Kończyce Wielkie

Kończyce Wielkie (cz. Velké Kunčice, niem. Gross-Kuntschitz) – jedna z sześciu wsi sołeckich w gminie Hażlach w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim, w granicach historycznego regionu Śląska Cieszyńskiego. Na obszarze 1445,25 ha zamieszkała jest przez 1848 mieszkańców (2009), co daje gęstość zaludnienia równą 127,9 os./km². Centrum miejscowości położone jest pomiędzy drogami wojewódzkimi 937 i 938.

Historia

Wieś została założona przez kolonistów na prawie niemieckim, a po raz pierwszy wzmiankowana w 1335 jako Kończyce Książęce, w spisie parafii dekanatu cieszyńskiego odprowadzających świętopietrze. Do XV w. była własnością książąt cieszyńskich, w 1597 została zakupiona przez Bludowskich, która w następnym roku przeszła w ręce Wilczków, a w XIX hrabiowskiego rodu Larisch von Mönnich. Z Wielkimi Kończycami związani byli również Mniszchowie, którzy obok swojego nazwiska dodawali nazwę tej miejscowości np. Michał Jerzy Wandalin Mniszech z Wielkich Kończyc (1742-1806) marszałek wielki koronny, czy jego wnuk malarz Andrzej Jerzy Mniszech.

W okresie reformacji miejscowa ludność w znacznej mierze przyjęłą wyznanie luterańskie, a została prawie całkowicie zrekatolicyzowana w XVIII wieku.

W 1900 roku Kończyce Wielkie stanowiły samodzielną gminę obejmującą również Rudnik o powierzchni 1854 hektarów i liczbie mieszkańców 1561 zamieszkałych w 248 budynkach, z tego w samych Kończycach Wielkich bez Rudnika mieszkało 1257 osób w 199 domach. 1252 (99,6%) mieszkańców było katolikami a 5 (0,4%) wyznawcami judaizmu, 1226 (97,5%) polsko-, 28 (2,2%) niemiecko- a 2 (0,2%) czeskojęzycznymi. Wg spisu z 1910 roku Kończyce Wielkie (bez Rudnika) miały już 1286 mieszkańców zamieszkałych w 207 budynkach na obszarze 1562 hektarów, co dawało gęstość zaludnienia równą 82,3 os./km², z czego 1279 było zameldowanych na stałe, 1236 (96,6%) było polsko-, 31 (2,4%) niemiecko-, 10 (0,8%) czeskojęzycznymi, a 2 osoby posługiwały się jeszcze innym językiem, 1280 (99,5%) było katolikami, 1 osoba była ewangelikiem, 3 żydami a 2 jeszcze innej religii lub wyznania.

26 stycznia 1919 w ramach polsko-czechosłowackiego konfliktu granicznego o Śląsk Cieszyński miała tutaj miejsce przegrana przez polską stronę bitwa, w której zginął kapitan Cezary Haller (1875-1919) – oficer, działacz polityczny i poseł na Sejm w Wiedniu. W lipcu 1920 roku w wyniku decyzji Rady Ambasadorów miejscowość znalazła się w granicach Polski.

W latach 1945-1954 miejscowość była siedzibą gminy Kończyce Wielkie a w 1975-1998 położona była w województwie bielskim.

Turystyka i zabytki

We wsi znajduje się okazały pałac barokowo-klasycystyczny wraz z kaplicą wybudowany przez Jerzego Fryderyka Wilczka na przełomie XVII i XVIII w., przebudowany w wieku XIX. Jego ostatnią właścicielką była hrabina Gabriela von Thun und Hohenstein, której po II wojnie światowej pałac odebrany został przez nowe władze komunistyczne, które umieściły w nim dom dziecka. W 2007 pałac został sprzedany trzem biznesmenom, którzy zamierzali w nim umiejscowić hotel, czego nie zrealizowano i obiekt ponownie został wystawiony na sprzedaż pod koniec 2010 roku. W miejscowości znajduje się również jeden z największych na Śląsku Cieszyńskim drewniany kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła wybudowany w 1777 roku a przebudowany w XIX. Znajduje się na trasie Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.

Rośnie tu 750-letni dąb szypułkowy – pomnik przyrody, najstarszy dąb na Śląsku, jeden z najstarszych w Polsce, pozostałość po istniejącej tu przed wiekami puszczy.

Na okolicznym wzgórzu usytuowanym pomiędzy Kończycami Wielkimi a Kończycami Małymi umiejscowiony jest punkt widokowy na Wielką Czantorię. Ponadto przez wieś przebiegają szlaki rowerowe m.in. do Bzia Zameckiego, Ruptawy, Kaczyc, Zebrzydowic, Jastrzębia-Zdroju, Cieszyna, Ustronia oraz Marklowic Górnych i dalej do Republiki Czeskiej.

Homo erectus

W przeprowadzanych w latach 2004 i 2005 badaniach archeologicznych nieopodal żwirowiska przy drodze wojewódzkiej 937 (49°49′55″N 18°37′19.5″E / 49.83194, 18.622083) odkryto jak dotąd najstarsze ślady bytności przedstawicieli gatunku Homo erectus w Polsce i na północ od Karpat. Odnalezionych kilkadziesiąt półproduktów i narzędzi datowane są na około 800 tys. lat p.n.e, jednak z czasem pojawiły się wątpliwości co do takiego datowania. Przybyć mieliby oni z południa poprzez Bramę Morawską prawdopodobnie za zwierzyną.

Galeria

• 

  Pałac w Kończycach Wielkich

• 

  Wnętrze kaplicy pałacowej w Kończycach Wielkich

• 

  Wieża kościoła w Kończycach Wielkich