Pliskowola

Pliskowola – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Osiek.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. Przez wieś biegnie droga powiatowa nr 42340 (0812T – dr. woj. nr 765 – Podlesie – Góry – Pliskowola – Osiek); oraz następujące drogi gminne nr 4233024 (002673T – Pliskowola – Zabłonie); nr 4233022 (002671T – Mucharzew – Pliskowola); nr 4233026 (002675T – Osiek – Pliskowola – Łączna Góra); nr 4233027 (002676T – Pliskowola – droga państwowa nr 79). Poza tym fragment linii kolejowej nr 70 ze stacji Strzegomek do stacji Osiek Staszowski.

W Pliskowoli mieści się szkoła podstawowa i ochotnicza straż pożarna. Nazwa miejscowości wzieła się prawdopodobnie od nazwy właściciela Folwarku który to nazywał się Pliska owy folwark znajdował się w tej części wsi gdzie nazywana jest Pliska były to pola obecnie zarośla.

Historia

Wieś powstała zapewne w okresie zagospodarowywania wielkich pustek po licznych wojnach, epidemiach i innych kataklizmach (zwłaszcza czerwonki). Zakładana osada była zwolniona z wszelkich opłat i należności przez określony czas.

Pierwsza wzmianka o Pliskowoli pochodzi już z 9 października 1415 roku (wtedy to: Anna z Woli zwanej Pliska «Wola dicta Pliska,», jest jednym ze świadków w sporze (sporządzanego testamentu) w Połańcu, a w którym to zapisano, że „Wojciech wspólnik Mikołaja zwanego Pythel swój połaniecki młyn w mieście Połaniec zapisuje/przekazuje Piotrowi zwanemu Sedlik celem alienacji lenna seniora…”)...

W czasach Joannisa Długosza wg jego Liber Beneficiorum... (1470–1480) jest to wieś królewska (tzw. królewszczyzna), z 2 łanami, a w ¼ części bezpośrednio zależna od kościoła parafialnego w Osieku (na tzw. nieużytkach rolnych, resztówkach), w tym jego aktualnych proboszczów, z majątkiem ziemskim w gęstwinie (w borze puszczy strzegomskiej, tj. pomiędzy Strzegomiem a Pliskowolą) w tzw. Samyn inaczej Ploza, w stronę grodu (ku osadzie miejskiej) Osiek.

Joannis Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, tomus II.

Archidiaconatus Sandomiriensis. (...) Ecclesia parochialis Sancti Pauli extra muros Sandomirienses. (...) Parochia O s s y e k. Pliska Wola, villa sub parochial de Osiek ad fluvium V i s l a. (...) Samyn alias Ploza, ager ad oppidum Osiek. ...Item in villa P l y s z k a regia habet duos laneos minus una quarta agrorum, quos vel solus colit vel locat in censum. Item in borra, quae mediat inter villas S t r z e g o m et P l y s z k a, qui vocatur P l o z a et etiam dicitur S a m y n, de quo ecclesiae in O s s y e k et cius plebano et decimatur et censuatur,.

W 1578 roku wieś Wolia Plyska (Pliskowola), nadal jest wsią królewską z 71 osadnikami na 28 łanach powierzchni, nadto ma 4 komorników (w domyśle z bydłem), 17 biedaków (czyli komorników bez bydła) i 4 rzemieślników. Wcześniejszy dokument, z 1542 roku mówi o procesie, jaki prowadzili mieszkańcy Osieka z właścicielami Woli o pole położone za wsią. Rejestr podatków z 1629 roku wymienia Pliskowolę jako wieś, należącą do parafii Osiek.

Adolf Pawiński, Małopolska, t. III.

II. Palatinatus Sandomiriensis. 1. Districtus Sandomiriensis an. 1578. Par. Osziek. Wolia Plyska, regalis, col. 71 in lan. 28, inq. 4, inq. paup. 17, art. 4,.

Wieś wymieniana w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w trzech tomach, pod koniec XIX wieku i na początku XX wieku.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VIII.

PLISKOWOLA, wieś, powiat sandomierski, gmina i parafia Osiek, odległość od Sandomierza 32 wiorsty, ma 176 domów, 1047 mieszkańców, 2 mórg ziemi dworskiej i 2454 mórg (ziemi) włościańskiej. W 1827 roku było (tu) 121 domów, 771 mieszkańców.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XV, cz. I.

PLISKOWOLA, (w) roku 1415 Wola dicta Pliska, (w) roku 1578 Wola Plyska, wieś, powiat sandomierski. Wspomniana w dokumencie z roku 1415 (Kodex dyplomatyczny Polski, III, 374). W roku 1578 wieś królewska. Obacz Wola Pliska (t. XIII).

Bronisław Chlebowski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIII.

