Jawornik Polski

Jawornik Polski – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Jawornik Polski.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Jawornik Polski.

Historia

4 kwietnia 1448 r. Małgorzata z Kmitów Mościcowa z Dynowa w spisie odnotowana jest jako właścicielka Jawornika Polskiego i wsi Hyżne, Hadle, Szklary, Harta i Dylągówka. W 1472 r., Jawornik w dokumentach zapisano jako miasto. W latach 1448-1472 nastąpiła lokacja miasta. Właścicielami jego byli głównie Kmitowie z Zamku Sobień. Po śmierci poprzedniego właściciela Jawornika Andrzeja Kmity (zm. 1494), starosty bełskiego , bieckiego, jego córka Nawojka Kmitówna, dziedziczka ojcowskich dóbr, odstąpiła swe prawa stryjecznemu bratu, Piotrowi Kmicie. Wychodziła ona za mąż dwa razy: po raz pierwszy za Piotra Ligęzę (zm. 1543) - kasztelana czechowskiego, z którym się rozwiodła, i po raz drugi za Stanisława Mateusz Stadnickiego (zm. 1563), kasztelana sanockiego. Właśnie drugi mąż zaprotestował przeciw odstąpieniu tych ziem Piotrowi Kmicie. Stadniccy, a zwłaszcza Marcin Stadnicki (s. Stanisława) oraz Marcin Zebrzydowski byli kolejno właścicielami Jawornika.

19 marca 1657 r. – mieszkańcy przy pomocy oddziałów chłopskich początkowo odpierają najazd około 1000 osobowego oddziału jazdy wojsk Rakoczego, jednak wkraczają tu wrogie wojska mordując ludność i paląc gród.

Walenty Górski (pułkownik Wojsk Polskich w Gwardii Koronnej Litewskiej, był właścicielem Jawornika Polskiego oraz poetą i dramatopisarzem, którego sztuki były grane we Lwowie). Po śmierci w lutym 1769 r. Jakuba Bronickiego herbu Korwin, jego żona, Anna Bronicka z Nowotańca, wychodzi po raz drugi za mąż, za płk. Walentego Górskiego i zostaje właścicielem Jawornika. Po śmierci męża zmarłego od ran w powstaniu 4 lutego 1832 roku , poślubiła Pińskiego. Po śmierci Walentego Górskiego, dobra odziedziczył jego syn Stanisław Leonard Górski powstaniec styczniowy, a po jego śmierci, wdowa. Wyrokiem Sądu Obwodowego w Rzeszowie z dnia 4 listopada 1864 roku, z powodu zadłużenia majątku, dobra te przejął Leon Kellermann. W 1872 roku właścicielem został Zygmunt Chmielowski.

Warto zobaczyć

• Kościół (1838-1839) z XIX i XX-wiecznym wyposażeniem. Parafię erygowano zapewne w latach 70. XV w. Miała pierwotnie drewnianą świątynię.
• Dworzec przeworsko-dynowskiej kolejki wąskotorowej.
• Niedaleko miejscowości znajduje się najdłuższy w Europie tunel na trasie kolei wąskotorowej (602 m).
• Jawornicka Izba Regionalna - mieści się w dawnym budynku zabytkowym z pocz.XX wieku wybud. przez ks. prof. Henryka Roszkowskiego (1878-1946), gdzie był Ośrodek Zdrowia w Jaworniku Polskim.

Zobacz też

• Jawornik, Jawornik Ruski, Jawornik-Przedmieście
• Cmentarz żydowski w Jaworniku Polskim