Ocena internautów miejscowości Tarnobrzeg
Średnia ocena: 4.9
liczba ocen: 20
Ilość ulic: 324
Ilość kodów pocztowych: 2
Współrzedne geograficzne N: 50.583000
Współrzedne geograficzne E: 21.683001
Strefa numeracyjna: Kierunkowy 15
Liczba ludności: 48
Gęstość ludności: 585 os./km²
Powierzchnia: 85,4 km²
Wysokośc npm: ok. 160 m n.p.m.
Rodzaj gminy: miejska
TERC: 1864011
Tablice rejestracyjne: RT
Dzielnica: Borek
Dzielnica: Bugaj
Dzielnica: Chwałki
Dzielnica: Dzików
Dzielnica: Góra
Dzielnica: Jagodnik
Dzielnica: Kajmów
Dzielnica: Majdanek
Dzielnica: Miechocin
Dzielnica: Mokrzyszów
Dzielnica: Nadole
Dzielnica: Nagnajów
Dzielnica: Ocice
Dzielnica: Piaski
Dzielnica: Sielec
Dzielnica: Skalna Góra
Dzielnica: Sobów
Dzielnica: Środek
Dzielnica: Szlachecki Koniec
Dzielnica: Wianek
Dzielnica: Wielopole
Dzielnica: Wielowieś
Dzielnica: Wygon
Dzielnica: Wymysłów
Dzielnica: Zakrzów
Dzielnica: Żarowie
Tarnobrzeg – miasto na prawach powiatu w województwie podkarpackim. Siedziba władz powiatu tarnobrzeskiego w latach 1867-1975 oraz od 1999. Siedziba władz województwa tarnobrzeskiego w latach 1975-1998. W latach 1973-1976 miasto było siedzibą gminy wiejskiej Tarnobrzeg. Tarnobrzeg posiada miano „stolicy polskiego przemysłu siarkowego”.
Leży wzdłuż prawego brzegu Wisły, na pograniczu Równiny Tarnobrzeskiej i Niziny Nadwiślańskiej. Administracyjnie graniczy bezpośrednio z Sandomierzem. Historycznie położony jest w Małopolsce. Leżał w ziemi sandomierskiej. W wyniku rozbiorów związany z Galicją, w tym czasie administracyjnie przynależał do województwa lwowskiego. Przynależność tę zachowano w II Rzeczypospolitej. Podział ten utrzymuje się do dziś i Tarnobrzeg związany jest administracyjnie z województwem ze stolicą w Rzeszowie.
Do niedawna najważniejszy w Polsce ośrodek wydobycia siarki i produkcji kwasu siarkowego. Założony w 1593 roku przez Tarnowskich, był ośrodkiem handlu i rzemiosła. Znany jako ośrodek kultu maryjnego. Zniszczony w czasie najazdu szwedzkiego podupadł i rozwinął się dopiero po II wojnie światowej. Wtedy to stał się centrum Zagłębia Siarkowego oraz wykształconego na nim Okręgu Przemysłowego. Obecnie znaczna część kopalni jest w fazie likwidacji, a w miejscu zagłębia utworzono Zalew Machowski.
Nazwa miasta Tarnobrzega nawiązuje do rodziny szlacheckiej, która to ufundowała miasto – Tarnowskich. Nazwa Tarnobrzeg przeważyła nad innymi proponowanymi nazwami: „Tarnodwór”, „Nowo Dwór” czy „Nowy Tarnów”. W latach PRL, w ramach deburżuaizacji próbowano przeforsować fałszywą tezę, iż nazwa Tarnobrzeg związana jest z tarniną, która porastała brzeg Wisły. Teza ta nie miała żadnego uzasadnienia logicznego i była próbą przekłamania historii. Fakt pochodzenia nazwy Tarnobrzeg od rodu Tarnowskich, jest w tym momencie bezsporny. Podobne nazwy nosiły inne miasta założone przez rodzinę Tarnowskich, np.: Tarnogród, Tarnopol. Sam Tarnobrzeg miał zastąpić Tarnowskim utracony wcześniej Tarnów.
