Chojnów

Chojnów (niem. Haynau) – miasto i gmina w województwie dolnośląskim, w powiecie legnickim, nad rzeką Skorą na zachód od Legnicy. Największe według ludności, miasto powiatu legnickiego, oraz 27 według ludności województwa dolnośląskiego. Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa legnickiego.

Według danych z 30 czerwca 2009 miasto liczyło 14 365 mieszkańców.

Na wschód od Chojnowa znajdują się Miłkowice.

Pierwsze zapiski historyczne dotyczące Chojnowa pochodzą z roku 1272 (wspomniana wtedy jest osada Haynow). W roku 1288 nazywane jest miastem (civitas) w dokumentach księcia Legnicy Henryka V Grubego. Jednak dopiero w roku 1333 miasto uzyskało prawa miejskie.

Geografia

Chojnów położony jest w środkowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego, w zachodniej części powiatu legnickiego. Przez miasto przepływa rzeka Skora, płynąca z zachodu na wschód, oraz rzeka Młynówka wypływająca w okolicach Muzeum Regionalnego i płynąca w kierunku zachodnim. Chojnów ma połączenie z większymi miastami kraju (drogowe i kolejowe) oraz znajdującą się 5 kilometrów na południe od Chojnowa Autostrada A4. Na południe od miasta znajduje się Równina Chojnowska, ciągnąca się od okolic Bolesławca do Jawora.

Według danych z roku 2002 Chojnów ma obszar 5,32 km², w tym:

• użytki rolne: 41%
• użytki leśne: 0%

Miasto stanowi 0,71% powierzchni powiatu.

Miasto graniczy z gminą wiejską Chojnów.

Historia

Osada powstała przed 1288 i nosiła nazwę "Haynow", prawa miejskie otrzymała w 1333. Od tego czasu miasto zaczęło się szybko rozwijać. Działała szkoła przykościelna oraz komora celna. Miasto zamieszkiwali głównie tkacze, piekarze, szewc, rzeźnicy. Niedaleko znajdowały się młyny wodne i kamieniołomy.

Miasto przeżyło regres po najeździe husytów, którzy je spustoszyli. Spalone zostało prawie całe centrum i zamek, jednak przywileje książęce szybko pomogły odzyskać dawną świetność. Największy rozkwit Chojnów przeżywał w XVI w., jednak pod koniec wieku dał się zauważyć upadek gospodarczy, do którego przyczyniły się pożary miasta oraz wielka epidemia, która pochłonęła wiele ofiar (1613).

W latach 1618-1648 toczyła się wojna trzydziestoletnia, a po kolejnej epidemii miasto prawie całkowicie się wyludniło. Po trzech wojnach w roku 1740 Chojnów trafił pod panowanie Prus. Następny wiek to okres wojen napoleońskich i kilku następnych epidemii. W połowie XIX w. otwarto linię kolejową łączącą Bolesławiec i Legnicę, co dobrze wpłynęło na gospodarkę Chojnowa, rozwinął się też przemysł metalowy, papierniczy i skórzany. Powstała też drukarnia. W tym czasie Chojnów zaczął się rozwijać w bardzo szybkim tempie, powstała kanalizacja, sieć gazowa oraz gazeta. Liczba ludności wzrosła dwukrotnie, otwarto nowy szpital (zamknięty w 2000 roku) oraz oczyszczalnię ścieków.

Końcowy okres II wojny światowej nie oszczędził Chojnowa, który znalazł się w strefie działań 1 Frontu Ukraińskiego. W dniu 10 lutego 1945 roku miasto zdobyły wojska 52 Armii Radzieckiej pod dowództwem generała Korotiewa; 60% miasta legło w gruzach. W rezultacie ustaleń między zwycięskimi mocarstwami, miasto przekazano Polsce. Ludność niemiecka została wysiedlona za Odrę, a do Chojnowa zaczęli napływać polscy osadnicy. Niemające przedtem polskiej nazwy miasto przez krótki czas nazywano wówczas Gajewicko, jednak ostatecznie przyjęto historycznie bardziej uzasadnioną formę Chojnów. W latach powojennych reaktywowano przemysł i częściowo odbudowano zniszczenia.

