Przybysławice (gmina Zielonki)

Przybysławice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki. Powierzchnia sołectwa wynosi 222,24 ha.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krakowskiego.

Przybysławice to wieś w południowej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej, częściowo w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego. Usytuowana jest przy drodze do Skały (droga nr 794) z zabudową skupioną przede wszystkim wzdłuż jej przecznic. Poprzez szczyt zamkowego wzgórza sąsiaduje z Korzkwią. Nazwa miejscowości należy do licznej w Małopolsce grupy nazw dzierżawczych, utworzonych od imienia posiadacza lub założyciela osady lub patronimicznych, oznaczających mieszkańców wsi, stanowiących potomstwo lub poddanych założyciela (Przybysława). Według badaczy miejscowości o tego typu nazwach, były zakładane od połowy XIII w.

Historia

Pierwsze wzmianki o Przybysławicach pojawiają się już w roku 1352, kiedy to właściciele Przybysławic – Jacek i Sieciej, sprzedali Janowi z Syrokomli Korzkiew. Nabył on górę korzkiewską wraz ze wszystkimi korzyściami i dochodami z niej płynącymi, pola wokół niej nad rzeką Bielnicą i Prądnikiem. W zamian Jan oddał łąkę w Giebułtowie oraz 80 grzywien groszy praskich i 48 grzywien innej monety. Transakcja ta została zatwierdzona przez króla Kazimierza Wielkiego. W 1388 słychać o burgrabiach, powoływanych z okolicznych rycerzy. Jeden z nich, Świętek (albo Świętosław, zabity w 1431 roku) był bratem Hanka z Owczar i Przybysława z Przybysławic.

Jak pisze w swej książce "Zamek w Korzkwi i jego właściciele" Paweł Szczaniecki: "w roku 1352 Korzkiew oderwana była od Przybysławic i pozostały niejasności. Czytamy, że w roku 1394 "Przybek z Przybysławic (graniczących z Korzkwią) pozyskuje poprzez przysięgę na Zaklice, gaje i zarośla zwane Stronie, powyżej młyna położonego nad Prądnikiem". Obecnie miejscowość ta nazywa się Prądnikiem Korzkiewskim. Ale nie koniec na tym, bo spory sąsiedzkie trwają jeszcze: W roku 1449 Stanisław z Korzkwi ustępuje wieczyście Katarzynie, wdowie po Przybysławie, gaj zwany Olsze, położony pod Przybysławicami". Przy sposobności należy zwrócić uwagę, że puszcza koło Korzkwi była już przerzedzona!"

W XV wieku Przybysławice należą do Stanisława Oraczewskiego herbu Szreniawa. Rodzina Oraczewskich związana będzie z Przybysławicami do końca XVIII wieku. Ten możny ród małopolski posiadał majątki w wielu miejscowościach, ale przedstawiciele tej gałęzi Oraczewskich pisali się "z Przybysławic".

Dokumenty odnotowują fakt, że w 1629 roku Przybysławice należały do Aleksandra Ługowskiego. Odziedziczył po ojcu cały majątek i został jednym z zamożniejszych właścicieli ziemskich w województwie krakowskim. Co prawda wsie Ługowskiego nie były wielkie, wszystkie razem obejmowały 50 łanów, ale w 1636 roku posiadłości te powiększyły się jeszcze o część leżącego w pobliżu Korzkwi Giebułtowa, a na jesieni 1639 roku Ługowski zyskał starostwo lelowskie, powiększając majątek o dalsze 40 łanów. Uzyskanie starostwa lelowskiego było jednocześnie szczytowym momentem, gdy chodzi o jego karierę.

W XVIII wieku Przybysławice były własnością wojewody bracławskiego – Michała Jordana Wieś należała do tzw. klucza korzkiewskiego który obejmował zamek, Biały Kościół, Januszowice, Grębynice, Maszyce, Brzozówkę, Promnik Górny i Dolny oraz szabelnię, nożownię i papiernię. Oprócz tego do wojewody bracławskiego należał piękny majątek, a Michał Jordan dostąpił wkrótce godności senatorskiej. Był łowczym koronnym, mianowanym w 1704 roku przez Augusta II Mocnego. W roku 1710 król dał Michałowi Jordanowi województwo bracławskie, w roku 1718 obojgu małżonkom nadał znaczne dobra i starostwo ostrołęckie. Podobno sam król August II Mocny gościł na korzkiewskim zamku w czasie swoich polowań. W 1741 roku w spadku po wojewodzie majątek odziedziczył jego syn, Adam. Obejmował on Korzkiew, Biały Kościół, wieś Januszowice z folwarkiem i foluszem, wieś Przybysławice z folwarkiem, wieś Grębynice z folwarkiem, wieś Maszyce z folwarkiem, wieś Prądnik Górny i Dolny z oficynami, szabelnią i papiernią oraz wieś Brzozówkę z folwarkami.

