Średnica-Maćkowięta

Średnica-Maćkowięta – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Szepietowo, nad rzeką Mianką (dopływ Nurca).

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Historia

Pierwsi osadnicy pojawili się na terenie dzisiejszej Średnicy Maćkowięta w epoce mezolitu. Badania archeologiczne wskazują na istnienie w tym miejscu osady oraz śladów osadniczych.

W dokumencie z 1239 roku znajdującym się w archiwum diecezjalnym w Płocku, który tyczy się kasztelanii święckiej jest wymieniona osada Syrednica (Średnica). W dok. z w. XIII śród włości kościoła płockiego.

Średnica wzmiankowana w dokumentach z roku 1382. Wymieniona przez Zygmunta Glogera w spisie miejscowości ziemi bielskiej – Średnica (1382, ,,Średnie włoki”): S. Maćkowięta, S. Pawłowięta, S. Jakubowięta.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje iż Tomasz, dziedzic wsi Srzednie Włoki, kupuje r. 1382 wójtostwo w Ostrołęce (Kapica, Herbarz, 386).

W dokumencie z 1493 roku tyczącym się kościoła w Długiej Dąbrowie został wymieniony dziedzic wsi szlacheckiej Średnica który to miał przynależeć do nowo powstałej parafii (Ziemia drohicka -część prawobrzeżna).

W Archiwum Panstwowym w Wilnie znajduje się księga sądowa bielska z 1569 r. Zawiera ona m.in. dokument z 14 maja 1569 r. pt.: "Szlachta ziemi bielskiej składa przysięgę Koronie polskiej w grodzie bielskim" są w niej wymienieni mieszkańcy Szrednicy (Srzednicy) z. bielska par. dąbrowska (parafia dąbrówka): Jan s. Adama, Maciej s. Marka, Marcin s. Jana, Szymon s. Marka, Walenty s. Wawrzyńca, Wawrzyniec s. Marka.

W 1805 roku miejscowość liczyła 23 domy. W roku 1827 wieś liczyła 16 domów i 154 mieszkańców.

W Archiwum Państwowym w Łomży znajduje się pismo Gubernatora Cywilnego Augustowskiego do Naczelnika Powiatu Łomżyńskiego z 27 marca/8 kwietnia 1850 roku nadane w Suwałkach a informujące iż "Najjaśniejszy Pan rozkazać raczył wybudować drogę żelazną od St. Petersburga do Warszawy, pod nazwą Sankt Petersbursko –Warszawskiej Drogi Żelaznej". W maju 1852 r. rozpoczęto pierwsze prace ziemne. Zaprojektowano wybudowanie ośmiu stacji na odcinku Warszawa-Białystok jedną z stacji miała być Średnica. W czerwcu 1852 r. wójt gminy Szymbory i Średnica p. Łuniewski rozpoczął organizowanie zebrań wiejskich i przygotowanie do przekazania gruntów pod budowę drogi żelaznej. Kolej żelazna została przeprowadzona przez grunty 52 osób. Na jedym z protokołów można przeczytac iż "Po zrobieniu pomiaru gruntów zajętych pod drogę żelazną St. Petersbursko-Warszawską we wsi Średnica Maćkowięta, okazało się iż zajęto: gruntów ornych: 10,99 również ogrodów 2,49 i łąk 0,66. Zajęto sześć domów i siedem stodół". Na koniec protokół ten został przeczytany, przyjęty i podpisany przez mieszkańców. O zlokalizowaniu stacji kolejowej w Średncy dowiedział się właściciel majątku Szepietowo Wawrzyńce i po interwencji u władz carskich w St. Petersburgu, stacja kolejowa została przeniesiona na grunty tego majątku. O wcześniejszych planach zlokalizowania stacji kolejowej w Średnicy świadczy szeroki pas terenu który jest obecnie w posiadaniu PKP.

W 1861 roku było 20 dymów (kominów) w Srzednicy Maćkowięta. Oddana do użytku w roku 1862 droga petersbursko-warszawska odegrała pierwszoplanową rolę w rozgrywających się wkrótce potem wydarzeniach powstańczych. Bitwy i potyczki oddziałów powstańczych w okolicy Średnicy miały miejsce: 9 maja, 23 lipca oraz 30 września 1863 roku. Wśród więzionych i zesłanych na Syberię w roku 1864 figuruje Średnicki ze Średnicy.

Miejscowość ta w 1866 roku wchodziła w skład gminy Srzednica. Pod koniec wieku XIX należała do powiatu mazowieckiego, gmina Szepietowo, parafia Wysokie Mazowieckie.

W 1921 r. naliczono tu 29 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 171 mieszkańców (76 mężczyzn i 95 kobiet). Narodowość polską podało 168 osób, a 3 białoruską.

Zostało założone w Średnicy dnia 31 stycznia 1929 r. – Kółko Rolnicze, dnia 28 marca 1931 r. – Koło Gospodyń Wiejskich oraz taką ważną datą jest 8 marca 1933 r. kiedy to mieszkańcy miejscowości przekazali plac pod budowę budynku – domu wiejskiego tzw. ,,ludowiaka”.

Podczas II wojny światowej Niemcy opuszczając Białostocczyznę na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku niszczyli za sobą infrastrukturę kolejową. Wysadzony został żelbetonowy most kolejowy położony nad ciekiem wodnym - rzeką Mianką w Średnicy. Aby utrudnić korzystanie z torów Niemcy zepchneli w miejsce wysadzonego mostu skład kilkunastu wagonów towarowych.Obecny most został wybudowany w 1949 roku lecz już jako konstrukcja metalowa.

Liczba mieszkańców w latach 2000-2009: 2000 r. – 180, 2002 r. – 180, 2003 r. – 185, 2004 r. – 186, 2006 r. – 184, 2007 r. – 174, 2008 r. – 172, 2009 r. – 167.

Szkoła

W 1922 roku 2 klasowa szkoła powszechna w Średnicy, liczyła 77 uczniów, 1923 r. – 85 uczniów, 1924 r. – 82 uczniów, 1925 – 67 uczniów. Nauczyciele: 1925 r.- Dworakowska Kazimiera, Grabowski Feliks, budynki odległe około 1km, 1928 r.- szkoła przeniesiona do Szepietowa Stacji, 1930 r.- Zappona Aniela, ekspozytura szkoły w Dąbrówce Kościelnej.

Obiekty zabytkowe

• dróżniczówka, murowana, z przełomu XIX i XX w.
• 4 domy drewniane z 1. połowy XX w.

Zobacz też

• Średnica
• Średnica-Jakubowięta, Średnica-Pawłowięta