Zabytki

• Zamek Piastowski – zbudowany w drugiej połowie XIII w., wielokrotnie przebudowywany. Obecnie Muzeum Regionalne.
• Kościół pw. św. Piotra i Pawła ("Duży kościół") – zbudowany w XIV w., największy kościół w mieście.
• Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP ("Mały kościół") – zbudowany w l. 1909-1911.
• Baszta Tkaczy – zbudowana około 1400 roku, niegdyś część umocnień miejskich.
• Dworzec kolejowy – wzniesiony w 1909 r., jedyny dworzec w mieście.
• Dwór – XVIII-wieczny budynek rezydencjonalny, wybudowany obok drogi na Piotrowice i Bolesławiec.
• Dawny dom parafialny – najstarszy mieszkalny budynek miasta, z zachowanymi cennymi wnętrzami.
• Kamienica Schramma, z 1544 r.
• Mury miejskie, wzniesione w I poł. XIV w., po rozbiórce w XVIII i XIX w. zachowane jedynie fragmentarycznie.
• Szereg budynków użyteczności publicznej z II poł. XIX w. i I poł. XX w.
• Osiedle mieszkaniowe z l. 1920-1924 projektu Ernsta Maya

Rynek

Chojnowski rynek jest rzadkim na Śląsku przykładem nieregularnego placu powstałego z rozszerzenia głównej drogi handlowej. Kształtem przypomina on rozciągnięty trójkąt o wymiarach 60x300 m (jeden z najdłuższych na Śląsku), na którego ostrym (wschodnim) końcu znajduje się kościół św. Piotra i Pawła, dominujący nad placem.

Place i skwery

• Plac Konstytucji 3 maja – Plac położony między ulicami Jarosława Dąbrowskiego, J. U. Niemcewicza i Tkacką
• Plac Bolesława Prusa – Mały plac położony na Osiedlu Stanisława Wyspiańskiego
• Plac Zamkowy – główny plac w mieście, mieszczący się niedaleko Rynku. Znajduje się na niej Zamek oraz Urząd miasta, a od 2006 budynek biblioteki miejskiej.
• Plac Dworcowy – położony przy dworcu PKP. Znajduje się na nim dworzec PKS, oraz postój taksówek.

Pomniki

• Pomnik na Placu Dworcowym – wysoki pomnik z fontanną, górna część pomnika została usunięta po II wojnie światowej i jest przechowywana w ogrodzie koło zamku. Obecnie stoi tam tylko fontanna.

Na ul. Chmielnej znajduje się skwer zbudowany w podzięce ludziom, którzy oddali życie za Chojnów.

Przyroda

W mieście znajdują się dwa parki:

• Park Piastowski – największy w mieście, położony w południowej części miasta między ulicami Jana Kilińskiego i Parkową. W centralnej części parku na Wzgórzu Chmielowym znajduje się nadal używana wieża ciśnień, na którą dawniej można było wejść i zobaczyć panoramę Chojnowa. Stojąca na górze wieża jest najwyższym punktem w mieście. W parku znajduje się też zniszczony amfiteatr. Od strony zachodniej park graniczy z cmentarzem komunalnym. W północnej części parku znajduje się też boisko sportowe, podzielone na dwie części.
• Park Śródmiejski – drugi co do wielkości park w Chojnowie. Położony jest on w centrum miasta nad Skorą. Jest dobrym miejscem do wypoczynku, obok Urzędu Miasta w parku znajduje się amfiteatr. Od strony ulicy Wolności znajduje się plac zabaw.