WOLA PLISKA, wieś, powiat sandomierski, parafia Osiek, obacz Pliskowola (t. VIII). W roku 1578 Wola Plyska, wieś królewska, miała 71 osadników, 28 łanów, 4 komorników, 17 komorników (bez ziemi, tj.) ubogich, 4 rzemieślników. (Pawiński, Małopolska, III, 168).

Informacja zbiorcza według ww. Słownika... z 1887 roku – Pliskowola, to wieś w ówczesnym powiecie sandomierskim, w ówczesnej gminie i parafii Osiek. Leży w odległości 32 wiorst od Sandomierza. Ma 176 domów, 1 047 mieszkańców, 2 morgi ziemi dworskiej i 2 454 morgi ziemi włościańskiej. W 1827 roku było tu 121 domów i 771 mieszkańców.

W 1886 roku parafia Osiek należy do dekanatu sandomierskiego i liczy 3 895 dusz. Z kolei gmina Osiek, z urzędem we wsi Osieczko, miała 6 070 mieszkańców, i rozległości 17 916 mórg, w tym ziemi dworskiej 6 525 mórg. Sądem okręgowym dla gminy był ówczesny III Sąd Okręgowy w Łoniowie; z kolei stacja pocztowa znajdowała się w Staszowie. W skład gminy wchodziły wówczas (jeszcze) następujące wioski: Bukowa, Długołęka, Dzięki, Lipnik, Łęg, Osieczko, Osiek, Pliskowola, Strzegom i Suchowola.

Współcześnie w ujęciu Piotra Barańskiego w jego książce Miasto i Gmina Osiek z 1999 roku.

Piotr Barański, Miasto i Gmina Osiek.

W gminie. (...) Pliskowola. Wieś, powstała zapewne w okresie zagospodarowywania wielkich pustek po licznych wojnach, epidemiach i innych kataklizmach. Zakładana osada była zwolniona z wszelkich opłat i należności na określony czas. Źródła milczą o wcześniejszych dziejach (czyżby?!), ale już rejestr podatków z 1629 roku wymienia Pliskowolę jako wieś, należącą do parafii Osiek. Wcześniejszy dokument, z 1542 roku mówi o procesie, jaki prowadzili mieszkańcy Osieka z właścicielami Woli o pole położone za wsią. Z tych dokumentów, aczkolwiek szczątkowych, wynika, że wieś istniała w XVI wieku była położona na glebach słabych, podmokłych, mało urodzajnych. W okresie II wojny światowej działała tu partyzantka, a wielu mieszkańców czynnie uczestniczyło w ruchu oporu. Z chwilą powstania przemysłu siarkowego i zakładów przemysłowych Tarnobrzega, Staszowa, Połańca przyszła dobra passa dla mieszkańców Pliskowoli. Pracując w przemyśle budowali domy, obiekty gospodarcze. Obecny wygląd wsi w niczym nie przypomina dawnego. Stare zabudowania należą do historii. Mieszkańcy zawsze wykazywali dużą aktywność. W ramach czynów społecznych zbudowano Dom Nauczyciela, pełni on teraz rolę 6 – klasowej Szkoły Podstawowej (stary budynek szkoły spłonął w latach 80). Niewiele mogli zrobić sami mieszkańcy w zakresie budowy dróg. Problem ten rozwiązano dopiero w latach 80 i 90. Dużym osiągnięciem wioski jest wybudowanie nowoczesnego kościoła. Prace rozpoczęto w latach 80, a zakończono w 90, przy znaczącym zaangażowaniu byłego proboszcza osieckiego, ks. Jana Mazurkiewicza. Budowę kontynuował i zakończył proboszcz Władysław Gwóźdź. Świątynia pełni dzisiaj funkcję kaplicy. Współcześnie powstaje nowy budynek szkoły. Kamień węgielny i fundamenty położone zostały jesienią 1998 roku. Burmistrz Miasta i Gminy, zapewne jeszcze w tej kadencji doprowadzi dzieło do końca. Działa tu prężna jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, która posiada nowy budynek remizy i samochód bojowy. Wieś jest stelefonizowana, uzyskała połączenie ze światem, mając wcześniej tylko jeden telefon prywatny. Należy też podkreślić, że infrastruktura została wzbogacona o wodociągi, doprowadzone do wszystkich gospodarstw,.

W okresie II wojny światowej działała tu partyzantka, a wielu mieszkańców czynnie uczestniczyło w ruchu oporu.

Z chwilą powstania przemysłu siarkowego i zakładów przemysłowych Tarnobrzega, Staszowa, czy Połańca przyszła dobra passa dla mieszkańców Pliskowoli. Pracując w przemyśle budowali nowe domy, obiekty gospodarcze. Obecny wygląd wsi w niczym nie przypomina tego dawnego. Mieszkańcy bowiem zawsze wykazywali się dużą aktywnością społeczną.

