Menu
Home» »

Województwo Zachodniopomorskie:

Liczba miast na prawach powiatu: 3

Liczba powiatow: 18

Liczba kodów pocztowych: 1897

Powierzchnia: 22 892,48 km²

Urbanizacja: 68,9%

Populacja: 1 693 520

Gęstość zaludnienia: 74 os./km²

Tablice rejestracyjne: Z

TERYT: 32

Kod ISO: PL-ZP


Urząd Wojewódzki:

Adres: Wały Chrobrego 4, 70-502 Szczecin

Oficjalna strona urzędu wojewódzkiego

Urząd Marszałkowski:

Adres: Szczecin ul. Korsarzy 34, Zamek Książąt Pomorskich

Oficjalna strona województwa Zachodniopomorskiego

Herb województwa
Zachodniopomorskiego:

Herb województwa Zachodniopomorskiego

Flaga województwa
Zachodniopomorskiego:

Flaga województwa Zachodniopomorskiego

Województwo zachodniopomorskie

Województwo zachodniopomorskie – województwo położone w północno-zachodniej części Polski, na wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Graniczy na wschodzie z województwem pomorskim, na południu z województwami: wielkopolskim i lubuskim, a na zachodzie z niemieckimi krajami związkowymi: Brandenburgią i Meklemburgią-Pomorzem Przednim. Zajmuje obszar 22 892,48 km². Według danych z 31 grudnia 2010 r. miało 1 693 072 mieszkańców. Siedzibą władz województwa jest Szczecin.

Województwo zostało powołane w roku 1999 w związku z reformą administracji publicznej, w miejsce dawnych województw: szczecińskiego i koszalińskiego, a także części województw: słupskiego, pilskiego i gorzowskiego. Nazwą nawiązuje do historycznego Pomorza Zachodniego.

Położenie

Województwo zachodniopomorskie leży w północno-zachodniej Polsce, nad Morzem Bałtyckim. Według danych z 1 stycznia 2009, powierzchnia województwa wynosi 22 892,48 km². Obszar ten obejmuje morskie wody wewnętrzne polskiej części Zalewu Szczecińskiego oraz akweny wokół cieśnin: Dziwny i Świny, które są częściami Morza Bałtyckiego. Graniczy na zachodzie z Niemcami na długości 186,6 km, z krajami związkowymi Meklemburgia-Pomorze Przednie i Brandenburgia. Północną granicę województwa stanowi wyznaczona linia brzegowa nad Zatoką Pomorską i dalszą częścią Bałtyku – długość tej granicy wynosi 185 km. Zachodniopomorskie graniczy z trzema innymi województwami – na południu z woj. lubuskim i woj. wielkopolskim, a na wschodzie z woj. pomorskim.

Region położony jest na Pobrzeżach Południowobałtyckich: Szczecińskim i Koszalińskim oraz na Pojezierzu Pomorskim (części Pojezierzy Południowobałtyckich).

Większą część województwa obejmuje historyczne Pomorze Zachodnie. Południowe części należały dawniej do Wielkopolski i Nowej Marchii, dawniej ziemi lubuskiej. Tereny województwa należały następnie do prowincji Pomorze. W 1946 roku na większości obecnego obszaru znajdowało się województwo szczecińskie, które w 1950 roku podzielono na mniejsze woj. szczecińskie i woj. koszalińskie.

Historia i powstanie

Województwo zachodniopomorskie utworzono z następujących części administracyjnych:

Powstanie województwa zachodniopomorskiego nie obyło się bez protestów mieszkańców Koszalina, którzy nie chcieli pogodzić się z utratą województwa koszalińskiego i zgłosili projekt województwa środkowopomorskiego. Podejmowano również starania o wytyczenie granic zbieżnych z historycznymi i włączenie do województwa zachodniopomorskiego Słupska. Ostatecznie do powstania województwa środkowopomorskiego nie doszło, a Słupsk został przyłączony do województwa pomorskiego.