Nazwa użyta w akcie lokacyjnym „Tarnobrzeg”, nie przyjęła się wśród mieszkańców. Miasto założone na prawie magdeburskim, było de facto przysiółkiem magnackiej siedziby Tarnowskich – Dzikowa. Znacznie starsza, ludniejsza i ważniejsza administracyjnie była też inna pobliska osada – Miechocin. Aż do XX wieku to te dwie nazwy przeważają w powszechnym użyciu miast nazwy Tarnobrzeg. Obraz z sanktuarium tarnobrzeskiego nosi nazwę Matki Bożej Dzikowskiej, konfederacja zawiązana w Tarnobrzegu określana jest jako dzikowska, a zjazd Stronnictwa Demokratycznego z 1927 roku nosi nazwę dzikowskiego. Początkowo znacznie ludniejszy i spełniający ważne funkcje administracyjne był Miechocin. W czasach piastowskich był siedzibą najmniejszej podstawowej jednostki administracyjnej – opola. Kościół w Miechocinie był siedzibą archidekanatu i aż do 1922 roku był siedzibą jedynej parafii tarnobrzeskiej.
Miasto z nazwy „Tarnobrzeg” funkcjonuje w powszechnej świadomości i jako jednostka administracyjna dopiero od XIX wieku. Wtedy to staje się siedzibą powiatu oraz powstaje stacja kolejowa – Tarnobrzeg. W 1918 roku powstałe samozwańcze państwo nosi nazwę Republiki Tarnobrzeskiej. Odrodzona II Rzeczpospolita pozostawia Tarnobrzeg siedzibą powiatu. Po odkryciu siarki w pobliskim Machowie, Jeziórku i Grębowie Tarnobrzeg szybko się rozwija oraz staje się siedzibą województwa, które nosi nazwę tarnobrzeskiego. Nawet Matka Boża Dzikowska zaczyna być nazywana Matką Bożą Tarnobrzeską.
Obecnie Tarnobrzeg jest jednym z większych powierzchniowo administracyjnie miast, a jego granice sięgają Sandomierza. Odległość od południowych do północnych granic miasta to ok. 20 km. Nazwa Tarnobrzeg, początkowo ograniczona do pl. Bartosza Głowackiego, zdecydowanie wyparła inne historyczne odrębne jednostki takie jak Dzików, Machów, Wielowieś, Miechocin, Sielec, Podłęże, Sobów, Mokrzyszów. Wszystkie one są teraz integralną częścią rozszerzonego administracyjnie miasta.
Tarnobrzeg leży w Kotlinie Sandomierskiej na Podkarpaciu Północnym.
Dominują gleby bielicowe, na terenach nabrzeżnych mady rzeczne oraz piaszczyste brzegi. Dużo gruntów zostało zalesionych. W rejonie Tarnobrzega jest wiele lasów wchodzących w skład Puszczy Sandomierskiej. Głównymi drzewami są: sosna zwyczajna, dąb szypułkowy, olsza czarna, buk i brzoza.
Tarnobrzeg podzielony jest na 15 osiedli będących jednostkę pomocniczą gminy. Potocznie, jak i w mediach, używa się zamiennie sformułowania „dzielnica”. Administracyjne osiedla nawiązują do dawnych, historycznych odrębnych jednostek (gmin, wiosek, osad). Większość z nich przyłączona została w 1976 r. Tarnobrzeg stał się wtedy jednym z większych miast Polski pod względem zasięgu terytorialnego. Nienaturalne rozszerzenie granic miasta związane było z silną rozbudową przemysłu siarkowego, powstawaniem nowych osiedli mieszkaniowych oraz ustanowieniem stolicy nowopowstałego województwa. Powody rozszerzenia należy upatrywać w prognozach związanych z rokiem 2000, szacowano wtedy, że miasto przekroczy 100 tys. mieszkańców, oraz utworzy z Sandomierzem konurbację. Kolejnym powodem była chęć zmniejszenia dysproporcji pomiędzy ówcześnie 40 tysięczną Stalową Wolą a 26 tysięcznym Tarnobrzegiem – stolicą województwa. Ustanowiony w 1976 r. zasięg administracyjny prawie w całości pokrywa się z dawnymi posiadłościami rodu Tarnowskich (wyjątek stanowi Trześń, która to znalazła się w gminie Gorzyce).
