Wołczyn

Wołczyn (niem. Konstadt) – miasto w woj. opolskim, w powiecie kluczborskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wołczyn.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 6031 mieszkańców.

Położenie

Wołczyn leży na Nizinie Śląskiej.

Miasto ma połączenie drogowe i kolejowe z Kluczborkiem (12 km), Wrocławiem, Opolem, Lublińcem, Kępnem, a także z Poznaniem. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 42 Kluczbork-Namysłów oraz linia kolejowa Lubliniec-Wrocław.

Historycznie Wołczyn należał do Dolnego Śląska, podobnie jak całe księstwo oleśnickie. Obecnie więcej powiązań łączy go z Opolem, które leży na Górnym Śląsku.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 7,47 km².

Legenda o powstaniu miasta

Osada Wołczyn powstała na starym szlaku solnym, który w owym czasie prowadził z Krakowa przez Kluczbork do Wrocławia. Legenda mówi, że jednemu z kupców padł wół, do którego był on bardzo przywiązany. Ów kupiec postanowił, że zostanie w tym miejscu przez jakiś czas, a za posiadane pieniądze założy osadę. Nazwał to miejsce Wołczyn, gdyż wół uczynił, że kupiec osiadł na tej ziemi.
Inna legenda mówi, że pewien pasterz wypasał woły niedaleko szlaku solnego. Jeden z wołów wykopał zatkany garniec. Okazało się, że w garncu znajdują się pieniądze, które mógł zgubić któryś z kupców zatrzymujących się na odpoczynek. Za owe pieniądze pasterz założył osadę - Wołczyn.

Historia

Przed tysiącem lat rósł na terenie dzisiejszego Wołczyna gęsty las, o którym wspominają kroniki. Pierwszym ludem na tej ziemi byli Wandalowie, którzy w niedługim czasie zostali zastąpieni przez Słowian. Ziemie te były wówczas pod panowaniem Mieszka I księcia Polan. Dowodem na to są słowiańskie nazwy wsi: Wurzbie, Jerałcice zapisane w kronikach. Wraz z lokacją i przybyciem niemieckich kolonistów miejscowości nadano nazwę Kunzestad - od imienia zasadźcy miasta - Kunzo Wilrycha. W zniekształconej formie (Konstadt) nazwa ta przetrwała do 1945 r.

Wałczyn pojawia się w dokumentach miejskich tylko raz - roku 1845 i nie wiadomo właściwie skąd się taka nazwa wzięła. Powrócono do niej dopiero po wojnie, by podkreślić słowiański rodowód miasta. Pierwsza wzmianka w dokumentach o istnieniu osady w miejscu dzisiejszego Wołczyna to akt nadania jej przez księcia Henryka III Śląskiego praw miejskich z dnia 22 stycznia 1261 r. według tych dokumentów miasto miało jednak nazywać się na cześć założyciela Książęca Dolina (Fuerstental). Nazwa jednak się nie przyjęła. Zanim Kunzo – dzierżawca ziem zwanych przez Henryka III "wielkim lasem" otrzymał od niego nakaz lokacji osada musiała jednak już od wielu lat funkcjonować jako targowa. Tędy przebiegał szlak handlowy Kraków - Kluczbork - Wrocław. Wraz z nadaniem praw miasta zyskało 100 włók pola, 10 lat wolnych od podatków i nowe prawa targowe. Kunzestad nigdy nie został otoczony murami obronnymi, stąd w herbie drewniana strażnica. Do XVII w. Kunzestad rozwijał się pomyślnie. Ludność utrzymywała się z rolnictwa, rzemiosła i handlu. Najliczniejszy był cech szewski- pod koniec XVIII w. skupiał ponad 70 rzemieślników, wszystkich mieszkańców było zaś 800. Płody rolne i rękodzieła zbywane były na 5 corocznych jarmarkach, eksportowano je także do Wielkopolski. Do 1495 r. Wołczyn był miastem książęcym kolejnych dynastii Piastów: brzeskich, świdnickich i opolskich. Następnie aż na 300 lat przeszedł w ręce prywatne - magnackiego rodu Posadowskich, potem we władanie królów pruskich Fryderyka II i Fryderyka III.