Klimat

Klimat województwa charakteryzuje się dużą różnorodnością i zmiennością. Wynika to ze ścierania się na tym obszarze klimatu morskiego z klimatem lądowym oraz z wpływu czynników lokalnych na ukształtowanie się zjawisk pogodowych. Północna i zachodnia część województwa ma typowe cechy klimatu morskiego. W miarę oddalania się od morza i w kierunku wschodnim zaznaczają się stopniowo cechy klimatu kontynentalnego. Charakterystyczną cechą klimatu jest wzrost opadów w rejonach najwyższych wzniesień Pojezierza. W obrębie poszczególnych obszarów występuje duża zmienność klimatu (mikroklimat), uwarunkowana cechami środowiska jak położenie (w pobliżu morza, jeziora, dużych rzek), ukształtowanie terenu, pokrycie obszaru (lasy, łąki, zabudowa), rzeźba terenu (pradoliny, wzniesienia).

Bliskość morza, zasoby wodne oraz duża powierzchnia lasów kształtują umiarkowany klimat charakteryzujący się znaczną wilgotnością powietrza oraz przewagą wiatrów zachodnich i północno-zachodnich. Klimat nad morzem można określić jako umiarkowany ciepły morski, natomiast klimat w głębi lądu jako umiarkowany ciepły przejściowy.

Przyroda

Według danych z 31 grudnia 2009 lasy obejmowały powierzchnię 803,1 tys. ha w woj. zachodniopomorskim, co stanowi 35,1% jego powierzchni. 8,9 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych. Według klas wieku i składu gatunkowego drzewostanów wyliczono, że w 2009 r. powierzchnię lasów zachodniopomorskich obejmowały następujące grupy rodzajowe: sosna 62,1%, brzoza 10,0%, buk 7,5% dąb 6,3%, olsza 5,5%, świerk 5,1%.

Największym zbiornikiem wodnym jest Zalew Szczeciński, poza tym jest wiele jezior z których największe to Dąbie, Miedwie, Jamno, Drawsko, Wielimie, Bukowo, Lubie, Pile, Płoń, Woświn, Kopań oraz Ińsko. Przez województwo przepływa kilkadziesiąt rzek, w tym trzecia pod względem długości rzeka kraju: Odra, oraz wiele mniejszych, z których największe leżące w całości na terytorium województwa są: Rega (ok. 180 km), Parsęta (ok. 135 km), Ina (ok. 129 km) i Płonia (ok. 79 km).

Ochrona środowiska

W zachodniopomorskim 2 parki narodowe: Woliński, oraz w połowie Drawieński, 7 parków krajobrazowych: Barlinecko-Gorzowski (częściowo), Cedyński, Drawski, Iński, Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry, częściowo Park Krajobrazowy „Ujście Warty” oraz Szczeciński Park Krajobrazowy "Puszcza Bukowa". Poza tym w województwie jest 114 rezerwaty przyrody o różnej typologii, m.in. florystyczne, leśne, torfowiskowe, krajobrazowe, ptaków oraz Puszcza Wkrzańska, Puszcza Goleniowska i Puszcza Bukowa. Łączna powierzchnia obszarów tworzących krajowy system obszarów chronionych wynosi około 20% ogólnej powierzchni województwa.

Podział administracyjny

Największym powiatem województwa jest powiat gryfiński, którego powierzchnia wynosi 1869,11 km², a najmniejszym powiat policki 665,26 km². Największą gminą województwa jest gmina Wałcz 574,88 km², a najmniejszą gmina miejska Sławno 15,83 km².

Wyłączając miasta na prawie powiatu (Szczecin, Koszalin, Świnoujście) według danych z 31 grudnia 2010 r. powiatem o największej liczbie mieszkańców jest powiat stargardzki – 119,3 tys. osób, a powiatem o najmniejszej liczbie mieszkańców jest powiat łobeski – 37,9 tys. osób. Wyłączając miasta na prawach powiatu, gminą o największej liczbie mieszkańców jest gmina miejska Stargard Szczeciński – 69,6 tys. osób, a gminą o najmniejszej liczbie mieszkańców jest gmina Nowe Warpno – 1651 osób. Liczba ludności i powierzchnia wg GUS z 2010 roku.

