeńska), dwie prywatne wypożyczalnie książek, wydawano lokalną prasę.

Transport

Kolejowy

Przez Gostynin przebiega linia kolejowa nr 33 łącząca Kutno z Brodnicą. Tutejsza stacja kolejowa, posiada dwa perony. Z Gostynina odjeżdżają pociągi do Sierpca, Płocka, Kutna, Łowicza, Sochaczewa i Warszawy Wschodniej.

Kołowy

Przez miasto przebiegają:

• Droga krajowa nr 60 - łączy Łęczycę z Ostrowią Mazowiecką przez Gostynin
• Droga wojewódzka nr 581 - łączy Gostynin z wsią Pomarzany
• Droga wojewódzka nr 573 - łączy Żychlin z Nowym Duninowem przez Gostynin
• Droga wojewódzka nr 265 - łączy Brześć Kujawski z Gostyninem

• "Duża" obwodnica miasta (mapa)
• "Mała" obwodnica miasta (mapa)

W pobliżu miasta ma także przebiegać budowana obecnie autostrada A1. Będzie ona przecinać prowadzącą z Gostynina drogę wojewódzką nr 581 w odległości 12 km od miasta w miejscowości Pomorzanki.

Miasto od strony wschodniej posiada obwodnicę zwaną "dużą". Znajduje się ona w ciągu drogi krajowej nr 60. "Duża" obwodnica ma 8,8 km długości. Zaczyna się od strony południowej w granicach administracyjnych miasta (w pobliżu zakładu ELGO Lightning Industries), kończy natomiast w miejscowości Rogożewek. Została ona otwarta 10 lutego 2010 roku. Do tego czasu przebiegająca przez miasto droga krajowa prowadziła od południa ulicą Kutnowską, następnie 3 Maja oraz Tadeusza Kościuszki, przez rynek miasta i dalej ulicami Jana Pawła II i Płocką na północ.

28 lutego 2012 roku otworzona została "mała" obwodnica miasta, łącząca ulicę Jana Pawła II z ulicą Zamkową, omijając rynek miasta. Ulica ta ma być jednocześnie główną drogą dojazdową do Term gostynińskich. Budowa obwodnicy rozpoczęła się w 2007 roku. Podzielona była na dwa etapy. W trakcie drugiego etapu wybudowano odcinek obwodnicy o długości ponad 300 metrów, most nad rzeką Skrwą oraz rondo na skrzyżowaniu ulic Zamkowej i Targowej, gdzie obwodnica się kończy. Po jej stronach biegną ścieżki rowerowe.

Termy gostynińskie

Warto zobaczyć

Obiekty przyrodnicze

• rezerwaty przyrody: Dybanka, Dolina Osetnicy i Drzewce
• Oz gostyniński
• 3 malowniczo położone jeziora na terenie miasta
• liczne jeziora pojezierza gostynińskiego
• pobliski park krajobrazowy

Obiekty antropogeniczne

• Klasycystyczny ratusz z XIX wieku – zbudowany według projektu Hilarego Szpilowskiego, zwieńczony wieżą zegarową z ażurową latarnią
• Zamek i wzgórze zamkowe
• układ urbanistyczny XIV wieku i pierwszej połowy XIX wieku
• budynek dawnego Zajazdu zbudowany w latach dwudziestych XIX wieku
• kaplica pw. św. Jakuba Apostoła
• dworzec i wieża ciśnień zespołu dworca kolejowego z 1924 roku
• późnobarokowa drewniana figura św. Jakuba Apostoła z XVIII wieku
• budynek Liceum Ogólnokształcącego z 1905 roku
• klasycystyczne hale targowe ,,Arkady" z 1927 roku
• cmentarz ewangelicko-augsburski z połowy XIX wieku
• cerkiew pw. św. Mikołaja w Gostyninie 1890 (obecnie mieszkania komunalne)

Instytucje oświatowe

Przedszkola

• Miejskie Przedszkole nr 2 z Oddziałem Integracyjnym
• Miejskie Przedszkole nr 4
• Miejskie Przedszkole nr 5

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Armii Krajowej
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Obrońców Westerplatte

Szkoły ponadpodstawowe

• Gimnazjum nr 1 im. Księcia Mazowieckiego Siemowita IV
• Gimnazjum nr 2 im. Polskich Noblistów

