Miłomłyn

Miłomłyn (niem. Liebemühl, prus. Mīlimalūns) miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Miłomłyn. Położone nad Kanałem Elbląskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. olsztyńskiego.

Według danych z 2008 roku miasto liczyło 2336 mieszkańców. W 1945 spalony przez Armię Czerwoną, zniszczony w 90%. Ważny węzeł wodny na Kanale Elbląskim. Przystanek autobusowy, ośrodek zdrowia, apteka, bank, poczta, restauracja, hotel, Centrum Rehabilitacji Kardiologicznej i Ogólnomedycznej.

Historia

Miejscowość powstała na przełomie XIII i XIV w., najpierw jako strażnica krzyżacka. Na początku XIV w. zbudowano zamek i młyn, a obok powstało osiedle targowe Liwemühl (Młyn nad Liwą), które w 1335 r. uzyskało prawa miejskie. Prawa miejskie Miłomłyn utracił w 1945 i ponownie uzyskał w 1998. Nazwa zniekształcona Liebemühl została przetłumaczona przez Polaków jako Miłomłyn.

W czasie wojny polsko-krzyżackiej w 1414 r. i w trakcie wojny trzynastoletniej miasto na krótko przechodziło w ręce polskie.

W latach 1567-1587 rezydowali na tutejszym zamku ostatni ewangeliccy biskupi pomezańscy. W wieku XVII Miłomłyn zniszczyli Szwedzi, a w roku 1807 i 1813 – kolejne przemarsze wojsk francuskich, pruskich i rosyjskich.

W latach 1818–1945 należał do wschodniopruskiego powiatu ostródzkiego. Do rozwoju miejscowości w XIX w. przyczyniła się budowa Kanału Elbląskiego oraz doprowadzenie kolei (trasa Ostróda – Elbląg) w roku 1893. Linia kolejowa została rozebrana w 1945 r. Druga linia kolejowa łączyła Ostródę i Morąg (zbudowana w 1903 r.). W tym czasie Miłomłyn stał się węzłem dróg wodnych i kolejowych oraz ośrodkiem handlu drewnem.

Miłomłyn znajduje się na terenie krainy historycznej Prusy Górne.

II wojna światowa

W 1945 roku do Miłomłyna wycofała się jedna z trzech grup kompanii piechoty garnizonu czerwonych koszar broniących Ostródy przed Armią Czerwoną, a dokładnie odcinka Kajkowo – Bukwałt. Grupą tą dowodził Bruno Kowalzik, liczyła ona 50-60 żołnierzy. Żołnierze przedzierali się przez lasy miejscowości Piławki pod ostrzałem artylerii, gdy już dotarli do samego Miłomłyna, zostali załadowani na ciężarówkę i ewakuowani do Morąga.

Zabytki

• Pozostałości murów miejskich z XVI w.
• Neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Bartłomieja, z XIX/XX w., wzniesiony w latach 1898-1901. Ołtarz główny barokowy, z rzeźbami Ostatnia Wieczerza, Zmartwychwstanie, Złożenie do Grobu. Ambona z roku 1715. Przy kościele dzwonnica z XIV w., pozostałość po poprzednim, gotyckim kościele (rozebrany w połowie XIX w.).
• Kaplica ewangelicka (przy ul Twardej) z XIX w.
• Neogotycka kaplica cmentarna z początku XX w.
• Domy z XVIII i XIX w. – zabudowa małomiasteczkowa (ul. Kościelna, Rynkowa, Twarda).
• Dawny folwark Przejazd, dwór z XIX w. (przy śluzie Miłomłyn).

Sport

W mieście funkcjonuje klub sportowy LKS Tęcza Miłomłyn.

Znani mieszkańcy

W Miłomłynie mieszka Stanisław Gorczyca – polityk i samorządowiec, poseł na Sejm IV i V kadencji; od 2007 r. senator. Mieszka tutaj także Piotr Brzozowski, który pokonując w sądzie Prezesa Rady Ministrów, zmusił w 2008 r. Rząd RP do opublikowania słynnego raportu minister Julii Pitery o działalności Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Jednocześnie na jego wniosek Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie pierwszy raz w historii skazał prawomocnie urzędującego Prezesa Rady Ministrów na karę grzywny w wysokości 10000 zł. za niewykonanie wyroku tego Sądu.

Na przełomie 1945/1946 w Miłomłynie mieszkała i pracowała Danuta Siedzikówna, ps. "Inka" (nazwisko konspiracyjne Danuta Obuchowicz), sanitariuszka 5 Wileńskiej Brygady AK.