Reda (miasto)

Reda (kaszb. Réda, niem. Rheda) – gmina miejska w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie wejherowskim, położone w Pradolinie Redy-Łeby nad rzeką Redą. Stanowi jedno z miast Małego Trójmiasta Kaszubskiego oraz jest częścią aglomeracji Trójmiasta. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego, obszar bezpośrednio przylegający do niego tworzy gminę wiejską. Jako jedna z gmin wchodzi w skład Komunalnego Związku Gmin "Dolina Redy i Chylonki".

Bardzo szybki rozwój Redy pod koniec XX wieku miał związek z budową osiedla bloków z mieszkaniami dla pracowników budowanej w latach 1982–1990 Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu.

Według danych z 31 grudnia 2010 roku miasto miało 20 959 mieszkańców

Położenie

Reda leży w Pradolinie Redy-Łeby, między zalesionymi wysoczyznami Pucką i Pojezierza Kaszubskiego. Na zachód od miasta znajduje się rozległa nizina, zwana Mościmi Błotami, a na północ - Kępa Rekowska. Przez miasto przebiegają ważne szlaki komunikacji drogowej i kolejowej.

Podział administracyjny

• Betlejem
• Centrum
• Ciechocino
• Marianowo
• Moście Błota
• Osiedle Przy Młynie
• Pieleszewo
• Rekowo Dolne

Środowisko naturalne

Według danych z 2006 roku w mieście 8,76 km² (29,75%) obejmują użytki rolne, a 15,45 km² (52,46%) stanowią lasy.

Geologia

Miasto korzysta z ujęć wód plejstoceńskich i trzeciorzędowych.

Wody

Przez miasto przepływa rzeka Reda. Wypływa ona pod wsią Strzebielino Morskie, a następnie meandruje dnem obniżenia nazywanego Pradoliną Redy-Łeby do Zatoki Puckiej. Wspomniane obniżenie wyżłobiły pod koniec epoki plejstoceńskiej spływające tędy ku zachodowi wody topniejącego lodowca. W późniejszych okresach, po utworzeniu się pod Strzebielinem progu przedzielającego w poprzek pradolinę, rzeka Reda skierowała się ku wschodowi, podczas gdy płynące w zachodniej części pradoliny wody rzeki Łeby zachowały kierunek biegu strumienia polodowcowego.

Rzekę Redę cechują dość wysokie stany wód zimą i wczesną wiosną, powodujące wylewy. Szerokość rzeki na poziomie zwierciadła wody, przy średnim stanie, w środkowym odcinku jej biegu, wynosi 10-12 m. Na wschód od miasta Redy rzeka skanalizowanym korytem kończy swój bieg i wpada do Zatoki Puckiej między Rewą a Osłoninem. Dawniej była ona wykorzystywana do celów transportowych, a obecnie służy rekreacji (spływy kajakowe).

Przyroda

Północno-zachodnie obszary Redy są porośnięte lasami, w których rosną sosny, świerki, graby, buki, a rzadziej modrzew, brzozy i klony. Podobne lasy, pokrywające południowo-zachodnie obszary miasta, mieszczą się w granicach chronionego Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Tereny położone na wschodniej części zajmują łąki torfowe, porośnięte gdzieniegdzie drobnymi zagajnikami, urozmaicającymi krajobraz.

Wysoki stan czystości wód rzeki Redy stwarza warunki do życia w niej wielu gatunkom ryb, a w tym szczególnie pstrągom potokowym, trociom wędrownym i lipieniom. Wzdłuż brzegów rzeki występują stanowiska ciekawych zarośli halofilnego arcydzięgla nadbrzeżnego, osiągającego wysokość 2 m oraz półhalofilnych szuwar z sitowcem nadmorskim.

