Wietrzno (województwo podkarpackie)

Wietrzno – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Dukla.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego.

Grodzisko Wietrzno

Na terenie wsi odkryto w latach 70. XX wieku dwa grodziska: kultury łużyckiej i wczesnośredniowieczne pochodzące z wieków od X do XI, z zachowanymi śladami potężnego grodu o poczwórnym pierścieniu wałów i fos. Tu odkryto w 1957 r. m.in. siekierkę z tuleją datowaną na okres halsztacki 700-550 p.n.e. z wtopionym meteorytem. Znalezione tu przedmioty pochodzą z epoki neolitu (4000-2000 l.p.n.e.) i epoki brązu- ciałopalne cmentarzysko kurhanowe w lesie między Banią a Łazami z IV w. n.e.

Historia

W średniowieczu w X-XII w., istniał tu gród z 3 obwałowanymi podgrodziami, co potwierdzają wykopaliska, w których odkryto przedmioty też z wcześniejszej epoki żelaza.

Dokumenty z 1185 roku wymieniają Wietrzno. Mikołaj Bogoria Skotnicki podarował w 1185 r. -Koprzywnicę i w tej świętokrzyskiej gminie kilka wsi, np.Krzcin, Gnieszowice i nawet koło Krosna, m. Wietrzno, i inne miejscowości, zakonowi Cystersów, przybyłemu z Francji i to przy pomocy księcia Kazimierza II Sprawiedliwego.

Wieś Wietrzno wzmiankowana była w 1277 jako nadana klasztorowi cystersów w Koprzywnicy przez komesa Mikołaja Bogorię Skotnickiego. Legat papieski, biskup firmański Filip w 1279 r., w Budzie na Węgrzech potwierdził opatowi klasztoru Cystersów w Koprzywnicy, prawo do pobierania dziesięciny, między innymi z Wietrzna.

W 1284 r. wyznaczono przez wieś szlak królewski na Ruś i Węgry, dzięki królowi polskiemu. W 1345 Kazimierz Wielki wyznaczył tędy trasę dla kupców.

W 1345 Konrad - opat Koprzywnicki nadał sołectwo klasztornej miejscowości Wietrzno Oberwinowi zwane; Oberwinowa lub Albinowa Wola - przysiółek Wietrzna, położony nad rzeką Jasiel, na której zezwalił budować młyn i karczmę. W tym roku tędy wyznaczył król Kazimierz Wielki drogę dla kupców z Biecza, przez Żmigród i Sanok na wschód.

Paszka z Podleszan w 1378 kupił Wietrzno za 50 grzywien. i w 1438-1460 wieś była w posiadaniu tzw. dziedziców z Wietrzna. W 1474 roku wojska węgierskie Tatarczaya napadły i zniszczyły Wietrzno, dlatego Kazimierza Jagiellończyka w tym roku zwolnił wieś na okres 3 lat z danin. Po zniszczeniach wieś powoli rozwija się. W 1536 wieś miała; młyn, karczmę i folwark należący do opactwa, a inny folwark o powierzchni 1 łana w Woli Wietrznej (Brwinowskiej) należał do sołectwa.

W 1581 r. zapisano w dokumentach Wietrzno z kościołem parafialnym wraz opodatkowanymi 3 łanami kmieci oraz 5 zagrodników.

Miejscowość najbardziej ucierpiała w XVII i w XVII w., w wyniku najazdów rosyjskich i szwedzkich, np. w czasie potopu szwedzkiego w latach 1655 - 1657; np. w 1657 Wietrzno uległo zniszczeniu przez wojska Jerzego II Rakoczego.

W 1752 r. wybudowano tu kościół w stylu karpackiego baroku.

W 1772 r. weszła do Wietrzna armia austriacka dokonująca I rozbioru Polski.

W 1788 r. nastąpiła utrata statusu parafii Wietrzno na rzecz przynależności do Bóbrki.

W 1807 r. Wietrzno kupił od Funduszu Religijnego Bernard Zerboni, w 1810 Seweryn Chłędowski, a w 1846 Otton Chłędowski

W 1849 r. mieszkańcy Wietrzna byli świadkami pochodów wojsk rosyjskich na Węgry i z powrotem W 1866 r. przeprowadzono pierwsze próby wierceń za ropą naftową Juliusza Nothona W l. 1866 – 1873, majątki dworskie dzierżawiła hr. Jadwiga QWeissenwolf z d. Krasicka. W 1873 Wietrzno było własnością Kazimierza Chłędowskiego i jego siostry Seweryny Jabłonowskiej.

W 1884 r. rozpoczęto wiercenia wposzukiwaniu ropy naftowej na gruntach Chłędowskich, a w 1886 r. nastąpiły pierwsze wybuchy ropy naftowej na kopalni W. H. Mac Gervey´a i Berghaima. W 1886 r. po odkryciu bogatych źródeł ropy założono kopalnie.

Zenon Suszycki- powstaniec styczniowy, który pełnił funkcję dyrektora i nauczyciela w Praktycznej Szkole Wiercenia Kanadyjskiego w Ropiance w latach 1885-1888, w 1888 r. przeniósł ją do Wietrzna, a w 1896 r. przeniesiona została do Borysławia.

W 1893 wybudowano nową szkołę (dzisiaj starą), i w 1904 r. plebanię, a w 1906 r. erygował parafię w Wietrznie biskup przemyski Józef Sebastian Pelczar.

W I wojnie światowej toczono tu wielokrotnie walki w 1914 i w 1915 r.

W czasie II wojny światowej działy tu oddziały AKOP-15; Orskiego, Bekasa, Jarowicza i Obłońskiego.

Dworek Chłędowskich

Tu mieszkał pod koniec swego życia i tu zmarł Walenty Chłędowski - (1797- 1846) literat, tłumacz, krytyk lit., pisarz, filozof; redaktor (brat; Adama Tomasza (1790-1855) bibliografa, dziennikarza.).

W XIX w. ta miejscowość była własnością Kazimierza Chłędowskiego(1843 - 1920) syna Ottona Chłędowskiego i Michaliny z Niesiołowskich, bratanka bibliografa i publicysty Adama Tomasza oraz wydawcy i krytyka literackiego Walentego. Był autorem pamiętników; Galicja i Wiedeń, szkiców historycznych; Z przeszłości naszej i obcej, Królowej Bony.

Jego żoną była Stefania Chłędowska (1850-1884) pisarka.

Zabytki

• Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła - wzniesiony w 1752 r. z wykorzystaniem elementów wcześniejszej budowli. Remontowany na początku XX wieku, następnie w latach 80. XX wieku i w pierwszej dekadzie XXI wieku. Kościół orientowany, drewniany konstrukcji zrębowej na podmurowaniu, z wieżą i kruchtą konstrukcji słupowej. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, przy nim od północy prostokątna zakrystia. Wnętrze prezbiterium ozdobione polichromią figuralno-ornamentalną z 1880 r. autorstwa Leona Wróblewskiego. Kościół zaliczany jest do obiektów położonych na Szlaku architektury drewnianej.