Kotłów

Kotłów – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrzeszowskim, w gminie Mikstat.

Wieś nad Baryczą, ok. 20 km od centrum Ostrowa Wielkopolskiego.

Historia

Pierwsza, pośrednia wzmianka o kościele w Kotłowie pochodzi z 1203 i związana jest z osobą proboszcza lub kanonika Mikołaja z Kotłowa. Początkowo wieś należała do króla, później do biskupów wrocławskich. W 1457 król Kazimierz Jagiellończyk przekazał Kotłów klasztorowi kanoników regularnych z Kalisza. Przed 1934 wieś należała do powiatu kępińskiego, w latach 1934-1955 do powiatu ostrowskiego, w latach 1975-1998 do województwa kaliskiego, a w latach 1955-1975 i od 1999 do powiatu ostrzeszowskiego.

Zabytki

Najcenniejszym zabytkiem w Kotłowie jest kościół romański pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, usytuowany na wzgórzu górującym nad okolicą (o wysokości 230 m n.p.m.), będącym pozostałością moreny czołowej lodowca.

W okolicy są cztery kościoły, które się „widzą” – w Kotłowie, Wysocku Wielkim, Chełmcach i Ołoboku, dzięki położeniu na wzgórzach górujących nad okolicą.

Data budowy kościoła w Kotłowie jest przedmiotem sporów historyków. Według jednych kościół datowany jest na rok 1108 i według kroniki Jana Długosza ufundowany został przez Piotra Własta lub Włostowicza. Świadczyć mają o tym między innymi zachowane rzeźby, dekorujące elementy konstrukcyjne (głowa ludzka, zwierzęce maski na rogach, między którymi wisi winogrono, lew kroczący z otwartą paszczą). Inni uważają, że kościół pochodzi z połowy XII w., o czym świadczy rzut nawy, zbliżony do kwadratu, półkoliste sklepienie absydy oraz konstrukcja portalu. Niezależnie od tego, kto ma rację, kościół w Kotłowie należy do jednych z najstarszych zabytków budownictwa romańskiego w Wielkopolsce.

Podstawowym surowcem do budowy kościołów romańskich były kamienie granitowe „przyniesione” w trakcie epoki lodowcowej. Romańskie mury kościoła w Kotłowie o grubości 1,4 m wykonane są z ciosanego granitu. Powierzchnie kamieni używanych do budowy obrabiano starannie przy pomocy młotków, dążąc do uzyskania kształtu sześcianu. Zewnętrzne i wewnętrzne lica ścian stanowią warstwy obrobionych kamieni granitowych, ułożonych w wyraźnych poziomych liniach, spojonych zaprawą wapienną. Wnętrze ścian wypełniano gruzem, pochodzącym z obróbki kamieni użytych do wykonania ścian licowych lub mniejszych kamieni i zalewano zaprawą wapienną. Do budowy kościołów romańskich oprócz kamieni granitowych używana był także piaskowiec, przede wszystkim do oprawy otworów okiennych, a także cegła. W Kotłowie z piaskowca wykonany został portal.

Kościół był kilkakrotnie przebudowywany. Między innymi dobudowana została wieża. Obecny kształt wynika z ostatniej przebudowy na początku XX w. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVIII w. Najcenniejszym „skarbem” kościoła jest obraz Matki Bożej Kotłowskiej, przedstawionej z Dzieciątkiem, którą adorują św. Stanisław i św. Wojciech. Obraz ściągał przez wieki licznych pątników i pielgrzymów. Obecnie dzięki proboszczowi ks. Adamowi Kosmale kult zaczyna się na nowo odradzać. Wzgórze, na którym zbudowano kościół i przylegający do niego cmentarz otoczone są murami wykonanymi z kamieni granitowych. Z tego powodu często nazywany jest małą Częstochową.

Historię kościoła w Kotłowie opisał prof. Andrzej Hanyż w pracy pt. „Historia kościoła w Kotłowie 1108-1959”. Maszynopis pracy znajduje się w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu (sygnatura mps/II/37).

W Kotłowie znajduje się także polskokatolicka prokatedra, służąca miejscowej parafii. Ponad 30 lat temu w rzymskokatolickiej parafii kotłowskiej, obejmującej miejscowości Biskupice Zabaryczne, Strzyżew i Kotłów nastąpił rozłam. W jego wyniku około 2 000 parafian przynależy do parafii polskokatolickiej, natomiast tylko około 700 do parafii rzymskokatolickiej. Powodem rozłamu była osoba księdza wikarego. Część wiernych chciała, by został on następcą zmarłego proboszcza, natomiast władze kościelne skierowały go do jednej z parafii poznańskich. Większa część popierająca księdza wikarego przeszła wraz z nim do kościoła polskokatolickiego. Dzisiaj jedni i drudzy mówią, że było to niepotrzebne i cierpią z tego powodu. Początkowa niezgoda i nienawiść zmieniły się obecnie w pokojowe współżycie sąsiedzkie. Rodziny już się ze sobą spotykają i rozmawiają, choć w niedzielę chodzą do różnych kościołów.

Zobacz też

• Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kotłowie (polskokatolicka)
• Prokatedra Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kotłowie
• Kotłówka