Powiaty grodzkie
Herb Powiat Ludność Pow.
(km²)
Koszalin 107.948 98,34
Szczecin 405.606 300,55
Świnoujście 40.759 197,23
Powiaty ziemskie
Herb Powiat Ludność Pow.
(km²)
Gęstość zaludnienia Urbanizacja (%) Liczba gmin miejskich Liczba gmin miejsko-wiejskich Liczba gmin wiejskich
białogardzki 48.193 845,46 57 62,6 1 2 1
choszczeński 49.574 1327,52 37 48,0 4 2
drawski 57.353 1764,42 33 61,9 2 4
goleniowski 80.305 1615,64 50 53,3 3 3
gryficki 60.569 1017,37 60 50,5 3 3
gryfiński 82.727 1869,11 44 45,5 6 3
kamieński 47.672 1003,40 48 52,7 5 1
kołobrzeski 77.244 724,66 107 58,6 1 1 5
koszaliński 64.411 1668,42 39 21,6 3 5
łobeski 37.900 1065,13 36 53,1 4 1
myśliborski 66.972 1182,41 57 59,2 3 2
policki 70.380 665,28 106 52,7 2 2
pyrzycki 39.774 726,00 55 42,2 2 4
sławieński 57.251 1043,26 55 47,6 2 4
stargardzki 119.306 1519,97 78 66,5 1 4 5
szczecinecki 76.900 1765,39 44 63,4 1 3 2
świdwiński 48.205 1093,02 44 49,5 1 1 4
wałecki 54.023 1414,95 38 60,6 1 3 1

Architektura

Na zasoby środowiska kulturowego województwa składa się 2893 zabytków nieruchomych oraz 1547 zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków, a ponadto obiekty w ewidencji konserwatorskiej. Na obszarze województwa znajdują się dwa obiekty uznane za pomnik historii: zespół katedralny w Kamieniu Pomorskim i zespół kościoła pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Królowej Świata oraz średniowieczne mury obronne miasta w Stargardzie.

Urbanistyka i architektura

Układy staromiejskie o średniowiecznej metryce, które zachowały rozplanowanie z czasu lokacji. Składają się na nie kościoły farne, ratusze i zespoły zabudowy mieszczańskiej – głównie XIX-wiecznej, ale też kamienicami o metryce starszej XV–XVII-wiecznej. W dobrym stanie zachowały się układy staromiejskie w Cedyni, Darłowie, Dobrej koło Nowogardu, Lipianach, Maszewie, Mieszkowicach, Moryniu, Myśliborzu, Trzebiatowie, Trzcińsku-Zdroju i Wolinie. Odbudowywane są obecnie zespoły staromiejskie w Szczecinie, Stargardzie Szczecińskim i Kołobrzegu.

Na terenie województwa znajduje się liczna grupa miast z czytelnie zachowanymi murami obronnymi z wieżami, basztami, bramami i fosami pochodzącymi z okresu średniowiecza. Są to unikatowe w kraju zespoły pod względem liczby i walorów zabytkowych. Do najlepiej zachowanych należą mury w Drawsku Pomorskim, Koszalinie, Mieszkowicach, Pyrzycach, Reczu, Stargardzie Szczecińskim, Trzcińsku-Zdroju. Wśród nich zachowały się egzemplarze miejskiej architektury obronnej klasy europejskiej, jak na przykład Brama Świecka i Barnkowska w Chojnie, Brama Wolińska w Goleniowie, Brama Wałowa, Młyńska i Pyrzycka w Stargardzie Szczecińskim.

W części ośrodków wypoczynkowych utrzymała się architektura uzdrowiskowa związana z rozwojem pod koniec XIX wieku funkcji rekreacyjno-uzdrowiskowych, głównie w pasie nadmorskim (Świnoujście, Kamień Pomorski, Dziwnów, Kołobrzeg), a także w rejonach występowania leczniczych pokładów wód lub błot (Trzcińsko-Zdrój, Połczyn-Zdrój). Architektura ta nawiązuje do wzorców szwajcarskich i południowoniemieckich. Miejscowości te nadal pełnią funkcje uzdrowiskowo-wypoczynkowe, lecz znacznej degradacji ulega układ i zabudowa, czyli te elementy układu przestrzennego, które decydują o atrakcyjności wielu historycznych i tradycyjnych europejskich miejscowo ci uzdrowiskowych.