Miasto było kilkakrotnie zaludniane: w XV w. przez osadników husyckich, w XVII w.- po wyniszczeniu przez epidemie i pożary w 1432 r., 1581 r., 1588 r., 1627 r. i 1633 r. – także przez wygnanych z Polski arian. W XVI w. powstała tu znana w kraju z wysokiego poziomu nauczania szkoła miejska, a w XVIII i w początkach XIX w. mieściło się znane proseminarium dla polskich ewangelików, przeniesione później do Kluczborka. Za panowania królów pruskich miasto otrzymało swój statut i urząd stróża miejskiego. Po trudnych latach gospodarczego załamania i masowej emigracji zarobkowej mieszkańców sytuacja zaczęła się poprawiać po doprowadzeniu kolei żelaznych do Kluczborka. W połowie XIX w. otwarto tu - największą wówczas - roszarnię lnu. W latach międzywojennych dobudowano oddział roszarni konopi. Powstały też 2 małe browary, gorzelnia, a w 1893 r.- fabryka drożdży - zalążek dzisiejszej fabryki Lesaffre Bio Corporation (dawniej: Śląskiej Fabryki Drożdży "Polmos") zaopatrującej w swoje produkty jedną czwartą kraju. W 1904 r. wybudowano gazownię i oświetlono ulice.

W 1796 r. Wołczyn liczył 893 mieszkańców, w 1939 - 3899 a w 2001 r. - 6497. Wołczyn zawsze należał do najmniejszych miast Śląska Opolskiego, zachowało się też w nim bardzo mało świadectw historii. Ze względu na położenie miasteczka na szlaku handlowym w XV w. grasowali w pobliskich lasach rabusie. Przywódcą ich był Hanz Borschwitz, właściciel zamku wołczyńskiego znajdującego się na najwyższym terenie miasta, wokół którego rozciągały się bagna. Zamek był twierdzą trudną do zdobycia, a jego mieszkańcy siali ogólny postrach. Ostatecznie jednak zdobyto go, a jego właściciela wyrokiem księcia spalono na rynku w Oleśnicy.

Kalendarium miasta

• 1248-1294 - Wołczyn należał do księstwa wrocławskiego
• 1261 - lokacja miasta
• 1294-1312 - Wołczyn należał do księstwa głogowskiego
• 1312 - miasto w posiadaniu księstwa namysłowskiego
• 1320-1343 - miasto było w posiadaniu księstwa oleśnickiego
• 1323-1327 - miasto w lennie korony czeskiej
• 1343-1436 - rządy nad ziemiami i wsiami należącymi do Wołczyna objął książę Ludwik z Brzegu
• 1436 - Wołczyn ponownie był pod panowaniem księstwa oleśnickiego
• 1526 - miasto pod panowaniem Habsburgów austriackich
• 1742 - Wołczyn w granicach Prus
• 1820 - miasto przyłączono do rejencji opolskiej
• 1868 - 1 października uruchomiono linię kolejową
• 1945 - miasto przyłączono do Polski

Architektura

Zabytki:

Ponadto do zabytków architektury należą domy z XIX wieku przy ul. Kluczborskiej 2 oraz przy ul. Powstańców 12, 13 i 14.

Klimat

Gmina Wołczyn znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego łagodnego, zdominowanego przez wpływy klimatu atlantyckiego z okresowymi wpływami klimatu kontynentalnego. Klimat rejonu wołczyńskiego pod względem temperatury powietrza jest korzystny dla gospodarki człowieka. Średnia roczna temperatura powietrza przekracza 9 °C. Dla człowieka jednak jeszcze ważniejszym jest rozkład temperatur w poszczególnych porach roku. Otóż teren gminy odznacza się stosunkowo łagodnymi zimami. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń. Okresy mrozów nie trwają długo a kilka razy w ciągu zimy następują odwilże. Miesiące letnie nie są zazwyczaj zbyt upalne. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec. Szczególnie charakterystyczną cechą klimatu są łagodne i długie jesienie oraz wczesne i pogodne wiosny. W dziedzinie opadów atmosferycznych zaznacza się wyraźnie wpływ Sudetów. Pasmo gór zatrzymuje wiatry południowe natomiast wiatry zachodnie i północno-zachodnie maja łatwy dostęp i przynoszą dosyć bogate opady (ilość opadów rocznych nie przekracza 550 mm). Rozkład opadów w poszczególnych porach roku: w zimie i na początku wiosny - skąpe, od maja do lipca - duże.