Historia

• 1357 - wymienienie w kontrakcie lokalizacyjnym Grężlewa - osady istniejącej na prawie chełmińskim na obecnym obszarze Redy
• 1358 - wystąpienie osady pod nazwą Granslaw
• 1398 - zmiana nazwy Granslaw na Granissow lub Granslow
• 1400 - otrzymanie przez osadę nazwy Redau
• 1433 - zmiana nazwy Redau na Redę
• 1500 - otrzymanie przez wieś na stałe nazwy Reda od nazwy rzeki, nad którą jest położona
• 1627-1628 - zarekwirowanie chłopskiego dobytku z wsi Reda, Ciechocino i Pieleszewo przez oddziały płk. Jana Lanckorońskiego
• 1635 - przekazanie przywileju wsi sołtysowi Redy Szymonowi Borschowi przez króla Władysława IV
• 1656-1660 - obrabowanie i wyniszczenie wsi podczas potopu szwedzkiego
• 1767 - wydanie wilkierza dla starostwa puckiego przez starostę Ignacego Przebendowskiego
• 1772 - wejście Redy pod panowanie monarchii pruskiej w wyniku I rozbioru Polski
• 1870 - przeprowadzenie przez wieś linii kolejowej
• 1891 - podpisanie ustawy pruskiej dotyczącej ustroju samorządowego na terenach Redy
• 1903 - zakończenie budowy kościoła parafialnego Wniebowzięcia NMP
• 1908 - założenie spółki prywatnej, która uruchamia w Redzie cegielnię produkującą cegłę silikatową
• 1920 - 10 lutego wkroczenie do Redy wojska polskiego Frontu Pomorskiego; przejście administracji samorządowej w ręce Polaków
• 1923 - (październik) kolejna fala strajków obejmująca okoliczne zakłady drzewne m.in. w Redzie
• 1934-1935 - modernizacja trasy przelotowej Gdańsk – Koszalin o nawierzchni tłuczniowej, włącznie z ułożeniem nawierzchni bitumicznej na odcinku Rumia – Lębork
• 1939 - 9 września zajęcie Redy przez Niemców
• 1945 - 12 marca wyzwolenie Redy
• 1949 - zakończenie budowy toru kolejowego z Chyloni do Redy
• 1955 - 1 stycznia powołanie w Redzie Gromadzkiej Rady Narodowej obejmującej swoim zasięgiem działania oprócz Redy: Ciechocino, Pieleszewo i Państwowe Gospodarstwo Rolne Kąpino; przewodniczącym Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej zostaje Alfons Wesołka
• 1956 - 1 stycznia uzyskanie przez Redę praw osiedlowych; zmiana nazwy Gromadzka Rada Narodowa na Osiedlowa Rada Narodowa
• 1957 - oddanie do użytku drugiego toru między Redą a Wejherowem z przystosowaniem do ruchu pociągów elektrycznych
• 1967 - 1 stycznia uzyskanie przez Redę praw miejskich
• 1969 - koniec pełnienia funkcji przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej przez Alfonsa Wesołkę
• 1972 - oddanie do użytku przystanku kolejowego Reda Pieleszewo
• 1974 - powołanie Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Redzie
• 1974-1975 - budowa cmentarza komunalnego; położenie drugiej jezdni od granicy Gdyni do Redy; zbudowanie mostu, skrzyżowania dróg w kierunku Pucka i Wejherowa, wiadukt pod torami kolejowymi i dwóch jezdni do Wejherowa
• 1995 - 19 sierpnia uchwała Rady Miejskiej o ogłoszeniu konkursu na herb i flagę miasta
• 1996 - 19 sierpnia przyjęcie jako obowiązujący wzór herbu i flagi miasta Redy
• 1998 - wieś Rekowo Dolne została przyłączona w granice administracyjne miasta
• 2010
  • 1 stycznia - osada Moście Błota została przyłączona w granice administracyjne miasta
  • rozpoczęcie budowy drogi pomiędzy Rumią a Redą (koszt ponad 80 mln zł), w celu odciążenia zakorkowanej drogi krajowej nr 6
  • rozpoczęcie budowy największego obiektu sportowo-rekreacyjnego w Polsce o nazwie AquaSfera

Demografia

Zmiana liczby ludności na przekroju lat

Dane od 2000 r. wg GUS, według faktycznego miejsca zamieszkania:

Struktura ludności

Dane z 31 grudnia 2006 wg GUS:

Gospodarka

Według danych z 30 czerwca 2009 roku Reda miała 619 mieszkańców bezrobotnych zarejestrowanych powiatowym urzędzie pracy.

Budżet miasta na rok 2010:

• Dochody: 47.967.299 zł
• Wydatki: 61.243.803 zł

Budżet miasta na rok 2011:

• Dochody: 44.969.421 zł
• Wydatki: 52.047.565 zł

Budżet miasta na rok 2012:

• Dochody: 50.760.926 zł
• Wydatki: 50.066.861 zł

Turystyka

Informacji turystycznej w Redzie można zasięgnąć w Miejskiej Bibliotece Publicznej.

Jedynym zabytkiem w mieście jest kościół pw. Wniebowzięcia NMP w stylu neogotyckim, wybudowany w latach 1901–1903.

