Kamienna Góra

Kamienna Góra (niem. Landeshut) – miasto i gmina w województwie dolnośląskim, w powiecie kamiennogórskim, w Kotlinie Kamiennogórskiej, u podnóża Gór Kruczych (Góry Kamienne) w Sudetach Środkowych.

Miasto jest gminą miejską oraz siedzibą władz powiatu kamiennogórskiego i gminy wiejskiej Kamienna Góra.

Według danych GUS z 31 grudnia 2010, miasto liczyło 20 444 mieszkańców.

Położenie

Kamienna Góra położona jest w województwie dolnośląskim w powiecie kamiennogórskim. Jest położona centralnie w Kotlinie Kamiennogórskiej, będącej częścią Bramy Lubawskiej oraz częściowo na stokach Czarnego Lasu i Gór Kruczych w Sudetach Środkowych, nad rzeką Bóbr, u ujścia jego prawego dopływu Zadrnej. Kamienna Góra jest ośrodkiem przemysłowym, handlowym i kulturalnym dla całego powiatu.

Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego.

Transport

Drogi

Dzięki dogodnemu położeniu komunikacyjnemu łatwo stąd się dostać do większych miejscowości nie tylko województwa, ale i kraju. W mieście krzyżują się drogi:

• 5 (Świecie – Lubawka (granica z Republiką Czeską)
• 367 (Jelenia Góra – Wałbrzych)

Miasto dzielą niewielkie odległości z Wrocławiem (ok. 100 km) oraz ze stolicą Republiki Czeskiej - Pragą (ok. 130 km). Do miasta można dojechać autobusami PKSu i prywatnymi busami, które jeżdżą z Wałbrzycha do Kamiennej Góry.

Koleje

• 29 grudnia 1869 otwarto 1-torową linię kolejową (dł. 5,4 km) Kamienna Góra-Sędzisław, zelektryfikowaną w sierpniu 1921. Drugi tor zbudowano w pierwszej dekadzie XX w. w ramach ówczesnej modernizacji sieci kolejowej Dolnego Śląska.
• 29 grudnia 1869 otwarto 1-torową linię kolejową (dł. 12,5 km) Kamienna Góra-Lubawka i dalej do Královca, zelektryfikowaną w sierpniu 1921.
• 2 października 1899 otwarto 1-torową linię kolejową (dł. 21,6 km) Kamienna Góra-Okrzeszyn i eksploatowaną w ruchu pasażerskim do stycznia 1954 (częściowo rozebrana w styczniu 1992).
• W 1914 oddano do użytku odcinek łączący Marciszów z Dębrznikiem, zelektryfikowany 1 stycznia 1939.

Do 1945 przez przejście Lubawka-Královec kursowały pociągi pasażerskie i towarowe. Później pociągi pasażerskie dojeżdżały od strony polskiej jedynie do Lubawki i kursowały w relacjach Lubawka-Wałbrzych oraz Lubawka-Marciszów (Jelenia Góra). W 2001 zamknięto dla ruchu towarowego przejście Lubawka-Královec oraz łącznicę Krużyn (Dębrznik)-Marciszów Górny. Od tej pory pociągi pasażerskie musiały kursować przez Sędzisław. 3 maja 2004 z Kamiennej Góry odjechał ostatni pociąg pasażerski relacji Lubawka-Jelenia Góra obsługiwany szynobusem SA102-001.

W 2008 uruchomiono weekendowe połączenie Lwówek Śląski-Trutnov przez Kamienną Górę. Wówczas pociągi kursowały w weekendy od lipca do września. W 2009 kursy pociągów transgranicznych realizowano w soboty i niedziele w okresie czerwiec-wrzesień, ale już w skróconej relacji Jelenia Góra-Trutnov hl.n. Obsługę trakcyjną zapewniały spalinowe zespoły trakcyjne serii SA134,.

Historia

Dokładny czas powstania pierwszej osady będącej zalążkiem dzisiejszej Kamiennej Góry nie jest znany. Początki miasta łączy się z osobą księcia Henryka I Brodatego, który miał zbudować w początkach XIII w. budowlę obronną na Górze Zamkowej, u podnóża której rozwinęło się podgrodzie – zalążek przyszłego miasta.

Pierwsza pewna informacja o Kamiennej Górze pochodzi z 1249. Książę Bolesław Rogatka zezwolił wówczas benedyktynom z Krzeszowa lokować na prawie niemieckim osadę targową Landishute. Zakonnicy jednak z nadanego im prawa nie skorzystali i przez kolejne lata osada w dotychczasowym kształcie prawdopodobnie powoli się rozwijała.