Lista osiedli powołanych na podstawie uchwał Rady Miasta: Dzików, Miechocin, Mokrzyszów, Nagnajów, Ocice, Piastów, Przywiśle, Serbinów, Siarkowiec, Sielec, Sobów, Stare Miasto, Wielopole, Wielowieś, Zakrzów. Lista pozostałych jednostek urbanistycznych znajduje się w haśle Osiedla Tarnobrzega.
Do 1772 Tarnobrzeg integralnie związany był z ziemią i województwem sandomierskim
1772 – 1918 Królestwo Galicji i Lodomerii
1915 Okupacja rosyjska
1918 – 1919 Republika Tarnobrzeska
1919 – 1939 województwo lwowskie
1939 – 1944 Generalne Gubernatorstwo (dystrykt krakowski, powiat dębicki)
1944 – 1975 województwo rzeszowskie
1975 – 1998 województwo tarnobrzeskie
Od 1999 województwo podkarpackie
Tarnobrzeg był centrum wydobywania i przetwarzania siarki i kwasu siarkowego (zobacz: „Siarkopol”), lecz zamknięto wszystkie kopalnie siarki, kiedy stało się to ekonomicznie nieopłacalne. Najpierw została zamknięta kopalnia w Piasecznie, następnie kopalnia Machów (po 40 latach wydobywania siarki – kopalnia Machów była największą odkrywkową kopalnią siarki w Europie), a na końcu, w latach dziewięćdziesiątych, kopalnia Jeziórko. Ta ostatnia była eksploatowana nieco dłużej, gdyż stosowano tam nowocześniejsze metody wydobycia siarki (metodą podziemnego wytopu), co ograniczało liczbę potrzebnych ludzi do pracy i skutkowało przez długi czas rentownością produkcji. Obecnie kopalnie Machów i Piaseczno zalewane są przez wodę z Wisły i tworzone są tam sztuczne zbiorniki. Od lat dziewięćdziesiątych XX stulecia na terenach zakładów Siarkopol działa Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna.
Niewielkie Stare Miasto składa się z kamienic skupionych wokół rynku. Pozostała część miasta (ponad 80 procent) powstała już po II wojnie światowej. Wraz z pojawieniem się przemysłu siarkowego masowo budowano osiedla mieszkalne (przeważającym materiałem budowlanym była wielka płyta), a także różnorakie obiekty: stadion, sąd okręgowy, halę OSiR. W Tarnobrzegu zbudowano także ponad 8-kondygnacyjne budynki mieszkalne z wielkiej płyty. Obecnie, poprzez zalanie wyrobiska po kopalni Machów, władze miasta starają zmienić wizerunek Tarnobrzega z „przemysłowego blokowiska” na nowoczesny ośrodek turystyczny.
Poniższy wykres przedstawia bezrobocie w Tarnobrzegu na tle bezrobocia w Polsce oraz województwie Podkarpackim.
W Tarnobrzegu jest 14 przedszkoli, 10 szkół podstawowych, 6 gimnazjów, 12 szkół ponadgimnazjalnych oraz 9 szkół wyższych. Największa z nich – Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa – powstała w 2001 roku oraz Kolegium Nauczycielskie – powstałe w 1991 r.
Tarnobrzeg przecinają dwie drogi wojewódzkie nr DW723 i DW871 (do niedawna droga krajowa nr 84). Przez część miasta przebiega także droga krajowa nr 9. Obecnie planowana jest budowa obwodnicy Tarnobrzega. Główne ulice Tarnobrzega to: Wisłostrada, Sienkiewicza, Sikorskiego, Warszawska, Mickiewicza, Orląt Lwowskich, Litewska (d. Bema), Kopernika oraz Kwiatkowskiego.
Przez Tarnobrzeg przebiega jedna z tras Szlaku Architektury Drewnianej województwa podkarpackiego. Od 2007 r. także Szlak Chasydzki. Z Tarnobrzega można alternatywnie rozpocząć Małopolską Drogę św. Jakuba, której nieprzerwany szlak prowadzi przez całą Europę do Santiago de Compostela.
