Strachocina

Strachocina – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Sanok. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Miejscowość leży na terenach, które noszą historyczną nazwę Ziemia sanocka. Zajmuje obszar blisko 1200 ha, jest w niej 300 domów.

Historia

Strachocina – wieś królewska, później zastawna, lokowana na prawie niemieckim w 1369 jako Szwanczyce (Święcice ?) nad potokiem Różowym (Russzava 1369, Russava 1390). Akt fundacyjny, wydany przez Kazimierza Wielkiego na rzecz braci Piotra z Kunowej i Grzegorza z Kunowej pochodzi z 10 maja 1369. Wg aktu lokacyjnego wieś objęła 50 łanów ziemi.

16 grudnia 1390 Fryderyk Myssnar (Meisnansis) i Pakosz z Pakoszówki uposażają kościół pw. św. Katarzyny na granicy wsi i zakładają parafię za pozwoleniem Władysława Jagiełły. Po Jaćmirskich kolejnymi dzierżawcami sołectwa Strachocina byli szlachcice; Cloch Cornicz, Piotr Smolnicki, Kmitowie, Bobrowscy, Wzdowscy. Piotr Smolnicki, ze Smolic – starosta i następnie kasztelan sanocki (1436-1442 r.), w roku 1434 kupił od Kornicza Strachocinę za 200 grzywien. W 1508 r. należała ona do Macieja Wzdowskiego. 12 lipca 1520 król zezwala podkomorzemu wojskowemu Adamowi Wzdowskiemu sprzedać wieś królewską Strachocinę, Janowi Boboli de Pyasky z Tywoni k. Jarosławia za załugi dla króla Olbrachta. W tym dniu Jan Bobola otrzymał w Toruniu dokument królewski zezwalający na wykup wsi królewskiej Strachociny. O zamieszkaniu jego w Strachocinie potwierdzają ; spory ze ks. Stanisławem – proboszczem Strachociny, pozew sądowy z 1526 r. i spory graniczne z dziedzicem Górek z 1529 r. Maciejem z Birczy.

11 sierpnia 1530, polecił król kasztelanowi Klemensowi z Kamieńca, podkomorzemu – Mikołajowi Balowi, wojskiemu – Adamowi Wzdowskiemu, chorążemu – Feliksowi z Zarszyna i podsędkowi sanockiemu Janowi Pakoszowskiemu, przeprowadzić rozgraniczenie królewskich dóbr, dzierżawionych przez Jana Bobolę; Strachociny od wsi Górki i Szczyrzyczkowa, należących do Macieja z Birczy. Dopiero 28 grudnia 1530 wydano Janowi Boboli nakaz uczestniczenia w czynnościach komisji. Jan Bobola (1464-1533) miał synów: Hieronima, Jarosława, Stanisława, Krzysztofa- ożenionego z Elżbietą z Wielopolskich h. Starykoń (1520 -1615), i Zbigniewa, oraz trzy córki. Krzysztfowi dostała się Strachocina. Krzysztof miał trzech synów z małżeństwa z Elżbietą Wielopolską; Andrzeja (podkomorzego), Jana i Mikołaja. Najmłodszy z braci, Mikołaj – dziedzic; m.in. Strachociny, miał synów, Andrzeja (wg ks. Poplatka Andrzeja Boboli – (przyszłego świętego Męczennika) i Wojciecha i Krzysztofa (?). Kolejnym dziedzicem Strachociny, został Krzysztof Bobola, (pojawiający się w aktach w l. 1604-1641), ojciec Urszuli i Jakuba (zm. 1660), ożenionego z Tulikowską i Andrzeja (wg ks. Józefa Niżnika Andrzeja Boboli – (przyszłego świętego Męczennika). Urszula wyszła za mąż za Jędrzeja Zborowskiego – przedstawiciela możnego rodu magnackiego. Po bezdzietnym małżeństwie Jana Boboli, którego ojcem był Jan, Strachocina przechodzi na własność Andrzeja Boboli figurującego w dokumentach w latach (1652-1658) i jego żony Marcjanny Trembeckiej z Łapszowa(własność jej od 1668 r.), a w 1676 r. przechodzi ta miejscowość na ich syna Zygmunta Bobolę – ostatniego z Bobolów – dziecica Strachociny, który zginął walcząc ofiarnie w wyprawie wiedeńskiej w 1683 r. Po nim Giebułtowscy są dzierżawcami Strachociny.

W XVI, tak i XVII wieku dzierżawcami królewskiej wsi są Bobolowie, jednak w XVII i XVIII wieku, wieś arendowała większa liczba dzierżawców. Na obszarze zajmowanym przez wieś pierwotnie były zapewne cztery osady, niwy: Szwanczyce, Meszewa, Strachocina i Strachocina Wola.

W roku 1880 wieś liczyła 839 mieszkańców (150 domów), 813 rzymskich-katolików oraz 23 wyz. mojżeszowego. Przed II wojną światową do parafii należały wsie Jurowce, Kostarowce, Pakoszówka, Pisarowce, Lalin, Falejówka, Srogów Dolny i Srogów Górny.

W roku 1898 wieś liczy 164 domy, i 892 mieszkańców (w tym 875 rzymskich katolików, językiem polskim posługiwało się 892 mieszkańców), powierzchnia wsi wynosiła 5,60 km². Obszar dworski wynosił 3,30 km² i zamieszkany był przez 25 osób, na terenie znajdował się dwór ziemiański. w roku 1900 wieś liczyła 1008 mieszkańców, całkowita pow. wsi wynosiła 560 ha oraz 178 domów, językiem polskim posługiwała się 989 osób.

