Parzymiechy

Parzymiechy – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie kłobuckim, w gminie Lipie. Siedziba sołectwa i rzymskokatolickiej parafii św. Apostołów Piotra i Pawła. Urząd Poczty Polskiej. We wsi znajduje się ośrodek odwykowy dla alkoholików.

Geografia

Wieś położona na terenie o rzeźbie polodowcowej z pagórkami morenowymi (Pagórki Jaworzyńskie, mikroregion Wyżyny Wieluńskiej) wspartymi także na wapiennym podłożu jurajskim. Najstarsza, środkowa część miejscowości przylega od północnego zachodu do takiego pagórka.

W skład wsi wchodzą kolonie nazywane Zagórze i Parcele.

Przyroda

• Rezerwat przyrody Stawiska - położony w północnej części wsi rezerwat przyrody o powierzchni 6,28 ha, utworzony w 1959 r. dla ochrony grądu niskiego i łęgu z 25 pomnikowymi dębami szypułkowymi.
• Park w stylu angielskim - położony w środkowej części wsi, założony w końcu XVIII wieku, w XIX/XX wieku poszerzony do powierzchni 11,6 ha. W parku rośnie 19 gatunków drzew, w tym dwa egzotyczne - tulipanowiec i magnolia. Dwa parkowe stawy noszą nazwy "Mieszko" (większy) i "Księżycowy" (starszy).
• Pomnikowy dąb szypułkowy - o obwodzie 513 cm; rośnie przy zbiegu ulic Metlera i Częstochowskiej w pobliżu cmentarza.
• Dawne aleje dekoracyjne - aleja wjazdowa do parku (lipowa) oraz stare aleje przy ulicach Wieluńskiej, Kasztanowej i Stawowej. Aleja przy ulicy Chmielnej została wycięta.

Około 1,5 km na wschód od wsi znajduje się obszar źródliskowy Suchej Strugi. Występują tu liczne krasowe źródła, rosną okazałe buki i jodły. Do stawów prowadzi aleja grabowa (obwody drzew do 250 cm), przy stawach okazałe dęby - pomniki przyrody.

W odległości 1 km na zach. od stawów - ścisły rezerwat przyrody Bukowa Góra utworzony w 1959 r., niedostępny dla turystów.

Historia

Lokowana w średniowieczu (1266). Dawniej szlachecka własność m.in. rodu Kobylańskich h. Grzymała, potem Ponińskich h. Łodzia, później Walewskich h. Kolumna, od 1865 r. m.in. niemieckiego rodu Klitzing, a w 1891 r. przeszła w ręce Potockich h. Pilawa. Od XV w. siedziba parafii Parzymiechy. Od schyłku XVIII w. Parzymiechy wyodrębnione z większego kompleksu dóbr ziemskich. 1 września 1939 miała miejsce bitwa graniczna z Niemcami, później mordy Wehrmachtu na ludności cywilnej. W dniach 1 i 2 IX 1939 Niemcy zamordowali tu 75 cywilów, w tym ok. 20 dzieci. Od 1940 niemiecki obóz pracy przymusowej. 1964 - otwarcie zakładu lecznictwa odwykowego.

Przynależność administracyjna

• 1919-1950 - województwo kieleckie, powiat częstochowski, gmina Lipie
  • 1939-1945 - okupacja niemiecka: prowincja górnośląska (Oberschlesien), rejencja opolska (Regierungsbezirk Oppeln), powiat blachowieński (Kreis Blachstadt)
• 1950-1952 - województwo katowickie, powiat częstochowski, gmina Lipie
• 1952-1954 - województwo katowickie, powiat kłobucki, gmina Lipie
  • 1953-1956 - jako województwo stalinogrodzkie
• 1954-1972 - województwo katowickie, powiat kłobucki, gromada Parzymiechy
• 1973-1975 - województwo katowickie, powiat kłobucki, gmina Lipie
• 1975-1998 - województwo częstochowskie, gmina Lipie
• od 1999 - województwo śląskie, powiat kłobucki, gmina Lipie

Zabytki i pomniki

• Kościół św.św. Piotra i Pawła - pierwotnie z XIV w., budowany z kamienia wapiennego. W latach 1570-98 był zborem ariańskim (w Liber beneficiorum... , t. II, Gniezno 1891 r. podaje się, że był w rękach kalwinów do 1660 r.). Rozbudowany w XVIII, XIX i XX w. (dobudowana wieża z dzwonnicą) zatracił cechy stylu. Zachowały się w nim dwa gotyckie portale z XV w.

