Strzebiń

Strzebiń (niem. Strzebien, fr. Srérbtin, ros. Стжебинь) – duża wieś sołecka w południowej Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, we wschodniej części gminy Koszęcin na granicy Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego. W latach międzywojennych siedziba gminy Strzebiń. Miejscowość leży przy drodze wojewódzkiej nr 906 z Zawiercia do Lublińca, w północnej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Strzebiń leży na południowym zboczu rzeki Warty. Sołectwo sąsiaduje z gminą Woźniki, oraz gminą Boronów.

W miejscowości znajduje się kościół parafialny, kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej oraz stacja kolejowa Strzebiń. Miejscowość znana również pod nazwą "Mały Paryż".

Wieś jest siedzibą sołectwa Strzebiń, które tworzą także: Bukowiec, Łazy i Prądy liczy 3951 mieszkańców. Miejscowość jako parafia podlega administracyjnie diecezji gliwickiej. Patronem Strzebinia jest św. Urban. Powierzchnia sołectwa wynosi 3322 ha i jest to największe sołectwo gminy Koszęcin.

Położenie

Strzebiń położony jest w ziemi lublinieckiej, w północno-zachodniej części Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Jest to zarazem teren Śląska Białego w północnej części Górnego Śląska – Okręgu Częstochowskiego. Ze względu na położenie geomorfologiczne Strzebiń leży na obszarze makroregionu Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej, w dolinie górnego biegu Liswarty, ujścia Małej Panwi, głównego dorzecza Odry. Miejscowość leży na tzw. Progu Woźnickim.

Ponadto cały obszar miejscowości w 1998 włączony został w obręb nowo powstałego Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą. Na południe od miejscowości biegnie granica powiatu lublinieckiego z tarnogórskim. Wieś podlega głównemu ośrodkowi Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego. Strzebiń leży w odległości ok. 50 km od Katowic, ok. 17 km w prostej linii (ok. 25 drogą) od Częstochowy i 18 km od Lublińca.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie częstochowskim.

Części wsi

Części miejscowości:

• Bagno – integralna część Strzebinia, położona w zachodnim krańcu wsi. Na jego terenie znajduje się cmentarz komunalny, obiekt sportowy klubu piłki nożnej LKS Victoria Strzebiń oraz budynek poczty polskiej. Dawniej przysiółek ten nosił również nazwę (Czajcze-Bagno). Obecnie podział na Bagno Północne i Bagno Południowe. Bagno zawsze należało do Strzebinia, lecz od 1967 r. stanowiło osobny przysiółek.

• Bukowiec.
• Dubiele.
• Czajki – jest dzielnicą Strzebinia położoną w północno-centralnej części nad prawym brzegiem rzeki Leśnica, która jest dopływem Małej Panwi. Nieopodal ul.gen.Bema usytuowany jest staw Glinioki.
• Centrum- najludniejsza, centralna część Strzebinia. Jej oś to ul.Lubliniecka, a głównym punktem jest Plac przy kościelny. To głównie w Centrum znajduje się większość instytucji i zabytków. Występuje w niej zabudowa wielorodzinna.
• Kolonia Strzebińska – integralna część Strzebinia, znajdująca się w południowo-wschodniej części miejscowości, dawniej samodzielna miejscowość.
• Kurzychowe – dawna nazwa określająca odległą część przysiółka Łaz.
• Łazy.
• Prądy.
• Strzebiń Stary – najstarsza część miejscowości Strzebiń. Jej zabudowa biegnie wzdłuż ul.I Maja. Obiektami umiejscowionymi na jej terytorium są m.in.: Budynek Ochotniczej Straży Pożarnej, Miejscowe Przedszkole oraz powszechnie znany Club Havana.

Układ przestrzenny wsi należy do rodzaju łańcuchówki. – typu wsi w którym zabudowa znajduje się po obu stronach drogi, która przebiegała zazwyczaj dnem doliny.

Warunki naturalne

Rzeźba terenu

Najwyższe wzniesienie wynosi 220 m n.p.m. i znajduje się w południowej części miejscowości. Terytorium wsi jest zróżnicowane geologicznie, wierzchnia część to osady polodowcowe: żwiry, piaski, gliny. W niedalekiej odległości od Strzebinia przepływa rzeka Leśnica która stanowi znany szlak kajakowy.

