Niemcza

Niemcza (niem. Nimptsch) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Niemcza. Położone nad rzeką Ślęzą, na obszarze Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich. Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego.

Wg danych z 31 grudnia 2008 miasto liczy 3110 (722. lokata w kraju).

Obecnie ośrodek usługowy regionu turystycznego. Niewielkie zakłady przemysłu maszynowego, odzieżowego, drzewnego, dziewiarskiego i spożywczego.

Toponimia

Nazwa miasta, nadana przez Słowian, przybyłych na Śląsk w VI wieku n.e., wywodzi się prawdopodobnie od starosłowiańskiego słowa Niemiec (nemz = niemy), które to oznaczało obcą osobę. Według legendy Niemcza została odbudowana przez Niemców – osoby spoza grodu.

">edytuj] Historia

• 990 r. – zdobycie przez Mieszka I Niemczy wraz ze Śląskiem kosztem państwa czeskiego. Kronikarz czeski Mnich Sazawski napisał wtedy: "Nemci perdita est", tj. Niemcza została stracona.
• 1017 r. – Niemcza zasłynęła w Europie zwycięską bitwą, kiedy to za panowania Bolesława Chrobrego odparto najazd zbrojny cesarza niemieckiego Henryka II wraz z oddziałami czeskimi i luteckimi. Bardzo szczegółowo fakt ten opisał niemiecki kronikarz Thietmar.
• 1155 r. – Papież Hadrian IV wymienia Niemczę jako jeden z grodów kasztelańskich należących do Biskupstwa wrocławskiego.
• 1213-1216 r. – na zamku w Niemczy przebywa Jadwiga, księżniczka pochodząca ze starego arystokratycznego rodu Andechs-Meran, żona Henryka Brodatego i matka Henryka Pobożnego, późniejsza święta, patronka Śląska, fundatorka kościołów w Niemczy. Zamek ten do czasów przedwojennych znany był jako Zamek Jadwigi.
• 1244 r. – w kościele Św. Wojciecha w Starej Niemczy podpisany zostaje dokument wydany przez księcia Bolesława Rogatkę dotyczący budowy katedry we Wrocławiu wraz z otrzymanymi przywilejami na tę okoliczność. Uczestniczył w tym ważnym momencie biskup Tomasz z Wrocławia i pięciu kasztelanów. Kopia tego dokumentu istnieje w Archiwum Archidiecezjalnym we Wrocławiu.
• 1282 r. – Niemcza otrzymuje prawa miejskie z rąk Henryka IV Probusa. Istnieje jednakże duże prawdopodobieństwo, że Niemcza mogła posiadać je już wcześniej.
• 1288 r. – zostaje wzniesiona na zamku niemczańskim kaplica.
• 1295 r. – budowa w Niemczy fortyfikacji, przebudowa zamku i murów obronnych, które zaopatrzone są w dwie bramy i cztery furty. Taki stan pozostał do dziś.
• 1329 r. – wraz z hołdem lennym złożonym we Wrocławiu przez ks. legnickiego, Bolesława III Rozrzutnego, Niemcza przechodzi pod zwierzchnictwo korony czeskiej
• 1331 r. – Niemcza odpiera skutecznie ataki wojsk króla czeskiego Jana Luksemburskiego, który oblegał miasto. Obrona ta uniemożliwiła połączenie się wojsk Jana Luksemburskiego z wojakami krzyżackimi, co z kolei przyczyniło się do zwycięstwa króla Władysława Łokietka w wojnie z Krzyżakami.
• 1393-1675 r. – Niemcza jest własnością książąt legnicko-brzeskich.
• 1419-1430 r. – Niemcza jest ostoją ruchu husyckiego na Śląsku. Po poddaniu się grodu zostają zburzone mury obronne.
• 1585 r. – przebudowa średniowiecznego zamku na styl renesansowy.
• 1635 r. – urodził się w Niemczy poeta barokowy, późniejszy syndyk Wrocławia, Daniel Casper von Lohenstein. Jedna z jego posiadłości, pałac w Kietlinie, do dziś jest dobrze zachowana.
• 1675 r. – 21 września umiera bezpotomnie w wieku 15 lat, ostatni potomek dynastii Piastów Śląskich – Jerzy Wilhelm, władca Niemczy. Miasto przechodzi na okres prawie 70 lat pod bezpośrednie panowanie Habsburgów.
• 1741 r. – Niemcza wchodzi w skład państwa pruskiego
• 1790 r. – przebywa w Niemczy Johann Wolfgang von Goethe, słynny poeta niemiecki zaprzyjaźniony z Adamem Mickiewiczem – m.in. w Restauracji Rycerskiej (dziś Łabędź), co upamiętnia miedziana tablica).
• 1871 r. – Niemcza częścią zjednoczonych Niemiec
• 1945 r.
  • styczeń zbliżanie się Armii Czerwonej spowodowało ucieczkę i ewakuację ludności niemieckiej z terenów Pomorza i Śląska zarządzonej przez władze niemieckie bez przygotowania. Z tego powodu wielu ludzi zginęło – bądź to w wyniku działań frontowych, bądź wskutek wysokich mrozów.
  • 9 maja Niemcza zostaje zajęta przez wojska radzieckie
  • włączenie miasta wraz z Dolnym Śląskiem do państwa polskiego
  • zaczęli przybywać Polacy z obszarów, które po konferencji jałtańskiej znalazły się poza nową wschodnią granicą Polski. Polaków tych wysiedlano na podstawie narzuconych przez rząd ZSRR umów, które podpisał marionetkowy i podporządkowany Stalinowi Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN.).
  • początek wysiedlenia niewielu pozostałych jeszcze po zimowej ucieczce i ewakuacji dotychczasowych mieszkańców miasta do Niemiec; przybywają emigranci z Kresów Wschodnich
  • napływ uciekinierów z Grecji. Prawie do końca lat 90. XX wieku Grecy stanowili znaczącą część mieszkańców Niemczy – m.in. w latach 70. i 80. dysponowali własną szkołą podstawową.
• 1996 r. – 700-lecie kościoła w Niemczy.
• 1997 r. – wielka powódź, która swoim zasięgiem objęła również Gminę Niemcza, m.in. zalany został stadion miejski.
• 1998 r. – 20 marca podpisanie układu o partnerstwie z niemieckim miastem Gladenbach, leżącym w północnej Hesji.
• 2008 r. – 23 października podpisanie układu o partnerstwie z czeskim miastem Letohrad.
• 2009 r. – 22 maja podpisanie układu o partnerstwie z francuskim miastem Monteux

