Klimontów (powiat sandomierski)

Klimontów – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, na Wyżynie Sandomierskiej, około 30 km na zachód od Sandomierza. Siedziba gminy Klimontów. W latach 1604-1870 miasto.

Historycznie położony jest w Małopolsce, w ziemi sandomierskiej.

Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 9 (z Radomia do Barwinka).

Przez wieś przechodzi Małopolska Droga św. Jakuba.

Historia

W połowie XIII w. powstała wieś Klimontów. Znajdowała się ona na terenie współczesnej miejscowości Górki. Obok niej, na gruntach wsi Ramuntowice (lub Ramułtowice) powstało miasto. Założył je na mocy królewskiego przywileju Jan Zbigniew Ossoliński 2 stycznia 1604 roku. Jednocześnie, przestała istnieć wieś Klimontów.

W 1611 r. miasto otrzymało przywilej na 3 jarmarki w roku oraz 2 targi w tygodniu. W 1613, w Klimontowie wzniesiono klasztor dominikanów, a w latach 1643-1646 kolegiatę z fundacji Jerzego Ossolińskiego. Miasto było ośrodkiem dóbr złożonych z 9 folwarków.

W 1663 r. Klimontów miał 24 domy i 530 mieszkańców (w tym 129 Żydów). W 1827 r. było tu 118 domów i 1314 mieszkańców. Miejscowa ludność poza rolnictwem zajmowała się wyrobem sukna. W drugiej połowie XVIII w. powstała tu manufaktura sukiennicza.

W czasie powstania listopadowego w Klimontowie sformowano batalion 12 Pułku Piechoty Liniowej.

Klimontów utracił prawa miejskie w 1870 roku na wniosek mieszkańców.

W 1901 urodził się tu poeta Bruno Jasieński. Od 2002 roku każdego lata w Klimontowie odbywa się poświęcony pisarzowi festiwal Brunonalia.

W czasie I wojny światowej, w latach 1914-1915 w okolicy Klimontowa toczyły się krwawe walki pomiędzy wojskami austriackimi (m.in. cieszyński pułk landswery), a rosyjskimi. Kwatera poległych żołnierzy austriackich zachowała się do dziś na cmentarzu parafialnym.

W 1921 osada miała około 6000 mieszkańców, a w 1939 - 4500. Po zagładzie ludności żydowskiej, w 1946 liczba ta zmniejszyła się do 2200.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego.

Zabytki

• Barokowa kolegiata św. Józefa (1643-1772), fundacji Jerzego Ossolińskiego, zaprojektowana przez Wawrzyńca Senesa, o dwuwieżowej fasadzie, z nawą na planie elipsy nakrytą kopułą (jedna z wybitniejszych XVII-wiecznych budowli w Polsce)
• Kościół św. Jacka (1617-1620) i klasztor dominikanów 1620-1623 fundacji Zbigniewa Ossolińskiego, późniejsze przebudowy barokowe
• Neoklasycystyczna synagoga z 1851 r.
• Cmentarz rzymskokatolicki w Klimontowie z 1843 roku.

Turystyka

Przez wieś przechodzi zielony szlak turystyczny z Chańczy do Pielaszowa, czerwony szlak turystyczny z Gołoszyc do Piotrowic oraz zielony szlak rowerowy z Sandomierza do Ujazdu.

Osoby związane z Klimontowem

• Jan Zbigniew Ossoliński herbu Topór (ur. 3 września 1555, zm. 3 października 1623) – wojewoda podlaski, sandomierski, poseł, marszałek sejmu w roku 1601, senator, wojewoda podlaski od 1605, wojewoda sandomierski. Założyciel miasta Klimontów. Fundator klasztoru dominikańskiego w Klimontowie.
• Jerzy Ossoliński herbu Topór (ur. 15 grudnia 1595 w Sandomierzu, zm. 9 sierpnia 1650 w Warszawie) – dyplomata, podstoli wielki koronny, marszałek sejmu, starosta bydgoski, podskarbi nadworny koronny, wojewoda sandomierski, podkanclerzy koronny, kanclerz wielki koronny. Fundator kolegiaty w Klimontowie.
• Ignacy Hilary Ledóchowski herbu Szaława (właśc. Ignacy Hilary Halka - Ledóchowski) (ur. 13 stycznia 1789 w Krupie k. Łucka, zm. 29 marca 1870 w Klimontowie) – generał brygady, syn Antoniego i Julii z Ostrowskich, właściciel dóbr ossolińskich, rezydent klasztoru Dominikanów 1855 - 1870 roku i tam pochowany.
• Jakub Zysman (ur. w lutym 1861, zm. 24 kwietnia 1926) – polski lekarz, społecznik. Mieszkaniec Klimontowa od 1891 roku. Pochowany na miejscowym cmentarzu. Pierwowzór doktora Judyma z powieści "Ludzie bezdomni" Stefana Żeromskiego
• Bruno Jasieński (właśc. Wiktor Zysman) (ur. 17 lipca 1901 w Klimontowie, zm. 17 września 1938 w więzieniu w Moskwie – syn doktora Jakuba Zysmana, polski poeta, współtwórca polskiego futuryzmu, działacz międzynarodowego ruchu komunistycznego, twórca teatru amatorskiego w Klimontowie w 1919 roku.
• Tadeusz Szeląg urodzony w Klimontowie - komendant Obwodu Sandomierz, zastępca komendanta Okręgu Lublin oraz Okręgu Warszawa Województwo, p. o. komendanta Okręgu Warszawa Województwo (Batalionów Chłopskich). Uczestnik Powstania Warszawskiego.

Zobacz też

• Klimontów
• Cmentarz żydowski w Klimontowie
• Jakub Zysman - "Klimontowski Judym".

Bibliografia

• Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław - Warszawa - Kraków, 1965-1967
• W dobrach Ossolińskich - Klimontów i okolice, Eugeniusz Niebelski