Rozmieszczenie typu gleb w Strzebiniu charakteryzuje się wysoką udziałem gleby płowej, brunatnoziemnej oraz gleby odgórnie oglejonej. Podobnie jak i działalność gospodarczo-ekonomiczna procesu terenów podmiejskich, gromadzi również zasoby występowania mady oraz gleby zniszczonej przez przemysł lub zabudowę.

Klimat

Strzebiń jest położony w strefie klimatów umiarkowanych szerokości geograficznej, w typie klimatu przejściowego, podlegającego wpływom oceanicznym i kontynentalnym.

Kształtuje się głównie pod wpływem centrów działalności atmosfery: stały Niż Islandzki i Wyż Azorski, zimowy Wyż Azjatycki i wyże powstające nad północną i północno-wschodnią Europą oraz letni Niż Południowoazjatycki.

Ochrona środowiska

Miejscowość od lat silnie zaangażowana jest w gminnym projekcie dotyczącym ograniczenia wysokiej emisji zanieczyszczeń powietrza. Gmina stosuje techniczną formę ochrony środowiska geograficznego, budując m.in. oczyszczalnie ścieków, zakładając filtry na kominy, stosując nowe technologie w produkcji i przemyśle. Stan środowiska poprawia się.

Przyroda

Wykaz zarejestrowanych form ochrony przyrody na terenie Strzebinia.

Pomniki przyrody:

• Lipa drobnolistna (ul.Dworcowa) – obszar dworca kolejowego PKP
• Dąb szypułkowy (ul.Dębowa)
• Klon pospolity (Leśnictwo Strzebiń)
• Buk (Leśnictwo Strzebiń)
• Lasy grądowe (Jeleniak Mikuliny)
• Olsy (Torfowisko Strzebiń w leśnictwie Dubiele)

Inne:

• Leśnictwo Strzebiń
• Leśnictwo Dubiele
  • Torfowisko Strzebiń w leśnictwie Dubiele
• Osada leśna
• Głaz narzutowy
• Szlaki turystyczne
• Rysowce
• Użytki ekologiczne Torfowisko w Strzebiniu
• Rezerwat przyrody
• Stawiska
• Park Strzebińczyk

Na terenie Strzebinia znajduje się kilka terenów objętych ochroną prawną:rezerwaty przyrody, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz użytki ekologiczne.Lasy obejmujące tereny wsi są częścią jednego z największych kompleksów leśnych w Polsce-Lasów Lublinieckich.

Historia wsi

Najstarszy dokument dotyczący miejscowości Trzebiem pochodzi z 1454, wydany przez księcia Bernarda, w którym potwierdza on nadanie przywilejów miejskich Woźnikom, chociaż bardziej prawdopodobną jest data 1560, kiedy to szlachcic Czebulka miała założyć miejscowość Strzebiń, co potwierdzają urbarze z lat 1571-1574. Miejscowość powstała na bazie kolonii fryderycjańskiej w okresie pruskim. Trafiła do Polski wskutek ustaleń poplebiscytowych. Wskutek pierwszego rozbioru Polski Strzebiń znalazł się w granicach pruskich. Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie, od czynności trzebienia lasów, które miało tu miejsce. W roku 1576 Cesarz Maksymilian II Habsburg zastawił Dominium Lublinieckie Janowi Kochcickiemu składające się wówczas m.in. z wsi Strzebiń.