Inne miejsca przyrodnicze:

• Staw Miejski – położony jest w północnej części miasta niedaleko linii kolejowej. Obecnie jest dobrym miejscem dla wędkarzy. Dawniej na dnie rozłożona była siatka, która pozwalała na pływanie.
• Morskie Oko – mały okrągły staw, położony w południowej części miasta wśród budynków mieszkaniowych. Powstał w miejscu kamieniołomu bazaltu, który używany był do budowy murów obronnych miasta pod koniec XIV wieku. Obecnie Morskie Oko zajmuje jedynie fragment pierwotnego wykopu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Sport

W rozgrywkach piłkarskich Chojnów reprezentuje Klub Sportowy Chojnowianka Chojnów. Klub, rozgrywający swoje mecze na chojnowskim Stadionie Miejskim, występuje w legnickiej grupie ligi okręgowej.

Obiektami sportowymi w mieście są:

• Stadion miejski położonym na ulicy Stanisława Małachowskiego, od drugiej ulicy Janusza Kusocińskiego. W mieście znajdują się też dwa boiska przy ulicy Jana Kilińskiego, często organizowane są na nich imprezy, takie jak np. Dni Chojnowa.
• Hala sportowa – znajduje się przy ulicy Jana Matejki nad rzeką Skorą.
• Boisko o sztucznej nawierzchni (kauczuk) przy Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II.
• Boisko o sztucznej nawierzchni (trawa) przy Gimnazjum nr 2 z oświetleniem.
• Boisko o sztucznej nawierzchni (trawa) przy Stadionie Miejskim z oświetleniem.
• Boisko o sztucznej nawierzchni (trawa) w Parku Piastowskim z oświetleniem i szatniami. (Orlik 2012)
• Boisko o sztucznej nawierzchni (kauczuk) przy Szkole Podstawowej nr 3.
• Boisko o sztucznej nawierzchni (kauczuk) w Parku Piastowskim z szatniami (Orlik 2012)
• W IV. kwartale 2010r., oddano do użytku - nowoczesną, krytą pływalnię.

Gospodarka

Gałęzie przemysłu dominujące w Chojnowie to: maszynowy, papierniczy, spożywczy i odzieżowy.

Lista większych przedsiębiorstw w mieście:

• Agromet-Dolzamet – producent łańcuchów
• Kartol – producent opakowań, blachy
• Apis – producent tektury i opakowań kartonowych
• Magrotex – maszyny rolnicze
• Höcker – urządzenia przemysłu mięsnego: haki, noże
• Tartak – tartak
• Dany – odzież dziecięca
• UNIFOT – zakład poligraficzny drukarnia
• Matal-Cart – Producent wózków specjalistycznych

W Chojnowie istnieje także podstrefa Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

W mieście znajduje się targowisko miejskie, położone przy ulicy Grodzkiej, nad brzegiem Skory. Na terenie miasta znajdują się też markety sieci Biedronka, Lidl, Intermarche i Netto, jednak większość sklepów to małe miejskie, albo osiedlowe sklepiki.

Opieka zdrowotna

Do 2000 roku w Chojnowie działał szpital na końcu ulicy Szpitalnej, który został wybudowany w XIX w. Obecnie działa tu zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy "Niebieski Parasol". Przy ulicy Legnickiej funkcjonuje Przychodnia Rejonowa i Ośrodek zdrowia, a przy ulicy Fabrycznej razem ze Strażą Pożarną Pogotowie Ratunkowe, które dawniej znajdowało się przy ulicy Szpitalnej (obecnie w tamtym budynku znajduje się Laboratorium oraz Apteka). Również przy ulicy Okrzei powstał nowy NZOZ.

