Pławowice

Pławowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Nowe Brzesko.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Historia

• poł. XV wieku – według kronikarza Jana Długosza Pławowice były własnością Stanisława Wątróbki kasztelana sandeckiego herbu Oksza. Wieś miała 8 łanów kmiecych, karczmę z rolą, zagrodników z rolą. Płaciła dziesięcinę archidiakonowi krakowskiemu, wartości 20 grzywien. Był we wsi także dwór szlachecki z którego płacono dziesięcinę proboszczowi w Łopusznej.
• 1581 – Pławowice własnością Lanckorońskich, miały 5 łanów kmiecych, 4 zagrodników z rolą, 6 komorn /komorników/ z bydłem i 4 bez bydła, 1 rzemieślnik, była we wsi karczma.
• 1788 - wymieniono dwór z prywatną kaplicą.
• 1804 - budowa obecnego klasycystycznego pałacu.
• 1827 - było tu 30 domów i 265 mieszkańców.
• 1886 - wymienione jako: "wś powiat miechowski, gmina Gruszów, parafia Brzesko Stare. Odległość 42 w. od Miechowa. Posiada młyn wodny. Folwark Pawłowice: rozległość 643 mórg, grunty rolne i ogrody 412 mr., łąk 167 mr., pastwisk 11 mr., lasu 20 mr., nieużytków 33 mr.; budynków murowanych 15, z drzewa 11; płodozmian 16 polowy; las urządzony. Wś Pławowice osób 29, z gruntami 109 mr."
• 1928, 1929 - zjazdy wybitnych poetów polskich dwudziestolecia międzywojennego.
• 1945 - pałac przez władzę PRL został odebrany Ludwikowi Hieronimowi Morstinowi.
• 1946-1948 - w pałacu mieścił się ośrodek wypoczynkowy Związku Literatów Polskich.
• 23 i 24 czerwca 2006 - w Pławowicach odbył się trzeci zjazd poetów.

Zabytki

Zespół pałacowo-parkowy

Pałac: czas budowy 1804-1805, styl klasycyzm.

Park: czas powstania XVIII - XIX wiek.

Kaplica: czas powstania 1802 rok.

W XV wieku istniał tu dwór szlachecki, wspomina o nim Jan Długosz. W 1581 roku Pławowice były własnością Lanckorońskich. W 1625 roku właścicielem był Jan Gutteter Pławowski i po nim do pocz. XVIII wieku majątek pozostawał w rodzinie Gutteterów. Już w 1730 roku pół wsi Pławowice należało do Stefana Benedykta z Raciborska Morsztyna. W 1776 roku wykonano plan założenia płacowo-parkowego. W dokumiencie z 1788 roku wymieniony jest dwór z prywatną kaplicą. Obecny pałac powstał w latach 1804-1805 dla Ludwika Felicjana Morstina, według planów Jakuba Kubickiego. Należy do najcenniejszych i najokazalszych wiejskich rezydencji klasycystycznych doby postanisławowskiej w skali ogólnokrajowej. Walory jego podnosi usytuowanie w rozległym parku krajobrazowym o urozmaiconym drzewostanie z XVIII-XX wieku, z dużym stawem, tzw. parkowym z wyspą pośrodku, oraz kompleksem stawów rybnych, połączonych groblami. Teren parku opada łagodnie ku dolinie przepływającej po stronie wschodniej rzeki Szreniawy. Obecna kaplica w parku powstała wcześniej niż obecny pałac, bo w 1802 roku, jest na rzucie czworoboku, otoczona starymi lipami i klonami. Wjazd do pałacu był przez bramę z rzeźbami dwóch lwów (rzeźby obecnie znajdują się w Krakowie przy wejściu do wieży ratuszowej, przed pałacem ustawione ich kopie). W 1886 roku dobudowano skrzydło południowe wg projektu Tadusza Stryjeńskiego. Pałac stanowił do roku 1945 własność rodziny Morstinów i za czasów ostatniego właściciela Ludwika Hieronima Morstina organizowane były w latach 1928, 1929 zjazdy wybitnych poetów polskich dwudziestolecia międzywojennego. Po 1945 pałac wraz z parkiem ulegał dewastacji, był źle użytkowany m.in. zamieszkiwany przez biedne rodziny wielodzietne, które przyczyniły sie do dewastacji cennego wystroju wnetrza. Od lat 90. XX wieku w pałacu prowadzone są prace remontowe i zabezpieczające, aby przywrócić zespołowi pałacowo-parkowemu stan pierwotny. W dniach 23 i 24 czerwca 2006 roku w Pławowicach odbył się trzeci zjazd poetów, w którym uczestniczyło wielu współczesnych literatów. Tym razem organizatorami spotkania byli Maria i Marian Tomaszewscy obecni właściciele posiadłości oraz gmina Nowe Brzesko.

Galeria

• 

  Pałac, park.

• 

  Pałac, park.

• 

  Stawy w Pławowicach.

• 

  Pałac, elewacja pólnocna, po prawej stronie kaplica.

Bibliografia

• T.Chrzanowski, M.Kornecki Sztuka ziemi krakowskiej (1982).
• M. Majka Pałac Morstinów nad Szreniawą. Zespół pałacowy w Pławowicach - wczoraj, dziś i jutro.
• Słownik Geograficzny Królestwa Polski, tom VIII, 1887.

Zobacz też

• Nadzów
• Proszowice
• Nowe Brzesko
• Kościelec