Zachowały się układy ruralistyczne (wiejskie) o średniowiecznej metryce o czytelnych układach lokacyjnych okolnicowych, owalnicowych lub ulicowych, z zachowaną zabudową zagrodową murowaną i ryglową z XIX wieku, z przykładami starszej XVIII-wiecznej zabudowy (np. w rejon Pyrzyc, pasa nadmorskiego).

Zamki, rezydencje

Województwo zachodniopomorskie posiada zamki będące ośrodkami władzy książąt pomorskich i biskupów. Najbardziej okazałymi są Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie oraz Darłowie. Następne zamki znajdują się w Białogardzie, Swobnicy, Świdwinie. Relikty zamków mieszczą się w Dobrej koło Nowogardu, Drawnie, Starym Drawsku, Golczewie, Karlinie, Moryniu, Złocieńcu.

Na terenie województwa znajdują się rezydencje pomorskie, będące założeniami dworsko-pałacowo-parkowymi z folwarkami, wpisane są w krajobraz większości wsi pomorskich. Większość XIX-wieczna, ale także starsze, XVIII-wieczne rezydencje, jak np. unikatowe barokowe założenia w Świerznie i Niepołcku. Budowle rezydencjonalne prezentują charakterystyczny dla XIX wieku eklektyzm. Z wielu dawnych rezydencji pozostały tylko parki z cennym starodrzewem, jak na przykład park w Zatoni Dolnej, który ma walory ponadlokalne.

Obiekty sakralne

Od średniowiecza po XIX wiek obiekty sakralne były i pozostały dominantami w zabudowie miast i wsi. Najstarsze pomorskie obiekty sakralne datuje się na XII–XIII wiek. Należą do nich romańskie i wczesnogotyckie kościoły granitowe. Jest to grupa świątyń miejskich i wiejskich położonych w południowo-zachodniej części województwa, będąca kontynuacją tego typu budowli po zachodniej stronie Odry (między innymi w gminie Moryń, Chojna, Mieszkowice). Do budowli sakralnych o największych walorach zalicza się katedra w Kamieniu Pomorskim wraz z zabudową Osiedla Katedralnego i stargardzka kolegiata Najświętszej Marii Panny Królowej Świata oraz katedra NMP w Kołobrzegu. W rejonach północno-wschodnich województwa (charakterystyczne dla tych terenów) występuje ponad 70 wiejskich kościołów o konstrukcji ryglowej (głównie wiejskich) z XVII–XVIII wieku.

Na Pomorzu Zachodnim prowadziły działalność zakony cystersów, joannitów, norbertanów i templariuszy, które wybudowały w średniowieczu zespoły zabudowań klasztornych w Bierzwniku, Chwarszczanach, Cedyni, Kołbaczu, Marianowie, Jasienicy, Pełczycach, Rurce.

Zabytki techniki

Na terenie województwa zachowało się wiele zabytki techników i przemysłu, które mają walory zabytkowe a jednocześnie są współcześnie użytkowane. Świadectwa rozwoju myśli technicznej są związane przede wszystkim z rozwojem przemysłu w XIX wieku, a obiekty militarne świadczą o strategicznym położeniu terenów woj. zachodniopomorskiego. Do pierwszej grupy należą młyny i wiatraki kontynuujące tradycje młynarskie sięgające średniowiecza. Działają małe elektrownie wodne i inne urządzenia hydrotechniczne budowane na większych rzekach regionu: Odrze, Redze, Inie, Drawie, Parsęcie. Funkcjonują zespoły urządzeń hydrotechnicznych rzeki Odry – system kanałów, śluz, jazów między innymi Polderu Cedyńskiego i Międzyodrza. Zachowały się kolejowe linie wąskotorowe, obecnie w większości zlikwidowane, a część funkcjonuje (linie GryficeRewal i Koszalin–Wielino).

