Gmina Więcbork

Gmina Więcbork – gmina miejsko-wiejska w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie sępoleńskim. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie bydgoskim.

Siedzibą władz gminy jest miasto Więcbork.

Według danych z 6 czerwca 2008 gminę zamieszkiwało 13 507 osób, w tym miasto Więcbork 5973 osób.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002 gmina Więcbork ma obszar 235,71 km², w tym:

• użytki rolne: 61%
• użytki leśne: 26%

Obszar gminy stanowi 29,8% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 marca 2007:

Zabytki

Wykaz zarejestrowanych zabytków nieruchomych na terenie gminy:

• kościół ewangelicki, obecnie parafii rzymsko-katolickiej pod wezwaniem św. Maksymiliana Kolbe z 1778 roku w Pęperzynie, nr A/833 z 08.12.1997 roku
• zespół kościelny parafii pod wezwaniem Świętej Trójcy w Runowie Krajeńskim, obejmujący: kościół z 1606 roku; cmentarz przykościelny; ogrodzenie z bramkami z XVII w., nr A/146/1-3 z 1.04.2004 roku
• cmentarz ewangelicki z drugiej połowy XIX w. w Runowie Krajeńskim, nr A/320/1 z 29.05.1992 roku
• zespół pałacowy z drugiej połowy XIX w. w Runowie Krajeńskim, obejmujący: ruiny pałacu z 1860; park, nr 108/A z 26.04.1984 roku
• zespół pałacowy Rodu Konkel z drugiej połowy XIX w. w Suchorączku, obejmujący: pałac o cechach neoklasycystycznych z 1853; park; zabudowania gospodarcze, nr 131/A z 15.12.1984 roku
• zespół kościelny parafii pod wezwaniem św. Katarzyny, przy ul. 27 Stycznia 47 w Sypniewie, obejmujący: drewniany kościół z 1781 roku o wystroju barokowym; cmentarz przykościelny z pierwszej połowy XIX w.; kostnicę z końca XIX w.; metalowe ogrodzenie, nr A/779/1-3 z 29.05.1992 roku
• zespół pałacowy w Sypniewie, obejmujący: eklektyczny pałac z trzeciego ćwierćwiecza XIX w.(była siedziba Loży Masońskiej); park z drugiej połowy XIX w.; palmiarnię, obecnie dom mieszkalny z 1900; gorzelnię z końca XIX w.; spichrz z końca XIX w.; stajnię, obecnie magazyn z końca XIX w.; grobowiec marmurowo – granitowy z kopułą otoczoną czterema granitowymi filarami, rodziny Wilkensów, nr A/291/1-7 z 26.11.1991 roku
• kościół parafii pod wezwaniem św. Szymona i Judy z lat 1772-1778 w Więcborku wybudowany przez Aleksandra Hilarego Potulickiego, nr A/314 z 19.03.1930 roku. Wnętrze rokokowo-klasycystyczne. W kościele znajdują się groby i epitafia Książąt i Hrabiów Potulickich z Więcborka. Kościół otacza cmentarz parafialny, po którym zostały tylko dwa groby przy krzyżu misyjnym przed świątynią.
• zespół cmentarny parafii pod wezwaniem Wniebowzięcia Matki Boskiej w Więcborku, obejmujący: cmentarz z pierwszej połowy XIX w.; kaplicę cmentarną z 1707 roku, nr A/313/1-2 z 29.05.1992 roku.

Lista zabytków niezarejestrowanych:

• Więcbork (miasto) – Sanktuaryjny Kościół parafialny w Więcborku z cudownym obrazem Matki Boskiej Królowej Więcborskiej z 1778 r.
• Runowo Krajeńskie – organistówka z końca XVIII w.
• Runowo-Młyn – Pałac myśliwski Prezydenta RP wraz z leśnym parkiem, znany z częstych pobytów w latach 30. minionego stulecia prezydenta RP Ignacego Mościckiego obiekt z XIX w. otoczony wokół lasami obecnie własność prywatna. źródło strona 46,96 Więcbork Na Starej Fotografii z 2002 r. ISBN 83-915830-2-3
• Witunia – skansen pszczelarski "Pasieka Krajeńska" Haliny i Józefa Bondarczyków.
• Zakrzewska Osada – stanowisko archeologiczne cmentarzysko sprzed 2500 lat i osada sprzed ok. 5000 lat. Badania od kilku lat prowadzi Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy.
• Zamek Książąt i Hrabiów Zebrzydowskich w Więcborku z 1556 r. a następnie własność rodu Książąt i Hrabiów Potulickich z Więcborka obecnie zachowały się tylko fundamenty zamku.
• Kościół Parafialny w Zabartowie pod wezwaniem Świętego Jakuba Większego.Ap.z 1865-1866 r.
• Kaplica grobowa na cmentarzu grzebalnym w Sypniewie mur. ok. 1900 r.
• Młyn wodny i elektrownia wodna z XIX w. w Runowie Młyn na rzece Orla która w tym miejscu ma swój wodospad.
• Leśniczówka myśliwska w Adamowie z XIX w.
• Budynek Klasztoru Misjonarzy Ewangelickich w Wituni z XIX w.
• Dworek we wsi Runowo Młyn z XVIII w. przy wodospadzie rzeki Orla
• Młyn zbożowy w Sypniewie z XVIII w.
• Młyn zbożowy w Więcborku z XVIII w.
• Gorzelnia w Sypniewie z XIX w.
• Dworek i Gorzelnia w Jastrzębcu z XIX w.
• Gorzelnia w Runowie z XVIII w.
• Kaplica Mauzoleum w Obozie Koncentracyjnym w Karolewie z XX w.
• Leśniczówka w Runowie siedziba Nadleśnictwa w Runowie z XIX w.
• Zabudowa architektoniczna domów wsi Runowo z XVII i XVIII w.
• Zabudowa architektoniczna domów wsi Sypniewo z XVIII i XIX w.
• Leśniczówka Prezydenta Ignacego Mościckiego w Stebionku na pograniczu gminy Więcbork. źródło strona 90 Więcbork Na Starej Fotografii z 2002 r. ISBN 83-915830-2-3
• Dworzec kolejowy i węzłowa stacja kolejowa PKP w Więcborku z wierzą ciśnień z XIX w.
• Dworzec kolejowy i stacja PKP w Sypniewie z XIX w.
• Dworzec kolejowy i stacja PKP w Zakrzewku z XIX w.
• Dworzec kolejowy i stacja PKP w Dorotowie z XIX w.
• Dworzec kolejowy i stacja PKP w Borzyszkowie z XIX w.
• Dworzec kolejowy i stacja PKP w Pęperzynie z XIX w.
• Magistrat Więcborski na Rynku i przyległe domy Więcborskiego Rynku z XVIII-XX w., wraz z średniowiecznym układem urbanistycznym
• Tereny Grodu Więcborskiego przy plaży miejskiej w Więcborku miejsce wykopalisk archeologicznych z lat 60. minionego stulecia.
• Sąd i Areszt w Więcborku z XIX w.
• Kościół Ewangelicki w Więcborku na ul. Rybackiej z XIX w.
• Kościół Ewangelicka Augsburski w Więcborku z XVIII przerobiony w latach 70. minionego stulecia na Miejski Dom Kultury.
• Klasztor z Kaplicą Sióstr Diakonistek w Więcborku z XIX w., przerobiony po wojnie na szkoły średnie a obecnie i wyższą w Więcborku.
• Stary Klasztor Sióstr Franciszkanek w Więcborku z XIX w.
• Pierwsza Szkoła Powszechna w Więcborku przy ul.Gen J. Hallera z XVIII w.
• Zabytkowy dom z muru pruskiego przy ul. Wyzwolenia jeden z najstarszych domów w Więcborku
• Kaplica cmentarna z 1787 r. na cmentarzu parafialnym w Więcborku wybudowana przez hr.Potulickiego.
• Kaplica – grobowiec rodziny Konkel z XIX w. na cmentarzu ewangelicko-katolickim w Więcborku
• Cegielnia z XIX w. w Dalkowie
• Budynek i strzelnica Królewskiego Bractwa Strzeleckiego w Więcborku z 1732 r. otoczona 11 ha. parkiem leśnym na wzgórzu św.Katarzyny w Więcborku.
• Pałac Książąt i Hrabiów Potulickich w Więcborku z XIX w. przerobiony w latach 70. minionego stulecia na szpital miejski w Więcborku.
• Fundamenty i fragmenty ogrodzenia Więcborskiej Synagogi z XIX w., do dziś zachowały się dom i biuro Rabina oraz Kantora.
• Rybakówka i Dworek przyległa do Więcborskiego Zamku Zebrzydowskich przy ul.Potulickich z XVII w.
• Pozostałości po więcborskim Browarze i wytwórni wód gazowanych z XVI w. przy ul. Mickiewicza w Więcborku.
• Drewniany Budynek Straży Pożarnej w Więcborku z XVIII w.
• Leśniczówka z XIX w. w Runowie Krajewskim.
• Ponad 700-letni Cmentarz Parafialny w Więcborku.

