Rytwiany

Rytwiany – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Rytwiany.

W latach 1975-1998 miejscowość należała do województwa tarnobrzeskiego.

Położona nad rzeką Czarną Staszowską, 5 km na południowy wschód od Staszowa. Siedziba władz gminy Rytwiany.

Przez wieś przechodzi zielony szlak turystyczny z Chańczy do Pielaszowa.

Historia

Rytwiany mają bogatą historię, ściśle związaną z historią pobliskiego miasta Staszowa. Okolice Rytwian zamieszkane były przez ludzi od neolitu, czego świadectwem są znalezione na tym terenie kamienne siekierki.

Pierwszym udokumentowanym właścicielem wsi był w XIII wieku Piotr Bogoria Skotnicki. Na przestrzeni wieków kolejnymi właścicielami byli: Mikołaj z Kurowa, prymas Polski Wojciech Jastrzębiec, Jan Rytwiański, Mikołaj z Kurozwęk, Hieronim Łaski, Marcin Zaborowski, Tęczyńscy, Opalińscy, Lubomirscy, Potoccy, Radziwiłłowie.

Biskup Wojciech Jastrzębiec (a następnie arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski) wybudował w Rytwianach gotycki zamek obronny. Zamek wzniesiono w rozlewiskach rzeki Czarnej w latach 1425-1436. Służył on kolejnym właścicielom wsi i w pierwszej połowie XIX wieku nadal był użytkowany, pomimo częściowej ruiny. Warownię, zniszczoną w 1657 roku przez wojska księcia siedmiogrodzkiego Rakoczego, częściowo odbudowano, a w 1859 rozebrali ją Potoccy na materiał budowlany. Po zamku pozostał już tylko fragment (narożnik) jednej z baszt, wysoki na trzy piętra.

Za czasów Tęczyńskich Rytwiany stały się prawdziwym dworem magnackim i przeżywały najświetniejszy okres w swojej historii. W 1621 roku Jan Tęczyński sprowadził do Rytwian kamedułów, którzy wybudowali klasztor i kościół. W 1819 roku przeniesiono ich do Warszawy, a kościół klasztorny służy nielicznym okolicznym mieszkańcom jako kościół parafialny.

Ostatni właściciele wsi - Radziwiłłowie wybudowali na przełomie wieków XIX i XX własną rezydencję. W 2005 roku pałacyk, będący własnością Elektrowni Połaniec został wyremontowany i przeznaczony na hotel.

Zabytki

• Ruiny gotyckiego zamku obronnego (1425) - baszta
• Barokowy kościół Zwiastowania NMP i klasztor pokamedulski "Pustelnia Złotego Lasu" XVII wiek - położony 3 km od wioski, zabytek klasy I
• Pałac Radziwiłłów (1919)
• Kaplica, szkoła, młyn rzeczny - dawne zabudowania Radziwiłłów
• Cegielnia, tartak i dawna gorzelnia (przełom XIX i XX wieku)

Ciekawostki

Ze względu na wyjątkowy urok okolicy klasztoru pokamedulskiego, kręcono tam większość scen filmu Czarne chmury.

Ulice

Poniżej w tabeli 1 ulice będące integralną częścią wioski Rytwiany, z aktualnie przypasanym im numerem zgodnym z TERYT z katalogu ULIC.