• Zespół podworski - istniejący przynajmniej od XVIII w., poszerzony w XIX/XX w., składa się z parku w stylu angielskim, oficyny (która może być kontynuacją dawnego dworu), łazienek ogrodowych i pozostałości alei wjazdowej oraz budynków gospodarczych. Wykorzystywany obecnie przez ośrodek leczenia alkoholików. Pałac Potockich z pocz. XX w. został zniszczony w czasie II wojny światowej i rozebrany w latach powojennych.

• Cmentarz Potockich - rodzinny cmentarz Potockich otoczony wysokim murem; groby z (XIX-XXI w.).

• Pomnik żołnierzy - na cmentarzu na mogile 29 żołnierzy 83. Pułku Strzelców Poleskich z Kobrynia, którzy polegli 1 września 1939 r. w bitwie granicznej z Niemcami rozpoczynającej II wojnę światową.

• Pomnik cywilnych ofiar II wojny światowej i okupacji - u zbiegu ulic Krzepickiej i Starowiejskiej, odsłonięty w 1965 r.

• Pomnik ofiar niemieckiego obozu pracy przymusowej - przy drodze do wsi Grabarze, w pobliżu miejsca kaźni.

• Tablice pamiątkowe - poświęcone Konspiracyjnemu Wojsku Polskiemu i ks. Bonawenturze Metlerowi, umieszczone na kościele.

W rejestrze zabytków umieszczone są: kościół, zespół podworski.

Turystyka

Przez Parzymiechy prowadzi turystyczny szlak rezerwatów przyrody, znakowany na niebiesko zaczynający się przy dworcu PKP w Blachowni, biegnący przez rezerwaty Szachownica, Węże, Dąbrowa w Niżankowicach, Mokry Las, do przystanku PKP Chorzew Siemkowice.

Komunikacja

Przez Parzymiechy przebiega droga krajowa 42 oraz drogi powiatowe i gminne.

Wieś objęta jest komunikacją autobusową PKS obsługującą 7 przystanków, oferującą połączenia z Częstochową, Wieluniem, Pajęcznem oraz Wrocławiem i Opolem.

Oświata

• Przedszkole Publiczne w Parzymiechach
• Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Parzymiechach
• Gimnazjum im. Ks. Bonawentury Metlera w Parzymiechach
• Świetlica środowiskowa

Kultura

We wsi działa filia gminnej biblioteki publicznej oraz Stowarzyszenie im. ks. Bonawentury Metlera. W latach 1998-1999 ukazywał się miesięcznik "Nasza Wieś" poruszający problematykę Parzymiech i regionu. W latach 2001-2004 wydawane było lokalne czasopismo "Mała Ojczyzna".

Sport

Parzymiechy są miejscem rozgrywania biegów przełajowych. Corocznie odbywa się najstarsza spośród tych imprez: Bieg Jesienny im. Redaktora Tomasza Hopfera.

Od 1992 działa klub piłkarski Sokół Parzymiechy. Sekcja juniorów działa do dnia dzisiejszego, natomiast sekcja seniorska zawiesiła swoją działalność w 2005 roku. W zakładzie odwykowym rozwinął działalność Klub Sportowy Zryw Parzymiechy.

Ochrona zdrowia

W 1964 roku na terenie parku podworskiego otwarto zakład lecznictwa odwykowego, noszący dawniej nazwę Wojewódzki Zakład Lecznictwa Odwykowego, a obecnie Ośrodek Terapii Uzależnień od Alkoholu.

We wsi działa Wiejski Ośrodek Zdrowia, który podlega ZOZ w Kłobucku.

W centrum wsi znajduje się apteka.

Od 2011 roku Ośrodek Terapii Uzależnień od Alkoholu przeszedł w ręce prywatne i został wydzielony z obszaru parku. Docelowo park dworski ma stać się atrakcją Parzymiech dostępną dla wszystkich mieszkańców i turystów.

Osoby związane z Parzymiechami

• Jan Długosz z Niedzielska - właściciel wsi, rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem, ojciec kronikarza Jana Długosza.
• Krzysztof Kobylański - właściciel wsi, renesansowy poeta łacińsko-polski.
• Bonawentura Metler - ksiądz, proboszcz parafii rzymskokatolickiej, astronom, podróżnik.
• Adam Nadachowski - pułkownik dyplomowany, dowódca 83. Pułk Strzelców Poleskich im. Romualda Traugutta broniącego Parzymiech przed Niemcami 1 września 1939 roku
• Józef Kaczmarek - organizator ośrodka odwykowego w Parzymiechach, lekarz, działacz społeczny.

Bibliografia

• A. Ruszkowski, Sieradz i okolice, Sieradz 2000.
• J. Jędrysiak, Dobra ziemskie Parzymiechy w czasach Potockich (1891-1939), Częstochowa-Parzymiechy 2002.
• Z dziejów gminy Lipie, red. Z. Jakubowski, Lipie 1998.