W bezpośrednim sąsiedztwie Tarnobrzega znajdują się: Sandomierz, Koprzywnica (obie miejscowości znane choćby z przebiegającego przez nie szlaku cysterskiego), Ujazd z Krzyżtoporem, Klimontów oraz oddalony o ok. 14 km Baranów Sandomierski (do Baranowa prowadzi zielony szlak PTTK Sandomierz – Majdan Królewski).
Miejsce: | Administracyjne Osiedle: | Ważne informacje: | Uwagi: |
---|---|---|---|
Barokowy kościół i klasztor Dominikanów z końca XVII wieku | Stare Miasto | Sanktuarium Matki Bożej Dzikowskiej (Tarnobrzeskiej), pierwszy punkt Tarnobrzeskiej Drogi św. Jakuba | kościół otwarty w godzinach 6.00 – 19.00 |
Kaplica i klasztor Dominikanek wraz z kościołem św. Gertrudy i św. Michała z połowy XIX wieku | Wielowieś | przy klasztorze dominikanek znajduje się grób założycielki zgromadzenia służebnicy bożej Matki Kolumby Białeckiej | prace konserwatorskie wewnątrz kościoła |
Pałac Tarnowskich w Dzikowie wraz z kompleksem parkowo – ogrodowym | Stare Miasto | obecnie trwają prace nad przeniesieniem tam Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega | gruntowne prace konserwatorskie i remontowe, możliwe zwiedzanie piwnic |
Cmentarz żydowski | Serbinów | założony w 1930 roku, z zabytkowym Ohelem | |
Synagoga wybudowana w miejscu Starej synagogi | Stare Miasto | obecnie Miejska Biblioteka Publiczna | |
Gotycki kościół św. Marii Magdaleny z XIV wieku | Miechocin | zamknięty poza godzinami nabożeństw | |
neogotycki Pałac Myśliwski (Szindlerów) | Mokrzyszów | obecnie zaadaptowany pod potrzeby Centrum Kształcenia Nauczycieli | |
Kościół M.B. Nieustającej Pomocy | Serbinów | relikwie bł. Edmunda Bojanowskiego, św. Jana Bosko, św. Zygmunta Gorazdowskiego, bł. Matki Teresy z Kalkuty, św. Faustyny Kowalskiej, św. Joanny Beretty Molli, św. Ojca Pio i św. Alberta Chmielowskiego | Kaplica Wieczystej Adoracji czynna całą dobę, górny kościół otwarty w godzinach nabożeństw |
klasycystyczny Dwór Padewiczów | Nagnajów | położony tuż przy Wisłostradzie | |
Las Zwierzyniecki | Serbinów | pozostałość Puszczy Sandomierskiej | |
Zalew Machowski | Nagnajów / Miechocin | sztuczny zbiornik powstały na terenach dawnej kopalni siarki, położony tuż przy Wisłostradzie | otwarty w 2010 |
Tarnobrzeg posiada sieć instytucji z dziedziny kultury. Tworzą ją m.in.: sieć bibliotek publicznych, biblioteki parafialne (klasztorna OO. Dominikanów, parafii serbinowskiej) i biblioteki szkolne (w tym uczelni wyższych). Główne życie miasta skupione jest w Tarnobrzeskim Domu Kultury (dawna nazwa Wojewódzki Dom Kultury). W nim odbywają się spektakle teatralne (w tym Barbórkowa Drama Teatralna) oraz projekcje filmowe. 8 stycznia 2008 roku zamknięto Kino Wisła spełniające dotychczas tę funkcję. Amatorskie życie kulturalne skupia także Środowiskowy Dom Kultury działający przy Tarnobrzeskiej Spółdzielni Mieszkaniowej oraz grupy teatralne i muzyczne powstałe na Serbinowie przy tamtejszej parafii. Wymienione ośrodki w przeważającej mierze organizują zajęcia dla dzieci i młodzieży. Sporadycznie koncerty muzyki poważnej organizuje Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega.