Warunki naturalne

W gminie Więcbork jest prawie czterdzieści jezior otoczonych lasami i wzgórzami morenowymi. Największe z nich to Jezioro Więcborskie. Cały teren jest objęty ochroną prawną gdyż działa tu Krajeński Park Krajobrazowy. Przez gminę przepływają rzeki Orla, która w Runowo-Młyn ma swój wodospad oraz rzeki, Rokitka, Jelonek, Łobżonka, Jeleń, Lubcza.

Położenie

Przez obszar miasta i gminy Więcbork przebiegają trzy drogi wojewódzkie: Droga wojewódzka nr 242 Więcbork – Łobżenica – Wyrzysk. Droga wojewódzka nr 189 Jastrowie – Złotów – Więcbork. Droga wojewódzka nr 241 Nakło nad Notecią – Mrocza – Więcbork – Sępólno Krajeńskie – Tuchola. Przez Miasto i Gminę Więcbork przebiegają dwie linie kolejowe PKP Piła – Złotów – Więcbork – Świecie – Grudziądz oraz Oleśnica – Nakło nad Notecią – Więcbork – Chojnice.

Miejsca kultu

• Kościół rzymskokatolicki w Runowie Krajeńskim pod wezwaniem Trójcy Świętej z 1606-1607
• Kościół rzymskokatolicki w Sypniewie pod wezwaniem Świętej Katarzyny z 1781 r.
• Kościół rzymskokatolicki w Pęperzynie pod wezwaniem Świętego Maksymiliana Kolbe z 1778
• Kościół rzymskokatolicki w Zabartowie pod wezwaniem Św. Jakuba Większego Ap. z 1865-1866 r.

Cmentarze

• Cmentarz Parafialny w Sypniewie
• Cmentarz Parafialny w Runowie Krajeńskim
• Cmentarz Parafialny w Pęperzynie
• Cmentarz Parafialny w Zabartowie
• Cmentarz Żydowski w Wituni
• Cmentarz Parafialny w Więcborku
• Cmentarz Ewangelicki w Więcborku
• Cmentarz Komunalny w Więcborku

Oświata

• Technikum Rolnicze w Sypniewie
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa Rolnicza w Sypniewie
• Gimnazjum w Sypniewie
• Szkoła Podstawowa w Sypniewie
• Szkoła Podstawowa w Runowie Krajeńskim
• Szkoła Podstawowa w Jastrzębcu
• Szkoła Podstawowa w Pęperzynie
• Szkoła Podstawowa w Zakrzewku
• Gimnazjum w Więcborku
• Szkoła Podstawowa w Więcborku

Sport

• Grom Więcbork – piłka nożna, Klasa A
• Gwiazda Sypniewo – piłka nożna, Klasa A
• Huragan Witunia
• Liga Obrony Kraju z siedzibą w Więcborku
• Kurkowe Bractwo Strzeleckie z siedzibą w Więcborku
• Ludowe Zespoły Sportowe

Organizacje Pozarządowe

• Koło Gospodyń Wiejskich
• Ochotnicza Straż Pożarna
• Polski Związek Łowiecki
• Polski Związek Wędkarski

Sąsiednie gminy

Łobżenica, Mrocza, Sępólno Krajeńskie, Sośno, Zakrzewo, Złotów, Lipka