Wierzbowa (województwo dolnośląskie)

Wierzbowa, potocznie określana również jako Wierzbowa Śląska , (dawniej niem. Rückenwaldau) – wieś wielodrożnicowa w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie bolesławieckim, w gminie Gromadka. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa legnickiego. W latach 1954-1972 wieś należała do gromady Wierzbowa - miała tu siedzibę Gromadzka Rada Narodowa.

Na mokradłach w granicach wsi swój początek bierze rzeka Czarna Woda.

Geneza nazwy

Wg dostępnych źródeł, pierwsza nazwa miejscowości brzmiała: Rücken - grzbiet. Późniejsza nazwa (do roku 1945): Rückenwaldau - była zlepkiem trzech germańskich wyrazów (Rücken-wald-au), którego najbardziej prawdopodobne tłumaczenie to: Grzbiet na leśnych Błoniach. Najprawdopodobniej nazwa ta ma związek z występującym w okolicy trójwalem, czyli z Wałami Śląskimi. Po II wojnie światowej, przez krótki okres, wieś nosiła nazwę Lwowiec, po czym zmieniono ją na nazwę: Wierzbowa.

Historia

Wieś została założona prawdopodobnie w XII wieku przez węglarzy wypalających węgiel drzewny.

Wierzbowa leży w centrum Borów Dolnośląskich, w obrębie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego. W odległości ok. 3,5 km na północ od wsi leży fragment Wałów Śląskich - średniowiecznych umocnień obronnych (pojawiają się też sugestie, datujące je na XV wiek), biegnących od Krosna Odrzańskiego. W większości Wały te są już prawie niewidoczne, z wyjątkiem 7,5 km odcinka pod Wierzbową, który zachował się w dobrym stanie, w pobliżu ich południowego krańca znajduje się niewielkie wzniesienie, nazwane przez Niemców Polakenberg (Góra Polaków), co ma świadczyć o istniejącym tu w średniowieczu osadnictwie polskim (słowiańskim).

Położna jest przy drodze powiatowej pomiędzy Bolesławcem a Chocianowem, oraz przy dawnej magistrali kolejowej Berlin - Żagań - Wrocław, wybudowanej w 1875 (Kolej Dolnośląsko-Marchijska), po której od 1936 kursowały najszybsze pociągi w ówczesnej Europie, tzw. "Latający Ślązak", osiągający prędkość maksymalną 160 km/h. Trasą tą kursowały również pociągi pospieszne i sypialne z Berlina do Wiednia i Krakowa. W czasach PRL i późniejszych, do końca XX wieku, linia ta była wykorzystywana w niewielkim stopniu. Od roku 2001 trasą tą kursuje pociąg EuroCity "Wawel" Kraków - Berlin - Hamburg. Stacja (przystanek kolejowy) w tej wsi nosi nazwę Wierzbowa Śląska.

Pod koniec II wojny światowej, we wsi istniała filia niemieckiego obozu pracy z Görlitz (Stalag VIII A), tzw. Arbeitskommando 10001 Ruckenwaldau. Jeńcy (ok. 45 osób), w tym komandosi LRDG, pochodzili głównie z Wielkiej Brytanii oraz Nowej Zelandii, byli zatrudniani do przymusowych prac przy magistrali kolejowej Berlin-Wrocław. W lutym 1945 Niemcy dokonali likwidacji podobozu, poprzez rozstrzelanie jeńców.

Po wojnie we wsi zostali osiedleni głównie Polacy wysiedleni w wyniku czystki etnicznej z kresowej miejscowości Liczkowce (w dawnym województwie tarnopolskim).

W latach 60. i 70. XX wieku Wierzbowa była siedzibą nadleśnictwa, zaś obecnie jest siedzibą leśnictwa.

Ważniejsze obiekty

Do najważniejszych budynków miejscowości należą:

• zabytkowy Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Wierzbowej z 1756 z wieżą podwyższoną w 1819. Wezwanie kościoła zostało ustanowione przez przesiedleńców z Liczkowiec; tamtejszy kościół parafialny funkcjonował pod identycznym wezwaniem
• zabytkowy budynek gospodarczy nr 111
• budynek stacji kolejowej z końca XIX w.
• we wsi znajduję się również, obserwacyjna wieża przeciwpożarowa, odgrywająca kluczową rolę w ochronie Borów Dolnośląskich.

Najstarszym drzewem w miejscowości jest szypułkowy dąb Wernyhora - pomnik przyrody, którego wiek szacowany jest na ponad 340 lat (wykiełkował najprawdapodobniej około 1666 roku).

Zobacz też

• Nadleśnictwo Chocianów
• Arbeitskommando 10001 w Wierzbowej
• Średniowieczny Wał Śląski koło Wierzbowej
• Linia kolejowa nr 275 Wrocław - Guben (Berlin)
• Góra Polaków

Bibliografia

• Mariusz Olczak, Zdzisław Abramowicz, Gromadka. Przewodnik historyczny, Warszawa, ss. 93-97, Wydawnictwo OPPIDUM, 2003, ISBN 83-920174-0-4