Rzymski Katolicyzm
Nazwa: | Data erygowania parafii: | Administracyjne Osiedle: | Główny kościół (budynek): | Kościoły filialne: | Linki zewnętrzne: |
---|---|---|---|---|---|
parafia św. Marii Magdaleny | ok. 1132 | Miechocin | kościół św. Marii Magdaleny (wybudowany ok. 1160 r.) | kościół filialny w Nagnajowie – Siedleszczanach | |
parafia św. Gertrudy i św. Michała | ok. 1215 | Wielowieś | kościół św. Gertrudy i św. Michała (pierwszy drewniany z XII wieku, obecny z 1884 r.) | klasztor dominikanek | |
parafia Wniebowzięcia N.M.P. | 1922 | Stare Miasto | Sanktuarium Matki Bożej Dzikowskiej, klasztor dominikanów (pierwszy drewniany kościół z 1667 r., obecny z 1706 r.) | kaplica Męki Pańskiej | |
parafia M.B. Częstochowskiej | 1969 | Sobów | Kościół M.B. Częstochowskiej (1991 r.) | ||
parafia Dobrego Pasterza | 1972 | Mokrzyszów | kościół Dobrego Pasterza (1990 r.) | ||
parafia M.B. Nieustającej Pomocy | 1980 | Serbinów | kościół M.B. Nieustającej Pomocy (drewniany z 1979 r., obecny z 1984 r.) | kaplica Wszystkich Świętych (2009 r.) | |
parafia Nawiedzenia N.M.P. | 1985 | Zakrzów | kościół Nawiedzenia N.M.P. (1997 r.) | kaplica św. Jacka w Sielcu (XIX wiek) | |
parafia św. Barbary | 1989 | Siarkowiec | kościół św Barbary (drewniany od 1988 r., obecny z 1994 r.) | ||
parafia Miłosierdzia Bożego | 1997 | Dzików | kościół Miłosierdzia Bożego (1996 r.) | ||
parafia Chrystusa Króla | 2003 | Przywiśle | kościół Chrystusa Króla (2003 r.) |
Starokatolicyzm
Protestantyzm
Inne
Budynki według wysokości:
Miasta i gminy partnerskie:
Miasto współpracuje również z Federacją Stowarzyszeń Laickich w Épinal.
Nazwa miasta – Tarnobrzeg – sprawia problemy deklinacyjne. Szczególnie kłopotliwy jest dopełniacz i narzędnik: do Tarnobrzega, z Tarnobrzega / do Tarnobrzegu, z Tarnobrzegu. Mieszkańcy miasta używają formy do Tarnobrzega podkreślając, iż jest to historyczna forma używana w samym mieście nawiązująca do pierwotnej nazwy Nowego Tarnowa. Natomiast zwolennicy formy do Tarnobrzegu podkreślają logiczną analogię miasta Kołobrzeg i Brzeg. W radiowo-telewizyjnych językowych programach poradnikowych profesorowie Bralczyk i Miodek stali na stanowisku, iż obie formy są poprawne, ze wskazaniem na formę do Tarnobrzega, gdyż, mimo iż nie logiczna, to ona właśnie bliższa jest miejscowej ludności, a do Tarnobrzegu jest formą stosunkowo nową i utożsamiana z ludnością napływową, przybyłą po odkryciu złóż siarki, a mimo iż w mniejszości próbującą narzucić własną odmianę większości. ”Poradnia językowa Polskiej Akademii Nauk”, ”Uniwersalny słownik języka polskiego PWN”, ”Słownik języka polskiego sjp.pl” podają jako jedyną poprawną formę do Tarnobrzega. Kuriozum tej sytuacji jest nazewnictwo urzędów w mieście: Prezydent Miasta Tarnobrzeg, Urząd Miasta Tarnobrzeg, Rada Miasta Tarnobrzeg, co analogicznie porównywalne mogłoby być z niepoprawnymi formami Prezydent Miasta Warszawa, Prezydent Miasta Kraków. Na stronach tarnobrzeskiego Biuletynu Informacji Publicznej funkcjonuje Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzeg, jednak już na tej samej stronie przy odwołaniu do statutu Muzeum oraz na oficjalnej stronie Muzeum funkcjonuje nazwa Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega. Podobnie formę Tarnobrzega przyjmują wszystkie inne instytucje, urzędy i obiekty użyteczności publicznej (np.: Biblioteka Miejska, Dni Tarnobrzega). Jedynymi niedyskusyjnymi formami są: w Tarnobrzegu, o Tarnobrzegu, z Tarnobrzegiem.
Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-17 12:16:12