Ukształtowanie powierzchni i gleby

Cofający się lodowiec skandynawski pozostawił na terenie gminy Wołczyn głębokie pokłady piasków, żwirów, kamieni i gliny, na których powstała równina, z niewielkimi wzniesieniami, morenowymi oraz lokalnymi pobagiennymi obniżeniami. Dlatego też rzeźba terenu jest dość urozmaicona. Zróżnicowanie ukształtowania pionowego sięga 50-60 metrów. Wysokość terenu waha się od 140 do 204 m n.p.m. Miasto Wołczyn leży na wysokości 170 m n.p.m. Gleby są średnio urodzajne. Przeważa klasa IVa i IVb.

Wody powierzchniowe i podziemne

Gleba gminy Wołczyn jest uboga w wodę i dlatego ma słabo rozwiniętą sieć rzeczną. Najważniejszym ciekiem jest przepływający przez miasto Wołczyński Strumień, prawy dopływ Stobrawy, rzeki nizinnej o długości 85 km niosącej niewielkie ilości wody, wpadającej z prawej strony do Odry. Przez gminę przepływają także: Stobrawa, Kluczborska Struga i Czarna Woda. Ponadto na terenie gminy Wołczyn znajduje się solanka wołczyńska o temperaturze +43,5 i składzie: Cl, Na, Ca, Br, Fe i Be.

Ochrona przyrody

Na terenie gminy Wołczyn utworzono dwa rezerwaty przyrody: "Komorzno" - obszar leśniczy o powierzchni 3,7 ha w tym 5-letni drzewostan bukowy o cechach buczyny pomorskiej z domieszką dęba, graba, sosny i świerka oraz rezerwat "Krzywiczyny" - obszar lasu o powierzchni 19,7 ha, ze 170-letnim drzewostanem sosnowym z domieszką świerka i różnowiekowego dębu.

Atrakcyjność tych lasów potwierdza 28 zaewidencjonowanych pomników przyrody. Do najcenniejszych należy zaliczyć: 126-letni drzewostan jodłowy z domieszką świerka, modrzewia i sosny, 136-letni drzewostan modrzewia z domieszką jodły i sosny, będący powierzchnią badawczo-doświadczalną, 136-letni drzewostan jesionowy z domieszką dębu, buka, olchy, wyłączony drzewostan nasienny dębu bezszypułkowego. Ponadto na terenie gminy znajdują się inne zabytki przyrody: aleja dębów szypułkowych na gruntach wsi Gierałcice w wieku 60-270 lat; lipa drobnolistna w Duczowie Wielkim w wieku 170 lat, dąb szypułkowy w wieku 270 lat - osobliwość: zrośnięte ze sobą od ponad 150 lat: buk zwyczajny w Komorznie w wieku 320 lat: głaz narzutowy w Wierzbicy Dolnej - blok skandynawskiego granitu (przy drodze z Wierzbicy do Włoch).

Kultura

Od 1994 roku, co rok w lipcu, miasto Wołczyn jest gospodarzem "Spotkania Młodych" - organizowanego przez zakon kapucynów spotkania przyciągającego od 600 do dwóch tysięcy młodych ludzi z całej Polski. Program spotkania zawiera koncerty wykonawców muzyki chrześcijańskiej, konferencje, spotkania w grupach oraz warsztaty.

Przy Wołczyńskim Ośrodku Kultury od 1980 roku działa Zespół Pieśni i Tańca "Modrzewiacy".

Przy Wołczyńskim Ośrodku Kultury działają również: warsztaty plastyczne, koło grafiki, sekcja akustyczna, koło poezji śpiewanej, koło fotografii, koło szachowe, nauka gry na keyboardzie, nauka gry na fortepianie, nauka gry na gitarze.

Wspólnoty wyznaniowe

Wołczyn jest miastem o tradycjach protestanckich. Obecnie na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Rzymskokatolicki – parafia, ul. Kościelna 2
• Kościół Ewangelicko-Augsburski – parafia
• Kościół Zielonoświątkowy – zbór, ul. Młyńska 14,

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Haßloch