W roku 1929 wieś liczyła 1023 mieszkańców, właścicielem większościowym była Kazimiera Dydyńska. We wsi funkcjonowała cegielnia prowadzona przez Malika W., Kasa Stefczyka, Kółko Rolnicze, kopalnia ropy naftowej Towarzystwa Akcyjnego Galicja. Działalność usługową prowadzili cieśla Daszyk J. i Michalski J., szewc Klimkowski, sklep Adamiak G. oraz krawiec Klimkowski J.

Od roku 1935 we wsi działa lokalne koło gospodyń wiejskich, której przewodniczącą jest obecnie Marta Piotrowska (2007). W lasach strachockich znajduje się kopalnia gazu ziemnego "Strachocina" – obecnie używana jako podziemny zbiornik o dużej pojemności na gaz sprowadzany z Rosji. Gospodarstwa rolne prowadzi we wsi obecnie 5 osób (2006). Większość mieszkańców zatrudniona jest w usługach oraz zakładach przemysłowych Sanoka oraz kopalni gazu "Strachocina". M.in. ze Strachociny Marian Daszyk Poseł RP, b. sołtys, współzałożyciel LPR na Podkarpaciu, kandydat na posła z list Samoobrony w przyśpieszonych wyborach z roku 2007.

Archeologia

W drugim i trzecim tysiącleciu p.n.e. (późny neolit) Strachocinę zamieszkiwała ludność związana z kulturą ceramiki sznurowej, która zajmowała się głównie pasterstwem. Świadczyły o tym znalezione w Strachocinie, toporki „sznurowe”.

Droga przez Strachocinę była używana od czasów starożytnych, jako jedna z odnóg szlaku z wybrzeży Morza Czarnego nad Bałtyk. Świadczą o tym znalezione na terenie Strachociny monety rzymskie z III w. n.e., z czasów cesarza Gordianusa (panował w latach 238-244), a także toporek z epoki brązu znajdujący się w Muzeum Historycznym w Sanoku.

W Strachocinie, na pograniczu z terenem Pakoszówki odkryto ślady wczesnośredniowiecznego grodziska.

Zabytki

W miejscu dworku Bobolów zwanym przez miejscowych "Bobolówką" obecnie znajduje się park ze starodrzewem. W latach 90. XX wieku wybudowano tu polową kaplicę gdzie odbywają się uroczystości ku czci Św. Andrzeja Boboli z udziałem licznych pielgrzymów.

Nieopodal znajduje się neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Katarzyny, obok niego pomnik Świętego Andrzeja, nowo wybudowany klasztor im. Św. Maksymiliana Kolbego i dom pielgrzyma. Kościół parafialny wg projektu Wilhema Szomka z Sanoka. Kamień węgielny położył w roku 1899 ks. bp. Glazer. Kościół został poświęcony przez kanonika sanockiego ks. Stasickiego 25 listopada 1903. Kościół zbudowany jest w stylu neogotyckim.

Zlokalizowano go na skraju wsi, w miejscu pierwotnego kościoła ufundowanego w 1390 r. (albo istniejącego już a tylko uposażonego) przez Pakosza z Pakoszówki i Fryderyka Myssnara z Jaćmierza.

Kościół ten spłonął w latach 30. XV wieku. Spłonął również kolejny wybudowany na tym samym miejscu drewniany kościół. Został spalony w 1624 podczas najazdu Tatarów pod wodzą Kantymira. Razem z kościołem i plebanią spalono i ówczesnego proboszcza, Adama Majstrogę. Jedyną pamiątką tych dawnych czasów, obok wiekowych dębów jest obecnie gotycka chrzcielnica znajdująca się w kościele (i otoczona czcią za jej domniemany związek ze Świętym Andrzejem). W polu przy drodze kopiec z rzeźbą Chrystusa Króla, a u podnóża źródełko, które wypłynęło przy stawianiu figurki jako znak, jak głoszą wierni, dla konieczności przeprowadzenia intronizacji.

W lesie, na terenie kopalni gazu ziemnego znajduje się cmentarzyk ofiar epidemii cholery z lat 1837 i 1873 z pamiątkowym kamieniem i krzyżem.

Do roku 1939 we wsi znajdował się dwór którego właścicielem była Kazimiera Dydyńska.

Strachocina posiada prywatne muzeum " Regionalna Izba Pamięci " mieszczące się w dawnym Domu Ludowym. Jego twórcą i kustoszem jest pan Stanisław Piotrowski.

Ciekawostki

Na najwyższym wzniesieniu wsi, zwanym Górami Kiszkowymi można oglądać krzyż z tablicą pamiątkową ku czci Stefana Piotrowskiego, przodka wszystkich strachockich Piotrowskich, uznawanego przez nich za potomka Najman-Bega, tatarskiego dowódcę z czasów Bitwy pod Grunwaldem.

Znani

W Strachocinie w roku 1591 urodził się Andrzej Bobola, święty kościoła katolickiego, od roku 2002 patron Polski. Od końca lat 80. XX wieku kościół w Strachocinie jest ośrodkiem kultu Świętego Andrzeja.

Zobacz też

• Szlak naftowy
• Pogórzanie wschodni