W 1289 Bolko I Surowy odkupił od benedyktynów osadę, a w 1292 nadał jej prawa miejskie.

23 czerwca 1760, w czasie wojny siedmioletniej, odbyła się bitwa pod Kamienną Górą (tzw. "Pruskie Termopile").

W 1813, w czasie wojen napoleońskich, w pobliżu Kamiennej Góry ma miejsce koncentracja wojsk prusko-rosyjskich. Wówczas to car Rosji Aleksander I i król Prus Fryderyk Wilhelm III są gośćmi w kamiennogórskim zamku Grodztwo (niem. Kreppelhof) i 10 sierpnia 1813 odbierają paradę wojsk na polach w okolicy Antonówki.

W lipcu 1944 utworzona zostaje w mieście filia obozu koncentracyjnego Gross Rosen. 9 maja 1945 miasto zostaje zajęte przez jednostki 21 Armii 1 Frontu Ukraińskiego. 28 maja przybywają oddziały 29 Pułku Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego.

Gospodarka

Kamienna Góra jest znaczącym ośrodkiem przemysłowym z przemysłem włókienniczym, spożywczym i maszynowym. Do większych zakładów na terenie miasta należą:

• Dolnośląska Fabryka Maszyn Włókienniczych Dofama S.A.,
• Spółdzielnia Mleczarska KaMos w Kamiennej Górze,
• Kowary-Dywan sp. z o.o., tkalnia dywanów w Kamiennej Górze,
• bo-wa-de, producent mebli.

Ponadto w mieście istnieje Kamiennogórska Specjalna Strefa Ekonomiczna Małej Przedsiębiorczości S.A. która dysponuje terenami o powierzchni 240,8 ha w miejscowościach:

• Krzeszów,
• Lubawka,
• Nowogrodziec – Wykroty,
• Lubań,
• Jawor,
• Piechowice,
• Radomierz.

Strefa będzie działać do 2017. Inwestorzy którzy tam zainwestują mogą korzystać z pomocy publicznej do wysokości 65% poniesionych nakładów. W KSSEMP S.A. funkcjonuje 27 inwestorów którzy reprezentują branże metalową, tekstylną, produkcję wyrobów dekoracyjnych, podzespołów do samochodów i wiele innych. Kapitał pochodzi z krajów takich jak Japonia, USA, Niemcy, Włochy, Holandia, Francja. Do większych firm należą:

• Takata Petri Parts sp. z o.o.,
• SOPP Polska sp. z o.o.,
• Ceramika Marconi sp. z o.o.,
• CM3-Polska sp. z o.o.,
• BDN sp. z o.o. Sp. Komandytowa (Grupa Wydawnicza Bauer)
• Lubatex sp. z o.o.,
• Autocam Poland sp. z o.o.,
• Palgetrans Handel-Transport sp. z o.o.,
• WEBER-Hydraulika sp. z o.o.,
• Dr.Schneider Automotive Polska sp. z o.o..

Kamienna Góra jest centrum usługowo-handlowym dla powiatu kamiennogórskiego. W mieście istnieją firmy usługowo-handlowe, siedziby banków, towarzystw ubezpieczeniowych, istnieją stacje benzynowe, dwa szpitale (szpital powiatowy oraz Dolnośląskie Centrum Rehabilitacji), market Intermarché, Bricomarché, Lidl, Biedronka, Aldi oraz sklepy sieci: PSS Społem, Żabka, Neonet, Avans, MediaExpert.

Zabytki

Do ważniejszych obiektów zabytkowych można zaliczyć:

• Rynek otoczony kamieniczkami w stylu barokowym z XVII – XVIII w.
• Kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła z gotyckim prezbiterium z XIV w.
• Kościół poewangelicki z XVIII w. jeden z Kościołów Łaski zbudowany przez protestantów na mocy układu w Altranstädt (1707). Projektantem i budowniczym kościoła był śląski architekt Martin Frantz. Obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Matki Bożej Różańcowej.
• ruiny renesansowego zamku z XVI w., przebudowanego w XIX w.

• ratusz w stylu neorenesansowym zaprojektowany przez wrocławskich architektów (Richard Gaze i Alfred Böttcher). W 1905 zakończono jego budowę.

• na Górze Kościelnej (Parkowej) mauzoleum ku czci zamordowanych więźniów i jeńców wojennych w filii obozu koncentracyjnego Gross-Rosen oraz w obozach jenieckich.
• kamienny obelisk ustawiony na wzgórzu po prawej stronie drogi biegnącej do osiedla Antonówka. Obelisk ustawiony został w 1880 na pamiątkę parady wojsk koalicji antynapoleońskiej, która miała miejsce 10 sierpnia 1813.
• cmentarz żydowski - zabytkowa nekropolia założona w I poł. XIX w.