• 1768 – powstanie Prądów.
• 1779 – Erdman Pükler założył Kolonię Strzebińską, wówczas pod nazwą Erdmannshain.
• Ok.1800 – powstanie przysiółka Łaz i Bukowca.
• Od 1804 – miejscowość należała do rodu Hohenlohe rezydującego w Koszęcinie.
• 23 lutego 1823 – we wsi Prądy należącej do sołectwa urodził się Juliusz Ligoń.
• 1841-1889 – do użytku publicznego zostaje wydana pieczęć, godło herbu gminy Strzebinia symbolizujące grabie ułożone skośnie, zębami wbite w ziemię.
• 1855 – pierwszym sołtysem Strzebinia zostaje Rogotz.
• Do 1869 – Strzebiń należał do parafii Sadów, a następnie do parafii Koszęcin 1950 r. przy kościele pod wezwaniem Serca Pana Jezusa.
• 1912 – budowa ulicy Dębowej o długości 1,5 km.
• 1920 – założenie strzebińskiego chóru i teatru.
• 1922 – Strzebiń w granicach Polski (po plebiscycie z 20 marca 1921 r.).
• czerwiec 1924 – powstała ochotnicza straż pożarna, której głównym założycielem był druh Czornik Paweł z Bukowca.
• 1926 – oddanie do użytku trakcji kolejowej Kalety-Strzebiń- Herby Nowe.
• 1932 – uroczyste otwarcie linii kolejowej Strzebiń–Woźniki.
• 1934 – wprowadzenie prądu elektrycznego do Strzebinia, od 1939 do Kolonii Strzebińskiej.
• 1 września 1939 – godz.10.00 – żołnierze niemieccy wkraczają do Strzebinia. Dwaj lotnicy (29-letni) dowódca I/26 Plutonu por. obs. Wincenty Leon Wrzeszcz, oraz (32-letni) st. sierż. pil. Adam Baran giną w katastrofie lotniczej, locie bojowym zestrzeleni przez OPL. Również tego samego roku wojsko polskie wysadza w powietrze wiadukt kolejowy.
• 1940 – germanizacja miejscowego społeczeństwa.
• 16 stycznia 1945 – bez walk Strzebiń opuścił garnizon niemiecki, a wieś została zajęta przez sowieckie oddziały.
• 1945-1973 – przynależność leśnictwa Strzebiń i Dubiele do nadleśnictwa Zielona. Od 1973 r. do nadleśnictwa Koszęcin.
• 1946 – założenie klubu sportowego "LKS Victoria" Strzebiń. Tego samego roku w Strzebiniu, powstaje jedno z pierwszych po wojnie Kół Rolniczych w ówczesnym województwie katowickim, którego założycielem był kierownik szkoły Ostrowski Kazimierz.
• 1 listopada 1948 – ks. Reginek Jerzy poświęca nowy cmentarz na Pawlikowej Górce.
• 1949 – utworzenie dwóch leśnictw o zmniejszonym areale po ok. 700 ha:Strzebiń – z siedzibą przy ul.Lublinieckiej i Dubiele – z leśniczówką w Kolonii Strzebińskiej.
• 1950 – zelektryfikowanie Bagna.
• 6 maja 1951 – poświęcono w Strzebiniu, budowany od 1947, kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego przez biskupa sufragana Juliusza Bieńka.
• 1 stycznia 1955 – otwarcie Urzędu Pocztowego przy ul.1 Maja. Od 1962 r. budynek Urzędu Poczty mieści się przy ul.Lublinieckiej.
• 1957 – erygowanie parafii.
• 1959- 1961 – budowa szkoły "1000-latki".
• 31 sierpnia 1961 – otwarcie nowej szkoły podstawowej której kierownikiem był Ostrowski Kazimierz.
• 1967 – Bagno stanowi oddzielną część Strzebinia.
• 1976 – powstał dom kultury, w którym od 1996 działają miejscowe chóry Hejnał oraz Non Nomine.
• 1977 – otwarcie wyremontowanego Wiejskiego Ośrodka Zdrowia.
• 1979 – oddanie do użytku obiektu urzyteczności publicznej,pawilonu handlowego Anatol.Od 1995 r. Mini Market.
• 1980 – uroczyste poświęcenie, oraz oddanie do użytku nowego budynku remizy strażackiej.
• 1989 – założenie miejscowego, Uczniowskiego Klubu Sportowego "Strzelec Strzebiń".
• 1993 – telefonizacja sołectwa. Upadek Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR).
• 1995 – uruchomienie sieci wodociągowej.
• 1 września 1999 – powstało gimnazjum w wyniku wprowadzenia w Polsce reformy systemu edukacji narodowej.
• Od 2000 – organizowane są Ogólnopolskie Biegi Uliczne – "Strzebiń", pod patronatem Uczniowskiego Klubu Sportowego "Strzelec Strzebiń".
• 2001 – komputeryzacja Sołectwa.
• 2004 – wykonanie kanalizacji wodno-ściekowej.
• 2008 – założenie "Stowarzyszenia Rozwoju Sołectwa Strzebiń".
• 2009-2012 - rozbudowa Zespołu Szkół wraz z dobudową kompleksu hali sportowej.

Historia Strzebinia związana jest ściśle z rozwojem przemysłu. W okresie Polski Ludowej szybka rozbudowa terytorialna wsi spowodowała dynamiczny rozwój regionalny i przemysłowy. W Strzebiniu rozwinęło się budownictwo indywidualne, powstały murowane domy przy nowych ulicach. W latach międzywojennych miejscowość tworzyły dwie gminy: Strzebiń i Kolonia Strzebińska. W I połowie XX wieku miejscowa ludność brała pełnomocny udział w walce narodowo-wyzwoleńczej. Podczas II wojny światowej tereny sołectwa zostały włączone do III Rzeszy, z częścią Generalnego Gubernatorstwa w Częstochowie, noszącej wówczas nazwę Tschenstochau. Od czasów powojennych Strzebiń przynależał do województwa katowickiego. W latach 1975–1998 województwa częstochowskiego. Od stycznia 1999 r. należy do województwa śląskiego.

