Szczyrk

Szczyrk (niem. Schirk) – miasto i gmina w województwie śląskim, w powiecie bielskim. Miejscowość o charakterze turystyczno-wypoczynkowym.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 5782 mieszkańców.

W latach 1976-1990 miejscowość była siedzibą władz gminy wiejskiej Szczyrk. Miasto należy do Euroregionu Beskidy.

Położenie

Szczyrk leży na południe od Bielska-Białej, północny wschód od Wisły i północny zachód od Żywca, w dolinie Żylicy, w Beskidzie Śląskim, na Żywieczzyznie (Małopolska).

Miasto jest położone na wysokości od 500 do 600 m n.p.m.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 39,07 km². Miasto stanowi 8,54% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2002 Szczyrk ma obszar 39,07 km², w tym: użytki rolne: 25%, użytki leśne: 70%

Sąsiednie gminy: Bielsko-Biała, Brenna, Buczkowice, Lipowa, Wilkowice, Wisła

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego.

Okoliczne szczyty to m.in. Skrzyczne, Malinowska Skała, Magura, Klimczok.

Części miasta

Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju odnotowuje następujące części miasta Szczyrk:

Becyrk, Beskid, Beskidek, Biały Krzyż, Bieniadka, Bieńków, Bieńkula, Biła, Bobula, Borowina, Bugaj, Byrdów, Cerchlisko, Ciche, Czyrna, Doliny, Drodzyska, Dunacie, Gacioki, Górka, Hala Podskrzyczeńska, Hondraski, Jajconka, Jaworzyna, Karkoszczonka, Kaźmirula, Kępki, Kępy, Kotarz, Krupówki, Krzyków, Kubaszki, Kurówki, Lanckorona, Łączysko, Łąki, Majchrówka, Malinów, Migdalskie, Młaki, Mocarze, Mojsokula, Nad Meszną, Nowoć, Pasieki, Pezdówka, Piekło, Płończycka, Pod Beskidem, Pod Brzeziny, Podskole, Podzwalisko, Porębskich, Pośrednie, Reich, Rombaniska, Salmopol, Sialisiokula, Sidzinów, Siodło, Skality, Stanickowskie, Stawisko, Suche, Szczyrk Dolny, Szczyrk Górny, Szewcula, Śliwiacka Łąka, Świniarki, Urbaczkula, Wawrzutka, Wiatrówka, Wielki Kęs, Więzikówka, Wyrobiska, Zachańderka, Zagrody, Zapalenica, Zaprzelina, Za Wodą, Zwalisko.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Historia

Osadnictwo wołoskie, węgierskie, austriackie, czeskie i słowackie udokumentowane w XV wieku. W 1630 dokonano pierwszego spisu ludności Szczyrku, dla potrzeb podatkowych. Ziemię nadawano tutaj w ten sposób, że "zarębek" (odpowiednik łana) wyznaczany był począwszy od osi doliny, a góral–osadnik otrzymywał po równo ziemi na lepiej i gorzej nasłonecznionym zboczu. Począwszy od XVIII wieku oprócz rolnictwa rozwijały się inne działy gospodarki, jak pasterstwo i produkcja drewna, głównie na potrzeby górnośląskiego przemysłu. Wytwarzano również sukno z runa owczego. W 1808 w Szczyrku było 172 zarębników.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 411 budynkach w Szczyrku na obszarze 1896 hektarów mieszkało 2465 osób (gęstość zaludnienia 130 os./km²), z czego 2248 (91,2%) było katolikami, 13 (0,5%) wyznawcami judaizmu, a 4 (0,2%) było jeszcze innej religii, 2455 (99,6%) było polsko- a 9 (0,4%) niemieckojęzycznymi. W Salmopolu (dziś wchodzącym w skład miasta) w 33 budynkach na obszarze 26 hektarów mieszkało 169 osób (gęstość zaludnienia 650 os./km²), z czego wszyscy byli polskojęzyczni, 50 (29,6%) było katolikami a 119 (70,4) było innych wyznań (głównie ewangelików). Ponadto Szczyrk posiadał 2011 hektarów "obszarów wewnętrznych" (niem. Gutsgebiete) zamieszkałych przez 15 osób. Łącznie obszary te stanowiły 3933 ha (39,33 km²) zamieszkałych przez 2649 osób i średniej gęstości zaludnienia 67,4 os./km².