Szkoły średnie

• Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki
• Zespół Szkół im. Marii Skłodowskiej-Curie
• Gostynińskie Centrum Edukacyjne
• I Liceum Ogólnokształcące PUL im. Bohaterów Gostynina

Ośrodki szkolno-wychowawcze

• Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy im. Jana Pawła II

Pozostałe

• Miejska Szkoła Muzyczna I stopnia
• Wydział Zamiejscowy Wyższej Szkoły Turystyki i Hotelarstwa w Łodzi
• Zespół Oświatowo- Konsultacyjny "Profesor"* Zespół Oświatowo- Konsultacyjny "Profesor"

Ciekawostka

W latach 1503-1504 Jakub z Gostynina był rektorem Akademii Krakowskiej (dzisiejszego Uniwersytetu Jagiellońskiego).

Media

W Gostyninie wydawane są 5 gazet o zasięgu lokalnym. Nadaje tu także stacja telewizyjna TV Gostynin. Istnieje także telewizja internetowa GostyninTV

Prasa

• Głos Gostynina
• Nasz Gostynin

Gazety pochodzące z innych miast, posiadające gostyniński dodatek:

• Gazeta Lokalna
• Express Płocki
• Tygodnik Płocki

Telewizja

• Media-Gost (TV Gostynin)

• gostynintv.pl
• gostynin.tv

Internet, portale informacyjne

• gostynin.pl
• terazgostynin.pl
• mmgostynin.pl
• czasgostynina.pl
• portal-gostynina.pl
• gostynin.org
• gostynin24.pl

Sport

Stadion Miejski im. Janusza Kusocońskiego

Na gostynińskim stadionie trenował Janusz Kusociński - złoty medalista w biegu na 10000 metrów z Igrzysk Olimpijskich w Los Angeles z 1932 roku.

• Treningi na stadionie miejskim odbywały również zespoły takie jak Wisła Płock czy Wisła Kraków.
• W 2007 roku na stadionie w Gostyninie odbył się międzynarodowy mecz Polska - Rosja (trampkarzy).
• W 2010 roku odbyły się m.in na miejskim stadionie mecze o Puchar Syrenki. W Gostyninie odbyły się:Polska U-17:Bułgaria U-17 i Ukraina U-17:Irlandia Płn. U-17.

Mazur Gostynin

W Gostyninie działa klub piłkarski Mazur Gostynin, założony w 1926, występujący obecnie w VI lidze. Największym sukcesem Mazura jest gra w IV lidze (w 2. połowie XX wieku). Drużyna ta wraz z teamem z Sierpca jest najstarszym klubem z okręgu płockiego, który funkcjonuje do dziś.

ostatnie dziesięć sezonów

Gostynin Team

Młodzi sportowcy z Gostynina, lokalny klub siatkarski grający w I lidze okręgowej – Kutnowskiej Amatorskiej Ligi Siatkówki. Do tej pory członkowie zespołu Gostynin Team uzbierali dorobek złotych, srebrnych, brązowych medali, pucharów, nagród i wyróżnień za różnego rodzaju sportowe osiągnięcia w regionie. Do tego w I lidze KALS występują także zawodnicy z Liceum Ogólnokształcącego w Gostyninie - LO Gostynin.
Miasto kiedyś posiadało drużynę SPS Siemowit Gostynin, która została zlikwidowana. Kilka lat temu klub ten wywalczył o awans do I ligi Serie B, lecz z braku potrzebnych funduszy, team nigdy nie wystąpił w I lidze. Po tym wydarzeniu klub siatkarski został rozwiązany.

• W mieście jest także drużyna tenisa stołowego UKS Alfa Gostynin

• W Gostyninie znajdują się również nowoczesne: hala sportowa oraz pływalnia miejska. Niedaleko pływalni znajduje się również skatepark i lodowisko otwierane na sezon zimowy.

Wspólnoty religijne

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Rzymskokatolicki
  • parafia rzymskokatolicka pw. Miłosierdzia Bożego w Gostyninie
  • parafia rzymskokatolicka pw. św. Marcina w Gostyninie
• Kościół Boży w Chrystusie
  • Zbór w Gostyninie
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy

Miasta partnerskie

• Langenfeld

Zobacz też

• Gostynin (stacja kolejowa)
• Stary cmentarz żydowski w Gostyninie
• Nowy cmentarz żydowski w Gostyninie