Obiekty o walorach historycznych w Redzie:

• zespół dworca i osiedla kolejowego z 1875 roku, składający się z dworca kolejowego, budynku dawnej poczty i telegrafu, domów mieszkalnych pracowników kolejowych, budynków technicznych i gospodarczych
• budynki mieszkalne przy ul. Ogrodowej liczące ponad 200 lat
• budynek dawnej oberży Kożyczkowskich sprzed 150 lat
• spichlerz i dom mieszkalny - pozostałość po zakładzie produkcyjnym, założonym jeszcze w 1340 roku
• budynki mieszkalne przy ul. ks. Józefa Poniatowskiego z lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku
• zespół dworsko-parkowy przy ul. Parkowej i Gajowej, składający się z dworu i parku z pierwszej połowy XIX wieku
• zespół dworsko-parkowy przy ul. Rzecznej z końca XIX wieku
• cmentarzysko grobów skrzynkowych (badane obecnie przez archeologów)

Atrakcje turystyczne:

• punkt widokowy o wysokości ok. 70 m n.p.m. (ul. Jara) z widokiem na Zatokę Pucką i Mierzeję Helską na który prowadzą 204 stopnie
• Miejska Biblioteka Publiczna przy ul. Hieronima Derdowskiego ze stałą ekspozycją rzeźb w drewnie, obrazów olejnych i wyszywanych oraz utworów poetyckich

Szlaki turystyczne

Przez Redę lub w jej okolicy przebiegają następujące piesze szlaki turystyczne:

• "Szlak Krawędzią Kępy Puckiej" - trasa liczy 33,2 km i biegnie z Pucka przez Rzucewo, Osłonino, Mrzezino oraz Redę do Wejherowa.
• "Szlak Zagórskiej Strugi" - szlak ma długość 56 km i prowadzi z Wejherowa przez Zbychowo, Rumię oraz rozmaite dzielnice Gdyni do Gdyni Wzgórza św. Maksymiliana.

W Redzie nie ma ścieżek rowerowych. Przez miasto przebiega jednak jeden turystyczny szlak rowerowy. Można nim dojechać z jednej strony do Wejherowa, a z drugiej przez Kazimierz do Rumi. Jest on słabo oznakowany, a jego trasę wyznaczają zwykłe uliczki, za miastem szlak biegnie po prowizorycznie ułożonych płytach betonowych lub po prostu po piachu. Orientacyjny przebieg szlaku przez miasto (od strony Wejherowa): ul. 12 Marca, al. Lipowa, ul. Brzozowa, ul. Kazimierska, ul. Mostowa.

Przez Redę przebiegają następujące szlaki turystyczne dla turystów zmotoryzowanych:

• "Trasa Morska" - szlak ma długość 57 km i prowadzi z Redy przez Puck, Gnieżdżewo, Swarzewo, Władysławowo, Chałupy, Jastarnię oraz Juratę na Hel.
• "Trasa Kaszubska" - szlak liczy 78 km i biegnie ze wsi Piaśnica Wielka przez Wejherowo, Redę, Osłonino, Rzucewo, Puck, Połczyno, Mechowo i Starzyno do Krokowej.
• "Trasa Nadmorska" - trasa liczy 65 km i zatacza koło z Redy przez Puck, Gnieżdżewo, Rozewie, Jastrzębią Górę, Karwię, Krokową, Starzyno oraz Połczyno z powrotem do Redy.

Przez Redę przechodzi jeden kajakowy szlak turystyczny na rzece Redzie na dnie Pradoliny Redy-Łeby. Został wytyczony od wsi Zamostne do ujścia w Zatoce Puckiej.

Kościoły

W Redzie (dekanat Reda) istnieją następujące parafie rzymskokatolickie i podlegające im obiekty:

• parafia Wniebowzięcia NMP w Redzie - kościół parafialny Wniebowzięcia NMP,
• parafia NMP Nieustającej Pomocy w Redzie - kościół parafialny Matki Bożej Nieustającej Pomocy,
• parafia św. Wojciecha w Redzie - kościół parafialny św. Wojciecha,
• parafia św. Antoniego Padewskiego w Redzie - kościół parafialny Antoniego Padewskiego,

Edukacja

Administracja

Reda jest gminą miejską. Mieszkańcy miasta wybierają do rady miasta 15 radnych. Organem wykonawczym miasta jest burmistrz. Redy należy do Komunalnego Związku Gmin "Dolina Redy i Chylonki".