Komunikacja

Komunikacja kolejowa

Linia kolejowa z Legnicy do Bolesławca przez Chojnów została zbudowana w 1845 roku. Budynek obecnego dworca w Chojnowie wybudowano w 1909 roku. Początkowo stacja nosiła nazwę Haynau, w 1945 roku Gajewicko, a potem już Chojnów. Obecnie stacja ma czynną poczekalnię, dwa perony, dwie windy i przejście podziemne, wyremontowane w latach 2006-2007. W budynku dworca znajduje się jeszcze nieczynna do odwołania kasa biletowa.

Komunikacja autobusowa

W mieście znajduje się jeden dworzec PKS przy placu Dworcowym, ma siedem niezadaszonych peronów. Miasto ma też zajezdnię autobusową znajdującą się przy ulicy Legnickiej, należącą do PKS Lubin. W Chojnowie nie ma komunikacji miejskiej. Częstym transportem do Legnicy są busy, których stacje znajdują się na dworcu PKS.

Komunikacja samochodowa

Najłatwiej do Chojnowa i pobliskich miejscowości można dostać się samochodem. Chojnów ma bardzo dobre położenie, 2 kilometry od autostrady A4. Przez Chojnów prowadzi również Droga krajowa nr 94 (Kraków – Wrocław – Legnica – Krzywa). Miasto ma też obwodnicę na południu (ulica Parkowa), omijającą miasto.

Mosty i kładki

Miasto posiada cztery mosty i dwie kładki dla pieszych nad rzeką Skorą:

• Most przy ulicy Parkowej, znajduje się tuż przy zakręcie na ulicę Złotoryjską, największy i najszerszy most nad Skorą, niedaleko znajduje się też most nad Młynówką.
• Most przy ulicy Złotoryjskiej, nieużywany i nieprzejezdny most. Znajduje się przy zakręcie na ulicę Parkową. Niedługo będzie remontowany.
• Most przy ulicy Wolności (Biały Most), najstarszy most łączący Stare Miasto z Nowym Miastem. Dawniej drewniany, obecnie betonowy, pomalowany na biało.
• Most przy ulicy Legnickiej, położony jest niedaleko kładki dla pieszych przy ulicy Brzozowej, na drodze prowadzącej do Legnicy.
• Kładka dla pieszych przy ulicy Grodzkiej, przejście łączące targowisko miejskie z okolicami Szkoły Podstawowej nr 4.
• Kładka dla pieszych przy ulicy Brzozowej, położona jest niedaleko wodospadu. Kładka jest zagięta, stąd potocznie nazywana jest "złamanym mostem" (pomimo tego, że mostem nie jest).

Oprócz wyżej wymienionych w mieście jest jeden most nad rzeką Młynówką.

Osiedla

• Stare Miasto
• Nowe Miasto
• Osiedle Piotrowickie
• Osiedle Stanisława Wyspiańskiego
• Osiedle Stefana Żeromskiego

Kultura

• Jednym z miejsc kulturalnych w Chojnowie jest Miejski Dom Kultury (MDK), w którym znajduje się kino, oprócz tego zajmuje się organizacją różnego typu imprez: festyny, przeglądy, wystawy, konkursy. Ma również hol wystawowy.
• Kolejnym miejscem jest Muzeum Regionalne mieszczące się w Zamku Piastowskim. Można zobaczyć tam często zmieniające się wystawy oraz stałe prace takie jak: sgraffita z dworu Schellendorfów z Zagrodna, historię Chojnowa, broń białą i palną oraz stroje rycerzy, dawne ślusarstwo i kowalstwo, lapidarium w podziemiach zamku, kolekcje kafli, relikty zamkowe, oraz ogród przy Zamku.
• Obok Muzeum znajduje się Biblioteka Miejska oraz jej filie w Chojnowie oraz w pobliskich wioskach.
• Filia Biblioteki w Chojnowie znajduje się przy ulicy Władysława Sikorskiego.
• W parku śródmiejskim, niedaleko Urzędu Miasta położony jest amfiteatr. Drugi znajduje się w Parku Piastowskim.
• Dni Chojnowa to coroczna główna impreza miasta Chojnowa. Odbywa się najczęściej w rynku. Towarzyszą jej koncerty zespołów oraz pokaz tkactwa artystycznego.

