Bałdy

Bałdy – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Nazwa wsi może wywodzić się od imienia Prusa - 'Baudie' (zobacz też Budwity).

Dawny majątek, później PGR, od 1975 wchodziły w skład RZD Pozorty, obecnie stacja badawcza Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Na granicy wsi leży stary, zniszczony cmentarz rodzinny (nazwiska: Gwiasda, Kendziorra). Uwagę zwraca także piękna aleja starych lip. W 2006 aleja została odnowiona i nadano jej nazwę Aleja Biskupów.

Trakt biskupi na Warmię

Od czasów Hozjusza, aż do czasów ostatniego polskiego biskupa Warmii przed zaborami – Ignacego Krasickiego, powitanie nowego biskupa wjeżdżającego uroczyście do swej diecezji odbywało się w Bałdach, leżących jeszcze po stronie mazurskiej, o kilkaset zaledwie metrów od granic Warmii (zobacz Łajs). Na spotkanie biskupa i jego orszaku udawała się delegacja kapituły warmińskiej.

W Bałdach składano biskupom pierwszy hołd i witano ich uroczyście w imieniu kapituły warmińskiej. Następnie nowego biskupa witał kapłan z Butryn wraz ze swymi parafianami. Powitaniom towarzyszyły śpiewy, muzyka, niesiono chorągwie. Następnie uroczysty orszak kierował się wprost do kościoła w Butrynach. W tej wsi ustawiano ozdobną, specjalnie na ten cel wybudowaną drewnianą bramę, mającą symbolizować "wrota Warmii", przez które pasterz wkraczał do swego dominium. Na bramie umieszczano herby: Warmii, kapituły warmińskiej i biskupa. Oddawano salwy ze specjalnie sprowadzonych na tę uroczystość armat. Nowego biskupa witali tam przedstawiciele stanów dominium warmińskiego – mieszczanie ze wszystkich trzynastu miast Warmii, szlachta odświętnie ubrana, konno i z obnażonymi szablami, wreszcie wolni pruscy i chłopstwo. Następnie przedstawiciel kapituły, zwykle biskup – sufragan. Biskupa I. Krasickiego witał Karol von Zehmen, któremu towarzyszył kanonik Józef Benedykt Mathy. Sufragan wygłaszał po łacinie uroczystą mowę powitalną, zgodnie ze wszystkimi prawidłami antycznej sztuki retorycznej. Nowy biskup również odwzajemniał się łacińską mową dziękując za uroczyste powitanie. Kolejnym punktem uroczystości ingresu biskupa była celebrowana przezeń msza w butryńskim kościele. Po nabożeństwie cały orszak i zaproszeni goście udawali się na Przykopskie Pole, gdzie stały przygotowane, wygodne i obszerne namioty. Tu odbywała się już mniej oficjalna część uroczystości – uczta powitalna. Następnego dnia orszak biskupi kierował się w stronę Lidzbarka Warmińskiego przez Purdę i dwa biskupie miasta – Barczewo i Jeziorany.

Podobna uroczystość odbywała się również przed samym Lidzbarkiem Warmińskim – rycerze na koniach wyjeżdżali na powitanie biskupa do wsi Medyny. Towarzyszył im także zastęp pieszy, a naprzeciw medyńskiego cmentarza oczekiwali biskupa rajcy miejscy i duchowieństwo. Nowy biskup odwiedzał także kościół, następnie po mszy jechał już bezpośrednio do swej nowej stolicy.

Uroczystości ingresu biskupa musiały być niezwykle huczne, skoro Walenty Barczewski, pisząc swe "Kiermasy na Warmii" w latach 80. XIX wieku podał, że mieszkańcy Butryn, Przykopu, czy Bałd wiele tu sobie jeszcze opowiadają o hojności i dobroci tych panów, jako też o wspaniałości i grzeczności ich orszaków.

Tym samym traktem – "warszawskim", którym przyjeżdżali biskupi, odbywał się także szmugiel broni dla powstańców walczących w powstaniu styczniowym.

Aleja Biskupów

W 2006 powstał projekt stworzenia z dawnego historycznego traktu atrakcji turystycznej. Na zachowanym odcinku traktu, o długości ok. 1200 metrów, obsadzonym przez stare lipy, wykonano prace porządkowe. Nadleśnictwo Jedwabno wykonało ścieżkę edukacyjną z kilkoma tablicami o tematyce przyrodniczej. Przed wjazdem na trakt postawiono bramę – symboliczne "wrota na Warmię". Obok bramy umieszczono tablice informacyjne z historią Warmii i historią traktu. Przy każdym drzewie na trakcie ustawiono tablicę poświęconą innemu biskupowi Warmii. Uroczystość otwarcia traktu z udziałem arcybiskupa Wojciecha Ziemby miała miejsce 16 września 2006.

Bibliografia

• charakterystyka wsi na stronie Domu Warmińskiego