Do drugiej grupy zabytków sztuki militarnej należą umocnienia w rejonie Odry i Wału Pomorskiego, pasa nadmorskiego, pozostałości twierdzy kołobrzeskiej oraz zespół XIX-wiecznych fortów w Świnoujściu. Obiektami charakterystycznymi dla nadmorskiego położenia województwa są XIX-wieczne latarnie morskie (w Świnoujściu, Niechorzu, Kołobrzegu) oraz porty (w Szczecinie, Darłówku, Kołobrzegu).

Archeologia

Na ternie województwa występują licznie zabytki archeologiczne, będące świadectwem najdawniejszych dziejów Pomorza Zachodniego, jak na przykład grobowce megalityczne z epoki kamienia w rejonie Dolic, Przelewic; grodziska kultury łużyckiej, głównie z okresu wczesnego średniowiecza; cmentarzyska kurhanowe w rejonach Wolina, Dolic, Osiny, Przelewic, Trzebiatowa, koło Świelubia; cmentarzysko kurhanowe z kręgami kamiennymi w Grzybnicy koło Koszalina; grodzisko wyżynne, port wczesnośredniowieczny, cmentarzysko ciałopalne w Budzistowie.

Urbanizacja

W województwie zachodniopomorskim są 64 miasta, w tym 3 miasta z prawami powiatu.

Liczba ludności i powierzchnia według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 31.12.2010 roku (podkreślone zostały siedziby powiatów ziemskich, wytłuszczone siedziby powiatów grodzkich):

Herb Miasto Ludność Powierzchnia
(km²)
Szczecin 405.606 300,55
Herb Koszalina Koszalin 107.948 98,34
Stargard Szczeciński 69.633 48,08
Kołobrzeg 44.984 25,67
Świnoujście 40.759 197,23
Szczecinek 38.977 48,63
Police 33.951 37,23
Wałcz 25.942 38,17
Białogard 24.227 25,73
Goleniów 22.349 11,78
Gryfino 21.249 9,58
Nowogard 16.816 12,44
Gryfice 16.541 12,40
Choszczno 15.671 9,58
Świdwin 15.487 22,38
Barlinek 14.085 17,55
Darłowo 13.954 20,21
Dębno 13.862 20
Złocieniec 13.217 32,28
Sławno 13.020 15,83
Pyrzyce 12.693 38,79
Myślibórz 11.539 15,04
Drawsko Pomorskie 11.409 22,33
Łobez 10.459 11,75
Trzebiatów 10.131 10,25
Kamień Pomorski 9.094 10,74
Połczyn-Zdrój 8.372 7,22
Chojna 7.374 12,12
Czaplinek 6.897 13,62
Sianów 6.555 15,88
Karlino 5.816 9,40
Międzyzdroje 5.479 4,50
Wolin 4.842 14,47
Borne Sulinowo 4.675 18,15
Bobolice 4.343 4,77
Resko 4.329 4,49
Kalisz Pomorski 4.224 11,95
Lipiany 4.048 5,54
Płoty 4.035 4,12
Barwice 3.713 7,50
Mieszkowice 3.526 4,73
Maszewo 3.261 5,54
Chociwel 3.226 3,67
Węgorzyno 3.005 6,85
Recz 2.963 12,30
Polanów 2.917 7,37
Dziwnów 2.867 4,97
Golczewo 2.708 7,42
Pełczyce 2.681 13,07
Mirosławiec 2.671 2,13
Tychowo 2.480 4,1
Trzcińsko-Zdrój 2.455 2,33
Gościno 2.430 5,70
Drawno 2.382 5,03
Człopa 2.354 6,27
Dobrzany 2.339 5,34
Dobra 2.305 2,37
Biały Bór 2.219 12,82
Ińsko 2.026 7,48
Tuczno 1.900 9,21
Cedynia 1.624 1,67
Moryń 1.622 5,54
Suchań 1.436 3,57
Nowe Warpno 1.237 24,51

Gospodarka

W 2007 r. produkt krajowy brutto woj. zachodniopomorskiego wynosił 46 904 mln zł, co stanowiło 4,0% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 89,8% średniej krajowej, co plasowało zachodniopomorskie na 6. miejscu względem innych województw.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. zachodniopomorskiego w 3. kwartale 2010 roku wynosiło 3167,23 zł, co lokowało je na 6. miejscu względem wszystkich województw.