Mediami w mieście są:

• Gazeta Chojnowska – wydawana od 1992 roku gazeta. Na początku jako miesięcznik, potem jako tygodnik, a obecnie jako dwutygodnik. Siedziba mieści się w urzędzie miasta. Druk UNIFOT. Nakład 900 egz.
• Gazeta Gminy Chojnów – oficjalna gazeta gminy Chojnów. Druk UNIFOT Chojnów. Nakład 750 egz.
• Haynauer Stadtblatt – dawny tygodnik Chojnowa. Pierwszy numer został wydany 3 lipca 1839.

Symbole miasta

• Herb Chojnowa – to tarcza herbowa koloru niebieskiego. Na tarczy znajduje się wieża z trzema basztami koloru białego. Środkowa baszta ma dwa okna, a boczne jedno. Nad basztami znajduje się księżyc po prawej stronie i słońce po lewej. W bramie orzeł śląski na żółtym tle.
• Flaga Chojnowa – przedstawia prostokąt podzielony na dwa poziome pasy biały i niebieski. W lewej części białego pasa znajduje się herb Chojnowa. Flaga uznawana jest też bez herbu. Bardzo podobne flagi mają inne miasta powiatu (Prochowice, Legnica), oraz Kraków.
• Dewiza Chojnowa – Przyjazne Miasto
• Hejnał Chojnowa – Chojnów nie ma hejnału.

Edukacja

W Chojnowie znajdują się 2 przedszkola, 2 szkoły podstawowe oraz 2 gimnazja.

Przedszkola:

• Przedszkole nr 1, ul. Wojska Polskiego 18 – położone jest w zachodniej części miasta i jest największym w Chojnowie. Ma duży ogród, a za przedszkolem znajduje się park śródmiejski i rzeka Skora.
• Przedszkole nr 3, ul. Ignacego Krasickiego 2 – położone jest w południowej części miasta, niedaleko Parku Piastowskiego.

Szkoły podstawowe:

• Szkoła podstawowa nr 3 im. Marii Konopnickiej, ul. Tadeusza Kościuszki 30 – najmniejsza szkoła podstawowa w Chojnowie, położona jest w północnej części miasta, niedaleko Dworca kolejowego. Szkoła została założona w 1962 roku, a w 2002 roku obchodzone było czterdziestolecie szkoły. Ma klasy od A do C. Główną imprezą szkoły są obchodzone co roku w maju Dni Szkoły. Szkoła ma nowe boisko, oraz ogródek.
• Szkoła podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka, ul. Jana Kilińskiego 24 – największa szkoła podstawowa w Chojnowie, położona w południowej części miasta.

Szkoły gimnazjalne:

• Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II, pl. Władysława Reymonta 1 – położone jest w północno-zachodniej części miasta obok "Małego kościoła". Dawniej jako Szkoła Podstawowa imienia II Armii Wojska Polskiego. W 2005 roku nadano jej imię papieża Jana Pawła II
• Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika, ul. Stanisława Konarskiego 4 – drugie gimnazjum w Chojnowie, dawniej jako Liceum Ogólnokształcące.Obecnie największe gimnazjum w Chojnowie.

Miasta partnerskie

Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Egelsbach	Niemcy	11. 6. 2005
Commentry	Francja	3. 5. 2006

Chojnowianie

• Georg Michaelis (1857-1936), kanclerz niemiecki.
• Horst Mahler, niemiecki działacz neonazistowski.
• Radosław Kałużny, polski piłkarz, były reprezentant Polski.
• Adam Adamski, polski kulturysta i fotomodel.

Mieszkańcy

• Mieczysław Kasprzak (ur. 1949), starosta legnicki.
• Bogusław Bidziński, śpiewak operowy.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Chojnowie