Dobraków

Dobraków – rozległa wieś w północno-wschodniej części gminy Pilica w powiecie zawierciańskim w województwie śląskim. Posiada kolonie: Stara Wieś, Podrędzinie, Kalugi, Podoły.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Pochodzenie i historia nazwy wsi

Nazwa typu patronimicznego od nazwy osobowej Dobrak (Dobrogost, Dobrosław). Być może któreś z tych imion nosił zasadźca tej wsi. Wieś była zapisywana jako: w 1257 jako Dobracow i Dobraczow, w 1394 Dobrakouo, w 1473 Dobrzakow a w 1529 Dambrowa.

Historia

XIII wiek

Pierwsze wzmianki pochodzą z 1257 roku, kiedy to Bolesław Wstydliwy nadaje dziesięcinę z Dobrakowa Klasztorowi w Zawichoście.

XIV wiek

Pod koniec XIV w. Dobraków należał do rycerstwa zagrodowego, a ponieważ – jak pisze F. Kiryk – było ono wówczas silnie rozgrodzone, świadczyć to musi o długiej już historii tej wsi. Z 12 października 1394 pochodzi wzmianka o Dominiku mieszczaninie z Pilicy, który zeznawał przed sądem przeciwko niejakiemu Maciejowi z Dobrakowa (właściciel wsi). W 1397 notowano Piotrasza herbu Ostoja. Inne źródła podają, że na przełomie XIV i XV w. Dobraków był osadą należącą do miechowskich bożogrobców. Zapewne chodzi o różne części tej samej wsi. Tylko bowiem w latach 1376 – 1400 wymienionych jest aż 17 właścicieli (m.in.: Ostaszko, drugi Ostaszko, Piotr, Andrzej, Marcisz, Maciej, Wielisław, Klich, Mikosz).

XV wiek

Dokument z 1403 wymienia Dobraków w składzie królewszczyzny żarnowieckiej. Także J. Długosz pierwszy wspomina o tutejszej karczmie. W XV w. osada podlegała parafii św. Wojciecha w Starym Żarnowcu (dziś Łany Wielkie). Po przeniesieniu parafii do Żarnowca (Łany zostały kościołem filialnym) mieszkańcy Dobrakowa dziesięcinę winni byli tamtejszemu plebanowi (uposażenie poświadczone np. z 1598). W 1448 notowano Jakuba herbu Gozdawa. Z 1453 występuje potwierdzenie istnienia w Dobrakowie folwarku. W 1460 właścicielem był Piotr Zebrzydowski z Przechów, w 1469 Przedbór oraz bracia Zbigniew i Jan z Sietnicy herbu Jelita, a w 1524 Jakub Płaza z Mstyczowa.

XVI wiek

1531 był bardzo ważny dla Dobrakowa, najpierw powstał dokument, który wieś ustala na własność królewską w tenucie szlacheckiej, właściciele występują często w dokumentach jako dziedzice, później Andrzej Tęczyński, wojewoda krakowski przejmuje wieś od 3 osób, są to Jakub Staszkowski kanonik krakowski i sekretarz królewski, Jan dowódca artylerii królewskiej i Hieronim dworzanin królewski. Od 1567-1584 Dobraków był dobrem urzędu wojewody krakowskiego.

XVIII wiek

Od 1739 do 1743 wieś tę wraz z Przychodami, Wierbką i częścią Kleszczowej prepozyt pilicki ks. Adam hrabia Komorowski (późniejszy prymas) wydzierżawił za 2 tys. zł rocznie właścicielce Pilicy Marii z Wesslów Sobieskiej. W 1783-1784 właściciel to Ośmiałowski. Według wyliczeń F. Kiryka w latach 1790 – 91 było tu od 72 do 76 gospodarstw, zamieszkałych przez 334 osoby, w tym 2 narodowości żydowskiej.

XIX wiek

W 1813 rozesłano list gończy za Walentym Szywaczem, mieszkańcem wsi oraz za kilkoma innymi mieszkańcami pobliskich wsi, którzy zdezerterowali z Wojska Polskiego. W 1827 liczyła 86 domów (obecnie jest ok. 120) i 471 mieszkańców. W XIX w. wieś ta leżała w powiecie olkuskim, w gminie i parafii Kidów. Był tu wówczas folwark o powierzchni 615 mórg. Wieś Dobraków mórg posiadała 1538. W II połowie XIX w. istniał w Dobrakowie cmentarz choleryczny (obecnie znajduje się na obrzeżach wsi). Znamy z nazwiska tylko jednego włościanina tutejszego, który w 1863 przyłączył się do powstania styczniowego. Był nim 23 – letni Rudolf Wulf.