Według danych z 2008 roku na terenie województwa było zarejestrowanych 206,1 tys. prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 165,8 tys. stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Było zarejestrowanych 12,4 tys. spółek handlowych, a 4,1 tys. z nich miało udział kapitału zagranicznego.

W końcu maja 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 108,9 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 17,1% do aktywnych zawodowo.

W ciągu całego 2008 roku z obiektów znajdujących się na terenie województwa skorzystało 1 742 580 turystów, z których 21,8% stanowili turyści zagraniczni. Największy napływ turystów miał miejsce w czerwcu, lipcu i sierpniu, kiedy łączna liczba turystów wynosiła 45,7% z całego roku. W 2008 roku na terenie województwa znajdowało się 840 obiektów zbiorowego zakwaterowania, które posiadały 107 800 miejsc noclegowych. W województwie było 178 obiektów hotelowych mających 14 877 miejsc noclegowych. Najwięcej miejsc tj. 49 976 posiadały ośrodki wczasowe, których było 8342.

W 2008 r. na obszarze woj. zachodniopomorskiego było 59 624 gospodarstw rolnych, z czego 99,24% było gospodarstwami indywidualnymi. Najczęściej (tj. 12%) gospodarstwo miało areał wynoszący od 5 do 10 ha dla użytków rolnych. W 2009 r. użytki rolne obejmowały ogółem 925,3 tys. ha, z czego grunty orne stanowiły 76,3%, sady – 1,6%, łąki – 11,6%, pastwiska – 3,5%, pozostałe użytki – 7,0%.

Na terenie województwa utworzono 10 podstref trzech różnych specjalnych stref ekonomicznych.

Podstrefy ekonomiczne woj. zachodniopomorskiego
Strefa Miasto/gmina Powierzchnia/liczba kompleksów
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna miasto Stargard Szczeciński 170,00 ha/4 kompleksy
Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna miasto Koszalin 90,93 ha
miasto Szczecinek 95,51 ha
miasto Wałcz 25,97 ha
Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna miasto Barlinek 5 kompleksów
miasto Białogard 2 kompleksy
gmina Gryfino 57,59 ha/1 kompleks
gmina Goleniów 64,78 ha/10 kompleksów
gmina Karlino 72,18 ha/4 kompleksy
gmina Police (miasto Police) 2 kompleksy

Demografia

Struktura demograficzna mieszkańców woj. zachodniopomorskiego wg danych z 31 grudnia 2007:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób  % osób  % osób  %
populacja 1 692 271 100 870 319 51,43 821 952 48,57
wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 329 706 19,48 160 630 9,49 169 076 9,99
wiek produkcyjny (18–65 lat) 1 115 412 65,91 539 463 31,88 575 949 34,03
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 247 153 14,6 170 226 10,06 76 927 4,55

Struktura płci i wieku w województwie zachodniopomorskim wg danych z 30 czerwca 2008 roku:

W 2002 roku w powszechnym spisie ludności na 1 698 214 mieszkańców woj. zachodniopomorskiego przeważająca większość zdeklarowała narodowość polska. Największą grupą obywateli polskich w województwie należącą do mniejszości narodowej lub etnicznej była mniejszość ukraińska, do której należało 3703 osób, co stanowiło 0,218% ogółu mieszkańców. Drugą grupą była mniejszość niemiecka licząca 1014 osób, stanowiącą 0,0597% mieszkańców.

Tylko 1 osoba w woj. zachodniopomorskim zadeklarowała używanie w kontaktach domowych języka kaszubskiego, który jest językiem regionalnym Pomorza.