">edytuj] Zabytki

• gotycko–renesansowy zamek z (XVI-XIX w.)
• barokowe kamieniczki z XVIII wiek
• fragmenty kamiennych fortyfikacji z (XI-XII w.)
• neoromański ratusz z 1865 roku
• kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z 1865 roku, z 60-metrową wieżą
• rynek o wydłużonym, wrzecionowatym kształcie
• kościół pod wezwaniem św. Wojciecha z 1612 roku
• baszta

Transport

Międzynarodowa trasa E67 (DK8) Wilno – Praga przebiega w granicach administracyjnych miasta, ale faktycznie jest traktowana jako jego obwodnica, gdyż nie przecina terenów zamieszkanych. Ponadto istnieje część trakcyjna linii kolejowej Kobierzyce–Piława Górna wybudowanej w 1884. Odcinek do Kobierzyc zamknięto w 1995, a 5 lat później odcinek do Piławy Górnej (od 2006 cała linia kolejowa jest nieprzejezdna).

">edytuj] Rozrywka

• cykliczne Dni Niemczy odbywające się na rynku w połowie maja
• PAF – Ogólnopolski Przegląd Amatorskich Filmów o zabytkowych miastach
• ogólnopolskie zawody w staniu na materacu dmuchanym umieszczonym na wodzie
• imprezy okolicznościowe oraz czasowe wystawy oraz galerie
• nieWagary z Marzanną
• Dzień Otwarty Szkół Niemczańskich
• Festyn Parafialny organizowany od 2008 roku przez ks. Tadeusza Pitę

Ciekawostka

W 2006 roku w Niemczy, która "grała" filmowe Maciejowice Bogusław Linda nakręcił część swojego filmu pt. Jasne błękitne okna.

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie:

• Gladenbach
• Letohrad
• Monteux