XX wiek i lata współczesne

W trakcie II wojny światowej, podczas pacyfikacji wsi zginęli: Stanisław Grabowski, Stefan Grabowski, Piotr Szywacz (wszyscy z BCh), oraz Wincenty Koper, Bolesław Płoszaj i Franciszek Witkowicz (wszyscy z AL). W 1948 powstała w tej miejscowości szkoła powszechna. Szkołę zamknięto w 1999, dzieci dowożone są do przedszkola i szkoły w Wierbce.

Zarząd świetlicy w Dobrakowie wystawił tu 6 marca 1949 sztukę „Łobzowianie” Ludwika Władysława Anczyca, wkrótce potem sztukę tę zatrzymał cenzor ze Starostwa Powiatowego Olkuskiego (dokładnie Referat Społeczno – Polityczny Powiatowego Pełnomocnika Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Krakowie). Powód zatrzymania sztuki – nieznany.

W 1951 rzemieślnicy z Dobrakowa trafili do Cechu Rzemiosł Różnych w Wolbromiu, który powstał po podziale olkuskiego CRR-u. Działał wówczas w Dobrakowie jeden warsztat.

Obecnie działa tu Koło Gospodyń Wiejskich. Sołectwo Dobraków ma 717 ha i 470 mieszkańców, remizę OSP i wodociąg.

W centralnej części wsi znajduje się zespół kościoła parafialnego p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego powstały w 1982. Nowy kościół ma bardzo oryginalny kształt, a dodatkowo ozdabiają go rzeźby artysty ludowego Antoniego Toborowicza z Woli Libertowskiej (gmina Żarnowiec). Kościół jest murowany, otynkowany, przyziemie z kamienia polnego. Na planie krzyża, przy nawie zakrystia. 29 maja 2011 odbyła się uroczystość otwarcia i poświęcenia domu kultury.

Zabytki

W Dobrakowie znajdują się miedzy innymi:

• Figura Matki Boskiej Różańcowej, usytuowana przed wejściem na plac kościelny, kamienna, zbudowana około 1920 na kolistej podstawie.
• Kapliczka na placu kościelnym, drewniana z 1982. Wykonana przez A. Toborowicza. W pniu drzewa rzeźba Chrystusa Frasobliwego.
• Pomnik żołnierzy września 1939, lastrykowy, wykonany w 1990.
• Zespół dawnego kościoła na rogatkach wiejskich. Kaplica zbudowana w XVIII w., powiększona ok. 1950, drewniana, konstrukcji zrębowej. Wewnątrz ołtarz z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej.
• Drewniana dzwonnica, zbudowana w poł. XIX w., konstrukcji słupowej.
• Wysoki krzyż przed wejściem na plac kościelny z ok. 1920. Na krzyżu płaskorzeźbiona Grupa Ukrzyżowania.

W Dobrakowie znajdują się poza tym inne obiekty sakralne:

• Słupowa, drewniana kapliczka, z przeł. XIX i XX w., w dolnej części płaskorzeźbione postacie świętych. Słup zwieńczony wnęką. We wnęce obrazek Serca Pana Jezusa.
• Drewniana kapliczka z ok. 1920 na planie kwadratu z dwuspadowym dachem, krytym dachówką. Wewnątrz piaskowca figura Świętego Jana Nepomucena z końca XIX w.
• Kamienna Figura Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej wykonana ok. 1900. Umieszczona na czworobocznym postumencie, murowanym otynkowanym z polichromowanymi płaskorzeźbami przedstawiającymi postaci świętych.
• Figura z ok. 1900, kamienna.
• Dwie figury kamienne z ok. 1900 usytuowane przy sąsiadujących ze sobą domach. Wykonane przez W. Gacza z Pilicy. Jedna z nich przedstawia Jezusa, a druga Matkę Boską Bolesną.
• Figura Matki Boskiej Różańcowej, postawiona przy wjeździe do kolonii Kalugi w 1919, z fundacji Józefa i Franciszki Gomulak.
• Krzyż przydrożny postawiony w 1926 z fundacji Franciszka Czecha, metalowy, kuty. Na krzyżu ceramiczna figurka Chrystusa.

Parafia

Od drugiej połowy lat 50 XX w. w Dobrakowie istnieje parafia rzymskokatolicka p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej(wcześniej mieszkańcy należeli do parafii Kidów). Początkowo nabożeństwa odprawiano w starym drewnianym kościółku wybudowanym w XIX w., a w drugiej połowie lat 70 XX w. powstał w Dobrakowie większy kościół w którym do dziś odprawia się nabożeństwa. Do parafii należą wsie: Dobraków, Podleśna, Otola w której jest ok. 900 wiernych.

Ciekawostki

Na łąkach kolonii Kalugi znajdują się żeremie bobra europejskiego.

Źródła

• www.genealogia.okiem.pl