Demografia

Wykres przedstawiający liczbę ludności Strzebinia na przestrzeni 2 ostatnich stuleci:

Architektura

Lista obiektów sakralnych:

• Kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (ul. Lubliniecka 47)
• Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej
• Cmentarz parafialny (ul. Lubliniecka 19)
• Kaplica pw. MB Różańcowej w Łazach
• Kaplica pw. św.Jacka w Bukowcu
• Kaplica pw. św. Franciszka z Asyżu i MB Różańcowej wraz z krzyżem misyjnym

• 

  Pomnik poświęcony żołnierzom, którzy zginęli we wrześniu 1939 r. w Strzebiniu

• 

  Krzyż na froncie muru kościoła parafialnego w Strzebiniu

• 

  Widok na Centrum z wiaduktu dworca kolejowego (dzielnicy Bagno)

• 

  Gmach strzebińskiego dworca kolejowego

Obiekty o walorach historycznych:

• dworzec kolejowy
• budynek dawnej szkoły podstawowej (ul. Lubliniecka 1)

Wieś ma 3 obiekty mostowe: wiadukt drogowo-kolejowy (ul.lubliniecka), wiadukt kolejowy z przeprawą dla pieszych (tereny dworca), oraz wiadukt kolejowy-drogowo-wodny (część dzielnicy Dubiele).

W Strzebiniu znajduje się pomnik poległych w 1939 roku żołnierzy oraz Św. Apostołów Piotra i Pawła. W samym centrum miejscowości, wzdłuż wschodniej ściany kościoła parafialnego usytuowany jest deptak biegnący do ul.Piaskowej.

Administracja

Gmina Koszęcin utworzyła jednostkę pomocniczą – Sołectwo Strzebiń. Organem wykonawczym jednostki jest sołtys. Organem uchwałodawczym sołectwa jest zebranie wiejskie. Działania sołtysa wspiera rada sołecka, która składa się od 3 do 5 członków. Siedzibą sołectwa jest budynek Ochotniczej Straży Pożarnej w Strzebiniu przy ul. 1 Maja 23A.

Gospodarka

Na przełomie 1955-1984 funkcjonował w Strzebiniu PGR. Obecnie zakład ten nie istnieje. W Strzebiniu bardzo szybko rozwija się mieszkalnictwo jednorodzinne, we wsi jest budowane wiele domków.

Tereny rekreacyjne skupiają się wokół stawu Glinioki jak i również części Dubieli. Przez wieś przebiega trasa rowerowa. W odległości około 10 km od Strzebinia usytuowany jest przepiękny, 4-gwiazdkowy hotel (centrum konferencyjno-biznesowe), zespół pałacowo-dworski z przełomu XIX/XX wieku.

W miejscowości znajduje się publiczna przychodnia medycyny rodzinnej NZOZ Medicus SC, gabinet kosmetyczny, oraz hospicjum.

Ośrodki edukacyjne

• Publiczne przedszkole w Strzebiniu (ul. 1 Maja 29)
• Szkoła Podstawowa im. Juliusza Ligonia (ul. Lompy 9)
• Publiczne Gimnazjum im. Armii Krajowej nr 2 w Strzebiniu (ul. Lompy 9)
• Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych w Strzebiniu (ul. Lompy 9)
• Prywatna Szkoła tańca-budynek Domu Kultury w Strzebiniu (ul. Kolejowa 9)

Kultura

Strzebiń jest jednym z ważniejszych ośrodków kulturalnych i intelektualnych w okolicy. Wizytówką kulturalną Strzebinia stały się festiwale muzyczne oraz imprezy cykliczne o gminnym znaczeniu jak choćby Śląski Festiwal Rockowy, Przegląd Muzyki Chóralnej. Swoje miejsce znajdują tutaj również miejscowy Chór "Hejnał" oraz "Non Nomine" znane i wielokrotnie nagradzane na wysoką skalę.

