Kostów

Kostów (niem. Kostau) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie kluczborskim, w gminie Byczyna. Usytuowana jest ok. 7 km od miasta na trasie Byczyna – Kępno. Leży na wysokości 170 m n.p.m. Na terenie Kostowa znajdują się stawy hodowlane i stacja PKP. Wieś znajduje się na szlaku kolejowym i szlaku drogowym łączącym Śląsk z Wielkopolską (Poznań).

Pochodzenie nazwy

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana w źródłach w 1310 (Costaw). Jako Cosstowf wymieniona jest w 1461. W 1743 użyto formy zapisu Costau, a w 1783 funkcjonowały zapi-sy: Costau i Kostau. W 1845 posługiwano się zapisami Kosta i Kosztów, a w 1939 – Kostów i Kostau. Zdaniem językoznawców nazwa miejscowości pochodzi od nazwy osobowej Kost-Kosta, Kostek-Konstatnty.

Historia

W 1405 r. pierwszym znanym właścicielem wsi był Konrad Czotendorf. Następnie Kostów należał do rodziny Frankenberg-Proschlitz. W 1767 zmarł Gustaw Ferdynand, syn Jana von Frankenberg-Proschlitz, sędziego ziemskiego i dworskiego Kluczborka oraz Byczyny, odtąd majątek przejął ród von Strachwitz. Po śmierci synów Friedricha von Strachwitz w 1833, dobra zostały zakupione przez Hyacintha von Aulock. Około połowy XIX wieku źródła wspominają jego syna, Heinricha von Aulock, żonatego z Elisabeth von Schmackowsky i trójkę ich córek: Marię Jadwigę (ur. 1857), małżonkę Eugeniusza Jana Józefa Mitschke von Collande, Teresę Marię Annę (ur. 1861), żonę hrabiego Antoniego Karola Konrada Lanckorońskiego z Brzezia i Elżbietę Marię (ur. 1865) małżonkę Emanuela Wiktora Matuschka von Topolczan.

W 1910 miejscowość zamieszkiwało 618 mieszkańców, z czego 424 mówiących po polsku, 3 mówiących językiem polskim i niemieckim oraz 185 po niemiecku . W wyborach komunalnych w ;istopadzie 1919 listy polskiej nie wystawiono. Podczas plebiscytu w marcu 1921, na obszarze gminy wiejskiej z 399 uprawnionych ( w tym 258 niemieckich emigrantów), za Polską głosowało 44, zaś za Niemcami 354 głosujących, zaś na obszarze dworskim z 95 uprawnionych, za Polską głosowało 8, zaś za Niemcami 91 głosujących (1 głos był nieważny).

Od listopada 1918 do grudnia 1919 w Kostowie działał Wydział Gospodarczy i komórka Polskiej Organizacji Wojskowa Górnego Śląska.

W trakcie III powstania śląskiego niewielkie siły powstańcze zgrupowały się w Kostowie, Łowkowicach i rejonie Byczyny. ZOstały one wsparte ochotnikami z Polski przybyłymi 3/4 maja 1921 z powiatu wieluńskiego i powiatu kępińskiego. Oddział liczący łącznie 600 powstańców nie napotykając opru przeszedł wzgłuż linii kolejowej Kępno - Kluczbork, docierając w nicy z 7 na 8 maja do przedmieść Kluczborka. Wskutek kontrakcji niemieckich oddziałów Samoobrony Górnego Śląska (Selbstschutz Oberschlesien, SSOS).

23 maja 1921 ochotnicy z Polski dokonali ataków na Kostów, opanowując przejściowo stację kolejową. Była to akcja bez większego znaczenia strategicznego, choć zmusiła Niemców do wydzielenia dwóch batalionów do ochrony terentu zagrożźonego.

W 1937 włascicielm dworu Kostów (Costau) był Graf Walenty von Ballestrem. Zginął on w wyniku wypadku 24 września 1939. Rodzina włascicela oraz pracownicy ewakuowali się w styczniu 1945. 1 lipca 1945 dwór został przejęty przez administrację polską z rąk Armii Czerwonej.

Zabytki

W Kostowie znajdował się drewniany kościół ewangelicki zbudowany w latach 1801-1804 przez Antoniego von Strachwitza. W 1965 świątynia została opuszczona przez gminę ewangelicką i powoli niszczała. Dwanaście lat później została rozebrana, przeniesiona i zrekonstruowana w miejscowości Malnia w gminie Gogolin.

We wsi znajduje się zabytkowy drewniany neobarokowy kościół św. Augustyna, zbudowany przez hr. Franciszka Ballestrema w 1911 oraz późnobarokowy pałac wzniesiony pod koniec XVIII w. dla Friedricha von Strachwitz. Był to budynek dwukondygnacjowy, nakryty dachem mansardowym, z centralnie umieszczonym trzykondygnacjowym ryzalitem, zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem. Około 1900 pałac został przebudowany dla rodziny von Ballestrem, między innymi dobudowano ośmioboczną wieżę, zwieńczoną baniastym hełmem. W 1955 pałac został w znacznym stopniu zniszczony przez pożar. Odbudowa z lat 1957-58 zniekształciła sylwetkę budynku, poprzez dodanie trzeciej kondygnacji oraz zatarła większość cech stylowych.

Na cmentarzu zmajduje się pomnik poświęcony 7 powstańcom Śląskim, poległym 23 maja 1921.