Jasiel (województwo podkarpackie)

Jasiel lub Jasełka – nieistniejąca wieś w powiecie sanockim, gm. Komańcza, w woj. podkarpackim.

Wieś u zbiegu źródłowych potoków rzeki Jasiołki, pod granicznym grzbietem Beskidu Niskiego, powstała w 1559 r. Iasziel, wyesz na wierzchowinie rzeki Iasła ...tha wyesz od sesczi lyath poczeła się szadzicz (1561), Jasieł 1591, wieś Jasiel alias Jasło 1665, łem. Jasełko (1860). W okresie I Rzeczypospolitej Jasiel należała do dóbr koronnych, klucz beski. Po 1772 r. dobra kameralne rządu austriackiego. W 1779 r. rząd austriacki sprzedał wieś w ręce osób prywatnych. W okresie zaborów wieś Jasiel leżała na granicy Węgier i Galicji, pod Beskidem, po obu stronach potoku Jasiel. Graniczyła z wsią Rudawka Jaśliska i Wisłokiem Wielkim na szczycie góry Hanasiówka (823 m n.p.m., punkt triangulacyjny do pomiaru Galicji). Pod koniec XIX w. Jasiel należała do księcia Władysława Czartoryskiego. Do 1914 r. starostwo powiatowe w Sanoku, powiat sądowy Bukowsko. W 1898 r. wieś liczyła 347 osób oraz 58 domów. Zamieszkana była głównie przez społeczność łemkowską oraz polską.

Na południowym skraju wioski istnieje upamiętnione miejsce kaźni jeńców.

Po drugiej wojnie światowej we wsi istniała strażnica WOP, której załoga wobec przeważających sił UPA podjęła nieudaną próbę ewakuacji w kierunku Komańczy. 19 marca 1946 grupa WOP i MO w sile około 70 żołnierzy dotarła do strażnicy WOP w Jasielu, w celu ewakuowania jej 30-osobowej załogi. 20 marca 1946, po wyjściu z wioski, wycofujący się zostali zaatakowani przez grupę UPA. W walce zginęło 2 żołnierzy, kilkunastu zostało rannych, 1 oficer i 2 żołnierzy przedostało się za granicę, do Czechosłowacji. Pozostali, w liczbie 94 żołnierzy (w tym 6 oficerów i 4 milicjantów), po wyczerpaniu się zapasów amunicji, zostali wzięci do niewoli. Oficerowie i milicjanci zostali przez Ukraińców od razu rozstrzelani, a pozostałych żołnierzy poddano weryfikacji, wybierając aktywnych w walce z UPA oraz posiadających radzieckie odznaczenia. Tych również rozstrzelano (w sumie rozstrzelano 60 żołnierzy i milicjantów). Dwudziestu żołnierzy puszczono wolno. Z prowadzonych na rozstrzelanie żołnierzy uratował się ucieczką szeregowy Paweł Sudnik: „Wszystkim kazali się położyć twarzą do śniegu. Kilku banderowców przystąpiło do zdzierania z nas mundurów. Pierwszego żołnierza wtrącili na dno wykopu i któryś z nich strzałem w tył głowy pozbawił go życia. Potem mnie pchnęli na krawędź wykopu”. Poległych i rannych Ukraińcy wrzucili do lochu (ziemianki) i zasypali ziemią. Ich ciała odkryto dopiero w czerwcu 1946 r. i ekshumowano na cmentarz w Zagórzu, powiat sanocki.

Mieszkańców Jasiela wysiedlono w ramach operacji "Wisła". W latach sześćdziesiątych XX wieku w Jasielu znajdowało się schronisko PTTK. Obecnie przy drodze widoczne są pozostałości budynków gospodarstwa prowadzonego w latach osiemdziesiątych przez więźniów. Jasiel należał do parafii łacińskiej w Jaśliskach. Na miejscu znajdowała się drewniana cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła z 1825.

Obecnie na terenie wsi znajdują się dwa pomniki: kurierów beskidzkich AK oraz pomordowanych WOPistów.

We wsi znajduje się pole namiotowe.

Szlaki piesze

• Barwinek – Przełęcz Dukielska (500 m n.p.m.) – Czeremcha – Jasiel – Kanasiówka (823 m n.p.m.) – Garb Średni (822 m n.p.m.)