Surowica (województwo podkarpackie)

Surowica – nieistniejąca już dziś wieś w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza, w Beskidzie Niskim, u ujścia potoku Moszczańca do Wisłoka z lewego brzegu.

Historia

Jest to jedna z najstarszych miejscowości w Beskidzie Niskim. Pierwsze zapisy Surowicze pochodzą z 1361 r. (Kod. Dyplomat. Małopolski., III, 143), kiedy to król Kazimierz Wielki nadał braciom Pawłowi i Piotrowi Balom z Węgier opuszczone wsie, Zboiska, Wisłok i Radoszyce. Surowice graniczyły od płd. z Moszczańcem, na zach. z Polanami i Wolą Niżną, na płn.-wschód z Darowem. Jak można wnosić z nazwy, wieś założona była na surowym korzeniu czyli świeżo wykarczowanym terenie. W 1366 r. kanclerz Janusz Suchywilk od swoich rodziców otrzymał Duklę, Kobylany, Chyrową, Mszanę, Surowicę i Wisłoczek. W 28 sierpnia 1366 roku we Włodzimierzu Janusz Suchywilk przekazał swoje dobra bratankom Piotrowi i Mikołajowi. Byli to synowie Jakusza Cztana ze Strzelc. Ustanowił w ten sposób pierwszą ordynację w Polsce. Kazimierz Wielki potwierdził ten dokument. Przywilej lokacyjny na prawie wołoskim nadał w 1549 r. starosta Piotr Zborowski.

W latach 1772-1914 starostwo powiatowe Sanok, powiat sądowy w Bukowsku. W 1898 r. wieś liczyła 473 mieszkańców oraz 76 domów. Pod koniec XIX w. własność szlachecka, dobra książąt Czartoryskich. Od listopada 1918 do stycznia 1919 Republika Komańczańska.

W 1931 r. wieś liczyła 506 osób i 78 domów, zajmując 11 km² pow. Po 1944 r. miejscowi Rusini zostali przesiedleni na Ukrainę.

Religia

Ludność wyznania rzymskokatolickiego należała do parafii w Jaśliskach. W 1785 r. we wsi było 264 wiernych tego wyznania. Grekokatolicy mieli własną cerkiew parafialna pw. Św. Mikołaja (wcześniej: pw. Zaśnięcia Błogosławionej Dziewicy Marii). W 1936 r. było tu 495 grekokatolików. Do parafii należały cerkwie filialne w Darowie i Moszczańcu. Cerkiew została po 1947 r. rozebrany, fragmenty ikonostasu znajdują się w Muzeum Historycznym w Sanoku.

Z Surowicy pochodził ks. Teofil Kmycikiewicz , członek kapituły Administracji Apostolskiej Łemkowszczyzny.

Architektura

Wieś została zbudowana w dolinie potoku z długą ulicą, tzw. łańcuchówka. Do dziś pozostały po wsi nad Moszczańcem ślady w postaci cerkwiska ze starym cmentarzem, w otoczeniu wysokich lip oraz drugi, nowszy cmentarz z nagrobkami z początku XX wieku.

Szlaki piesze

• Moszczaniec – Surowica – Darów – Puławy Górne – Pastwiska – Besko