Z początkiem w lat ’80 rozpoczęto budowę nowej kaplicy, a ukończono ją z początkiem ‘90, przemianowując na Kościół Pomocniczy parafii Osieckiej w Pliskowoli. W budowę owego obiektu zaangażował się czynnie ks. Jan Mazurkiewicz, a kontynuował i zakończył ten proces proboszcz Henryk Podgórski.

W ramach czynów społecznych zbudowano Dom Nauczyciela, który pełnił rolę 6–klasowej Szkoły Podstawowej (stary budynek szkoły spłonął w latach ‘80). Od jesieni 1998 roku do czerwca 2004 roku oficjalnie oddano do użytku mieszkańców, a głównie uczniów i nauczycieli nową szkołę podstawową.

Demografia

Współczesna struktura demograficzna wioski Pliskowola na podstawie danych z lat 1995-2009 według roczników GUS-u, z prezentacją danych z 2002 roku:

Tabela 1.1 Poziom populacji wioski w przedziałach wiekowych

WYSZCZEGÓLNIENIE					J. m.	POPULACJA MIESZKAŃCÓW (w przedziałach wiekowych w 2002 roku)
						OGÓŁEM	0-9	10-19	20-29	30-39	40-49	50-59	60-69	70-79	80 +
I.	OGÓŁEM				os.	1 087	156	160	185	141	146	103	73	99	24
	—	odsetek			%	100	14,4	14,7	17	13	13,4	9,5	6,7	9,1	2,2
	1.	WEDŁUG PŁCI
		A.	Mężczyzn		os.	554	81	68	104	85	84	52	28	42	10
			—	odsetek	%	51	7,5	6,2	9,6	7,8	7,7	4,8	2,6	3,9	0,9
		B.	Kobiet		os.	533	75	92	81	56	62	51	45	57	14
			—	odsetek	%	49	6,9	8,5	7,4	5,2	5,7	4,7	4,1	5,2	1,3

Rysunek 1.1 Piramida populacji — struktura płci i wieku wioski Tabela 1.2 Poziom populacji wioski w grupach wiekowych

WYSZCZEGÓLNIENIE						J. m.	POPULACJA MIESZKAŃCÓW (w grupach wiekowych w 2002 roku)
							OGÓŁEM	Mężczyzn	Kobiet
I.	OGÓŁEM					os.	1 087	554	533
	—	odsetek				%	100	51	49
	1.	W WIEKU
		A.	Przedprodukcyjnym			os.	285	136	149
			—	odsetek		%	26,2	12,5	13,7
		B.	Produkcyjnym			os.	620	352	268
			—	odsetek		%	57	32,4	24,6
			a.	mobilnym		os.	424	242	182
				—	odsetek	%	39	22,3	16,7
			b.	niemobilnym		os.	196	110	86
				—	odsetek	%	18	10,1	7,9
		C.	Poprodukcyjnym			os.	182	66	116
			—	odsetek		%	16,8	6,1	10,7

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Pliskowoli zawarty w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych

Nazwa wsi — miasta	Nazwy części wsi — miasta	Nazwy obiektów fizjograficznych — charakter obiektu
I. Gromada OSIEK
Pliskowola	Błonie Cyrglówka Dół Gajówka Pliskowol- ska Góry Kały Mała Wola Podlesie Przerwa Skotnia Zabłonie	Błonie — mokradła, stawy Brodki — moczary, piaski Cenasiów Ogród — pole Cyrglówka — pole Dolskie Pola — pole, łąka Dół — pole Dziedziuchowe Dołki — las Gluzieniec — łąka, pastwisko Góra Cyrglowska — pole Góra Stawiskowa — pole Górskie Pastwiska — pole Górskie Pola — pole Góry — pole Jamrozi Dół — wąwóz Kalaźnica — łąka Kalugi — bagno, łąka Kały — pole, łąka Łęczna Góra — las Ługi – pole Mała Wola — pole Małowolskie — pole Mogiła — las Pastwiska Dolskie — pole, pastwisko Piachy — nieużytki Pliska — łąka Pliśnia Góra — pole, nieużytki Pod Łęczną Górą — pastwisko, pole Pod Trzciańską Górą — pastwisko Podlesie — pole Podleściańskie Pola — pole Porąbka — pastwisko Poręby — łąka, pole Posada — pole Przerwa — pole Rakownica — las Skotnia — pole Stawiska — łąka, moczary Smużek — las Strugi — pole Strzegomka — rzeczka Wierzchowiska — las, olszyny Zabłońskie Pola — pole, łąka Zajedle — las

Zobacz też

• Plisków