Po I wojnie światowej rozpoczął się rozwój branży turystycznej. Pierwszą bazę noclegową stanowiły poaustriackie koszary i lazarety. W 1924 na Skrzycznem powstał schron turystyczny dla narciarzy, wybudowany przez Beskidenverein, natomiast schronisko turystyczne rozpoczęło swoją działalność w 1933. W 1927 r. do gminy przyłączono Salmopol, poprzednio będący samodzielną miejscowością. Skutkiem tego stała się dwuwyznaniowość Szczyrku, gdyż w Salmopolu większość mieszkańców stanowili ewangelicy. Prawa miejskie Szczyrk uzyskał w 1973 roku.

Sport i turystyka

W Szczyrku istnieje szereg stacji narciarskich, m.in.:

• Ośrodek Narciarski Centralnego Ośrodka Sportu – Ośrodka Przygotowań Olimpijskich na zboczach Skrzycznego,
• duży Ośrodek Narciarski Czyrna-Solisko w Szczyrku na zboczach Małego Skrzycznego ze słynnymi trasami Bieńkula i Golgota,
• na terenie Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczynkowego Beskidek w Szczyrku (Szczyrk-Biła), na północno-wschodnim zboczu Beskidka z rzadko czynną, czarną trasą (1 wyciąg orczykowy), trasa 730 m, przewyższenie 250 m (średnie nachylenie 34%), druga trasa jest czerwona,
• Kompleks Narciarski „Biały Krzyż” na Przełęczy Salmopolskiej z 2 wyciągami (orczykowy „Biały Krzyż” o długości ok. 300 m i talerzykowy „Bartuś” o długości ok. 200 m); trasy tu są łatwe, są ratrakowane, dośnieżane i oświetlone,
• Wyciąg Narciarski „Beskid” z dwoma wyciągami i dwiema trasami (czerwona – 788 m i niebieska – krótsza) owietlonymi, ale nie naśnieżanymi,
• w Czyrnej w pobliżu dolnej stacji i parkingów działają w zimie na oślich łączkach 3 wyrwirączki,
• w pobliżu dolnej stacji ośrodka – parę oślich łączek i wyciągi „Kaimówka”.

W Szczyrku podczas IX Zimowego Europejskiego Festiwalu Młodzieży "Śląsk-Beskidy 2009" odbywały się zawody w skokach narciarskich, kombinacji norweskiej, biegach narciarskich, narciarstwie alpejskim i snowboardzie. Ponadto miasto było główną bazą całego festiwalu, tu też odbyła się ceremonia otwarcia.

Warte uwagi

• Sanktuarium Maryjne w Szczyrku "Na Górce".
• Kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła z lat 1797-1800, przebudowany w 1935 r. Kościół znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.
• Jaskinie: Lodowa, Salmopolska, Malinowska, w Klimczoku.
• Kompleks skoczni narciarskich Skalite.
• Kompleks skoczni narciarskich Biła.

Piesze szlaki turystyczne

• Ostre – Skrzyczne – Szczyrk Centrum – Schronisko PTTK na Klimczoku – Bystra – Wilkowice
• Wilkowice – Bystra – Przełęcz Kołowrót – Siodło pod Klimczokiem – Szczyrk Biła – Szczyrk Centrum – Skrzyczne – Malinowska Skała – Barania Góra
• Szczyrk Centrum – Szczyrk Biła – Przełęcz Karkoszczonka – Brenna Bukowa
• Szyndzielnia – Siodło pod Klimczokiem – Przełęcz Karkoszczonka – Beskid Węgierski – Grabowa – Szczyrk Przełęcz Salmopolska – Malinów – Malinowska Skała
• Szczyrk Solisko – Malinów (dojście do jw.)
• Szczyrk Górka - Chata na Groniu - Bystra

Wspólnoty wyznaniowe

• parafia św. Jakuba w Szczyrku

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Mikołajki
• Zetel
• Jaszkiser

Zobacz też

• gmina Szczyrk (1946-1954)
• gmina Szczyrk (1976-1990)