Struktura powierzchni

Według danych z 2007 Kamienna Góra ma obszar 18,04 km² (317. lokata w kraju), w tym:

• użytki rolne: 54%
• użytki leśne: 16%

Miasto stanowi 4,54% powierzchni powiatu.

Kultura

W Kamiennej Górze działa Kamiennogórskie Centrum Kultury (KCK). W ramach KCK prowadzone są: Klub Tańca Towarzyskiego "Fraszka", Młodzieżowy Zespół Teatralny "My" czy Teatr Tańca Współczesnego "Głębia". Działają liczne sekcje skupiające mieszkańców miasta. Te sekcje to: akrobatyki sportowej, szachowa, modelarska, plastyczna, zespół folklorystyczny "Liczyrzepa", sekcja brydża sportowego. Centrum Kultury jest także organizatorem wielu imprez kulturalno-rozrywkowych m.in. Konkurs Recytatorski, Dni Kamiennej Góry, Spotkania Klubu Brydżowego "Centrum", Spotkania Dziecięcych i Młodzieżowych Zespołów Artystycznych "Kamgórek", Kamiennogórska Biesiada z piosenką czy Kamiennogórska Księga Rekordów. To oczywiście nie wszystkie działania Centrum Kultury, ponieważ KCK działa na wielu płaszczyznach organizując takie sekcje, imprezy i spotkania jak:

• Klub Seniora
• Pracownia Plastyczna
• Szkółka Szachowa
• Podstawy Gry Na Gitarze
• Sekcja Modelarska
• Szkoła Sztuk Samoobrony
• Zespół Teatralny "Burza"
• Kurs tańca towarzyskiego dla dzieci i dorosłych
• Nauka języka angielskiego
• Zespół Wokalny "Olga"
• "Mamo, Tato, Teatr Przyjechał" (1 x w miesiącu)
• Galeria Centrum

Oprócz tego w mieście działa:

• Muzeum Tkactwa przy placu Wolności 11 w barokowej kamieniczce którego stałą ofertą są wystawy:
  • "Z dziejów Tkactwa Ludowego"
  • "Rozwój tkactwa i przemysłu włókienniczego w Kamiennej Górze"
  • "Dawna wieś dolnośląska"

Oprócz tego muzeum organizuje także kilka wystaw czasowych o różnorodnej tematyce. Rokrocznie jesienią prezentuje wystawę "Sztuka włókna", będącą wynikiem plenerów artystów europejskich. Muzeum organizuje także lekcje muzealne o dowolnej tematyce zaproponowanej przez nauczyciela oraz zajęcia plastyczne i konkursy.

• Miejska Biblioteka Publiczna wraz z dwoma filiami, Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna Filia Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej w Jeleniej Górze.

Kościoły

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące wspólnoty religijne:

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia pw. Świętych Piotra i Pawła
  • Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
  • Parafia pw. Matki Bożej Różańcowej
• Kościół Starokatolicki w RP
  • Parafia pw. Miłosierdzia Bożego (aktualnie w mieście 2 kaplice: parafialna pw. Miłosierdzia Bożego i filialna pw. NMP Matki Kościoła)
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
  • Filiał w Kamiennej Górze
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór w Kamiennej Górze
• Świadkowie Jehowy
  • Sala Królestwa

Sport

• MKS Sudety Kamienna Góra - siatkówka mężczyzn
• Klub Sportowy Relax - trójbój siłowy
• Kamiennogórski Klub Sportowy Olimpia - piłka nożna
• UKS Zadrna - szachy
• SIL "Kus - Kus"

Honorowi obywatele miasta

• Józef Cyrankiewicz (ur. 1911 - zm.1989) - 16 listopada 1947
• ks.Stanisław Książek (ur. 2.06.1931) - 13 września 1997
• Tomasz Duda (ur. 1.12.1913 - zm. 26.11.1997) - 14 listopada 1997
• ks.Wolfgan Gottstein - 26 maja 1999
• Stanisław Sadowski (ur. 22.10.1919 - zm. 14.11.2007) - 26 maja 1999
• Tadeusz Niemas - 26 października 2006
• Feliks Kaczmarski - (ur. 18.09.1925 - zm. 29.06.2009) - 26 października 2006
• Józef Poprawa - (ur. 1.03.1913 - zm. 30.07.2010) - 28 listopada 2007
• Kazimiera Ciosmak - 25 marca 2009
• biskup Stanisław Dowlaszewicz (sufragan Santa Cruz w Boliwii - franciszkanin, misjonarz) - 4 czerwca 2009
• Franciszek Kuszel (ur. 10 maja 1926) - 6 października 2009