Pod koniec XVIII wieku właścicielami klucza folwarków, do których należały Korzkiew, Biały Kościół, Brzozówka, Garliczka, Grębynice, Januszowice, Maszyce, Prądnik (parafia Korzkiew) i Przybysławice stali się Wodziccy. W wieku XIX klucz korzkiewski stanowił własność doktorostwa Sedlmayerów. Angielski park w Korzkwi ocieniał parterowy dwór, a za potokiem urządzono folwark i gorzelnię. Klucz korzkiewski obejmował nadto folwarki w Grębynicach, Przybysławicach i Brzozówce – w sumie było to 1711 morgów, które uległy parcelacji po 1890 roku.

Początkowo Przybysławice należały do parafii w Giebułtowie, a od XVI wieku do nowo powstałej parafii korzkiewskiej. Opis parafii w Korzkwi z 1883 roku, wspomina, że rozciągała się ona na 11 wsi. Były to Brzozówka, Garlica Duchowna, Górna Wieś, Grębynice, Januszowice, Korzkiew, Narama, Owczary, Prądnik Korzkiewski, Przybysławice i Wola Zachariaszowska. W roku 1877 liczono 1987 katolików i 11 żydów, a w 1883 liczba katolików w parafii korzkiewskiej wzrosła do 2053 osób. W okresie rozbiorów Przybysławice należały do zaboru rosyjskiego. Wielu mieszkańców wsi służyło w carskiej armii. W czasie I wojny światowej walczyli po przeciwnej stronie, niż ich krewni z pobliskich wsi należących do zaboru austriackiego. W Przybysławicach stacjonowali carscy oficerowie. Według relacji mieszkańców Przybysławic – "w środku wsi, przy tej drodze do Wolbromia, była zbiorowa mogiła powstańców powstania styczniowego. Władze carskie nie pozwalały stawiać krzyży przy drogach a szczególnie przy grobach albo mogiłach, toteż tamtejsi gospodarze potajemnie wykonali masywny krzyż dębowy i pod ukryciem nocy postawili go na mogile, ogrodzili go drewnianym płotkiem i posadzili wokół kilka drzew liściastych."

Po odzyskaniu niepodległości, w okresie II Rzeczypospolitej Przybysławice należały do gminy Cianowice, powiatu olkuskiego, województwa kieleckiego. Ówczesne granice administracyjne nosiły piętno rozbiorowych podziałów Polski. W okresie II wojny światowej wielu mieszkańców wsi służyło w szeregach Armii Krajowej.

W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej w Przybysławicach wybudowano dom ludowy, w którym działała spółdzielnia "Wspólnota". Znalazła się tam również sala ze sceną teatralną. W 1947 roku, z inicjatywy dwóch przybysławiczan: Mariana Dulińskiego oraz Stanisława Łudzika rozpoczął działalność amatorski teatr, którego repertuar cieszył się dużą popularnością mieszkańców okolicznych wsi. Atmosferę tamtych lat dobrze oddaje wiersz Stanisława Łudzika pod tytułem "Kuplety przybysławskie".

W ramach rozbudowy budynku wielofunkcyjnego, w latach 2003-2005 wykonano m.in. otwarty stan surowy obiektu dobudowywanego do istniejącego budynku. 5 sierpnia 2006 roku oddano do użytku nowoczesny obiekt przeznaczony na cele kulturalne z biblioteką, czytelnią, kawiarenką internetową oraz klimatyzowaną, wielofunkcyjną salą przeznaczoną na imprezy kulturalne. Koszt modernizacji wyniósł 851 760 zł,w tym 388 326 zł ze środków Unii Europejskiej.

Kultura

W Przybysławicach (do września 2006 roku w Korzkwi) działa filia biblioteki publicznej w Zielonkach. Filia w Przybysławicach powróciła do nowego, nowoczesnego lokalu w nowo wybudowanym budynku wiejskim, posiada 4 stanowiska komputerowe.

Turystyka

W Przybysławicach bierze początek szlak niebieski, nadający się również do turystyki rowerowej. Wiedzie on przez Korzkiew, Grębynice, Prądnik Korzkiewski, Dolinę Kluczwody, Bramę Bolechowicką, Bolechowice, Zabierzów, Las Zabierzowski, Dolinę Mnikowską. Kończy się w Mnikowie. Łączna jego długość wynosi 31,7 km.

W centrum wsi warto zwrócić uwagę na piękny krzyż przydrożny z 1913 r.

Znani Przybysławiczanie

Feliks Oraczewski (1739-1799) - współtwórca Komisji Edukacji Narodowej, rektor Krakowskiej Szkoły Głównej (ówczesna nazwa UJ), poseł polski we Francji, pisarz.

Tranzyt

Przybysławice leżą przy drodze wojewódzkiej 794 (do Wolbromia).

Transport

Linia autobusowa MPK nr 237 zapewnia połączenie z Krakowem.