Obiekty kulturalne:

• Publiczna Biblioteka Pedagogiczna- Filia
• Dom kultury (Ośrodek Kultury i Edukacji Regionalnej) w Strzebiniu
• Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Strzebiniu
• Biblioteka Parafialna
• Centrum Kształcenia na odległość-Internetowa wioska
• Klub osiedlowy

Lista imprez odbywających się cyklicznie w Strzebiniu:

• Ogólnopolskie Biegi Uliczne
• Festyn św. Urbana
• Raving team Strzebiń
• Festyn sportowy Klubu LKS Victoria
• Śląski Festiwal Rockowy
• Gminne Dożynki
• Regionalny Rajd Rowerowy
• Święto Chleba

W marcu 2008 roku zostało założone Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Strzebiń, którego celem jest wspieranie zrównoważonego rozwoju sołectwa Strzebiń.

Kościoły w Strzebiniu

Parafia rzymsko-katolicka pw. Podwyższenia Krzyża Świętego istniejąca na terenie sołectwa wchodzi w skład dekanatu woźnickiego i podlega diecezji gliwickiej . 27 lutego 1869 roku biskup wrocławski utworzył w Koszęcinie samodzielną parafię, do której przyłączono m.in. Strzebiń, Łazy i Prądy. Kościołem parafialnym została kaplica zamkowa w Koszęcinie, a pierwszym proboszczem był ks.Karol Diettrich. W 1947 r. w wynajętym Domu Związkowym w Strzebiniu urządzono tymczasową kaplicę. Równocześnie rozpoczęto starania o budowę nowego kościoła. Wzniesiono go w latach 1949-1951. Wieżę kościelną ukończono w 1984 r. 15 kwietnia 1950 r. przy nowym kościele została erygowana samodzielna stacja duszpasterska. W następnym roku dokonano konsekracji kościoła, a parafię Świętego Krzyża w Strzebiniu erygowano dekretem biskupa katowickiego z 1957 r. Natomiast budowniczym kościoła pozostał ks. Erwin Muszer. Obecnie do Parafii należą: Bukowiec, Dubiele, Kurzychowe i Łazy. Parafia prowadzi księgi: chrztów, ślubów i zgonów od 1947 r. Sam kościół jako budynek jest pierwszym co do wielkości obiektem sakralnym w powiecie, a jego zawartością są relikwie krzyża św. oraz św. Ojca Pio.

Sport

Lista klubów sportowych działających w Strzebiniu:

• Klub sportowy "LKS Victoria" Strzebiń Rok założenia: 1946, Stadion: Gminne boisko sportowe w Strzebiniu
• Uczniowski Klub Sportowy Strzelec Strzebiń, Rok założenia:1989

Obiekty sportowe:

• Stadion Victorii (ul. Mickiewicza 1)
• Kort tenisowy (ul. 1 Maja 23A)
• Boisko do siatkówki (ul. Mickiewicza 1)
• Boisko Zespołu Szkół im. Armii Krajowej (ul. Lompy 9)
• Hala sportowa Zespołu Szkół (ul. Lompy 9)

Komunikacja

Początki strzebińskiej komunikacji kolejowej sięgają lat 30. XX wieku. Na początku sierpnia 1932 r. uruchomiono 13,4 km 1-torową linię kolejową Strzebiń-Woźniki.

Obecnie przez Strzebiń przebiega linia kolejowa nr 131 tzw. magistrali węglowej (Chorzów Batory-Tczew, Katowice-Gdynia) – węzeł kolejowy, łączący Górny Śląsk z nabrzeżem morskim w Trójmieście. Wcześniej także istniało połączenie kolejowe z Woźnikami oraz droga wojewódzka nr 906.

W Strzebiniu znajduje się pięć przystanków PKS skąd kilka razy dziennie odchodzą autobusy do Lublińca przez Koszęcin lub do Częstochowy.

Najbliższym międzynarodowym portem lotniczym jest regionalny port lotniczy Katowice-Pyrzowice znajdujący się w odległości ok. 50 km na południe od miejscowości.

Infrastruktura techniczna

We wsi znajduje się odbiornik radiowy RTON Strzebiń oraz nadajnik CB-COBRA 19DX IV Strzebiń (wieża widokowa).

Nadajniki telewizyjne:

• Maszt radiowy system radiodostępowy Alcatel 9800
• Radiowe Centrum Nadawcze Katowice-Koszęcin-maszt średniofalowy (emisyjny), UKF (pomocniczy) częstotliwość 107,0 MHz, moc ERP 5 kW/1500 kW, 1080 kHz