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007:

Znani, urodzeni w Kamiennej Górze

• Enoch Gläser - ur. 2 marca 1628 r., zm. 12 września 1668 r. w Helmstedt, prawnik, profesor prawoznawstwa Uniwersytetu w Helmstedt, poeta doby baroku.
• Gottfried Schilter - ur. w 1643 r., zm. w Lipsku w 1679 r., prawnik, rektor Uniwersytetu w Lipsku.
• Christian Lubovici - ur. w 1668 r., teolog, profesor Uniwersytetu w Lipsku, dwukrotny rektor.
• Carl Gotthard Langhans - ur. w 1732 r., zm. we Wrocławiu w 1808 r., architekt.
• Heinrich Adamy - ur. 27 stycznia 1812 r., zm. we Wrocławiu (niem. Breslau), geograf, nauczyciel, autor dzieła: "Die Schlesichen Ortsnamen ihre Entstehung und Bedeutung".
• Wilhelm Fries - ur. 23 października 1845 r., zm. 18 września 1928 r. w Halle (Saale), niemiecki filolog i pedagog, profesor na Uniwersytecie w Halle.
• Albrecht Eduard Bernhard Nocht - ur. 4 listopada 1857 r., zm. 5 czerwca 1945 r. w Wiesbaden, lekarz medycyny tropikalnej.
• Johann Modler - ur. 2 stycznia 1875 r., zm. 4 marca 1964 r. w Aschaffenburgu, niemiecki wynalazca, przedsiębiorca.
• Marie Muthreich – ur. 23 kwietnia 1884 r. w Daleszowie (dziś część miasta), zm. 21 kwietnia 1961 we Frankenbergu, poetka i pisarka
• Friedrich Iwan - ur. 8 sierpnia 1889 r., zm. 8 stycznia 1967 r. w Wangen im Allgäu, malarz, grafik, pejzażysta.
• Walter Arndt - ur. 8 stycznia 1891 r., stracony 26 czerwca 1944 r. w Brandenburgu, zoolog, lekarz.
• Viktor Hamburger - ur. 9 lipca 1900 r., zm. 12 czerwca 2001 r. w St. Louis, niemiecki profesor, embriolog, wraz z późniejszymi laureatami nagrody Nobla w medycynie Ritą Levi-Montalcini oraz Stanleyem Cohenem, odkrył w 1954 roku czynnik wzrostu komórek nerwowych.
• Georg Kretschmar - ur. 31 sierpnia 1925 r., zm. 19 listopada 2009 r. w Monachium, profesor, teolog, arcybiskup kościoła ewangelicko-luterańskiego dla Rosji, Ukrainy, Kazachstanu i Środkowej Azji z siedzibą w Sankt Petersburgu.
• Jürgen Räuschel - ur. 2 marca 1936 r., zm. 3 maja 2005 r. w Berlinie, niemiecki dziennikarz, ekolog.
• Małgorzata Dobrowolska - ur. w 1958 r., aktorka.
• Aleksandra Nieśpielak - ur. w 1973 r., aktorka.
• Stanisław Węglarz - ur. 25 lipca 1948 r., zm. 13 listopada 2005 r. w Lublinie, polityk, działacz związkowy, poseł na Sejm I kadencji (1991-1993).

Związani z Kamienną Górą

• Heinrich Förster (1789-1881) – biskup wrocławski w latach 1853 -1881, proboszcz parafii rzymsko-katolickiej w Kamiennej Górze w latach 1828 - 1837.
• Edmund Balasiński (1923-1988) – wieloletni proboszcz parafii pw. św. Piotra i Pawła, dziekan dekanatu Kamiennogórskiego kościoła rzymsko-katolickiego.
• Johann Christian Günther (1695 - 1723) - poeta niemiecki, w latach 1721-1723 mieszkał i tworzył w Kamiennej Górze, co upamiętnia tablica wmurowana w fasadę kamienicy przy pl. Wolności 15.

Współpraca zagraniczna

Miasta partnerskie:

• Ikast
• Trutnov
• Vierzon
• Wolfenbüttel
• Bitterfeld-Wolfen
• Iwangorod

Zobacz też

• powiat kamiennogórski
• Cmentarz żydowski w Kamiennej Górze
• Brama Lubawska
• Rudawy Janowickie
• Przedgórze Sudeckie