+ Mniejszości narodowe i etniczne (obywatele polscy) w 2002 r. w woj. zachodniopomorskim Mniejszość Liczba osób Procentowy udział w województwie Liczba osób deklarujących używanie w kontaktach domowych języka mniejszości Procentowy udział w województwie
Mniejszość białoruska 117 0,0069% 39 0,0023%
Mniejszość czeska 6 0,0004% 11 0,0007%
Mniejszość litewska 67 0,0039% 23 0,0013%
Mniejszość łemkowska 66 0,0039% 25 0,0015%
Mniejszość niemiecka 1014 0,0597% 5581 0,3286%
Mniejszość ormiańska 8 0,0005% 13 0,0008%
Mniejszość romska 699 0,0412% 768 0,0452%
Mniejszość rosyjska 221 0,0130% 618 0,0364%
Mniejszość słowacka 2 0,0001% 12 0,0007%
Mniejszość tatarska 9 0,0001% 0 0,0000%
Mniejszość ukraińska 3703 0,2180% 2407 0,1417%
Mniejszość żydowska 44 0,0026% 3 0,0002%

Kultura

Na terenie województwa w 2008 roku znajdowało się 482 placówek bibliotecznych i 24 kina stałe. Działały 22 muzea, 12 teatrów i instytucji muzycznych, 15 galerii i salonów sztuki.

Największą biblioteką jest Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica w Szczecinie, która 31 grudnia 2006 roku posiadała 1,05 mln książek i czasopism, a także 453,8 tys. pozycji ze zbiorów specjalnych.

Tradycje

Na liście produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się 13 produktów z woj. zachodniopomorskiego:

  • Paprykarz szczeciński
  • Jeziorowy ogórek kiszony,
  • Kapusta kiszona z beczki,
  • Ogórek kołobrzeski,
  • Konfitura szczecińska z owoców róży
  • Chleb razowy koprzywieński,
  • Pierniki szczecińskie,
  • Miód Drahimski,
  • Pasztecik szczeciński
  • Miód pitny trójniak,
  • Nalewka ze śliwek z Dębiny,
  • Wino ze śliwek,
  • Grzyby marynowane z szyszką.

Oświata

Realizacją polityki oświatowej na terenie województwa kieruje Zachodniopomorski Kurator Oświaty. Kuratorium ma siedzibę w Szczecinie, posiadając także 2 delegatury: w Koszalinie i w Wałczu.

W 2008 r. w województwie funkcjonowały 22 szkoły wyższe, na których studiowało ogółem 78,2 tys. osób. Na obszarze woj. zachodniopomorskiego znajdowało się 475 szkół podstawowych, 254 gimnazjów, 41 liceów profilowanych, 125 techników, 116 liceów ogólnokształcących, 22 szkoły artystyczne, 127 szkół policealnych dla dorosłych. Największą zachodniopomorską uczelnią jest Uniwersytet Szczeciński, na którym wg danych z 30 listopada 2008 r. studiowało 30,1 tys. osób.

W roku akademickim 2007/08 na 10 tys. mieszkańców województwa przypadało 448,6 studentów.

Samorząd województwa prowadzi dwie placówki doskonalenia nauczycieli, których celem jest zapewnienie dostępu do różnorodnych form doskonalenia i dokształcania oraz kompleksowej informacji pedagogicznej. Na obszarze całego województwa działa Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli z siedzibą w Szczecinie, która ma także oddziały zamiejscowe w: Goleniowie, Gryficach, Myśliborzu, Pyrzycach i Świnoujściu. Na terenie powiatów: białogardzkiego, drawskiego, kołobrzeskiego, koszalińskiego, sławieńskiego, świdwińskiego, szczecineckiego i w Koszalinie działa Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie.

Sport

Na terenie województwa w 2008 roku we wszystkich dyscyplinach działało 643 klubów sportowych, w których ćwiczyło łącznie 43,1 tys. osób.

W najwyższych rozgrywkach krajowych w 2009 roku w Polskiej Lidze Koszykówki z woj. zachodniopomorskiego grają 2 drużyny: AZS Koszalin oraz Kotwica Kołobrzeg. W najwyższej lidze futsalu Ekstraklasie grał zespół Pogoń 04 Szczecin.

Największym obiektem sportowym w województwie jest Stadion Miejski w Szczecinie, który może pomieścić 17 783 osób. Stadion jest wykorzystywany do meczów piłki nożnej.

Administracja i polityka

Samorząd

Organem uchwałodawczym jest Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego, składający się z 30 radnych, którzy są wybierani przez mieszkańców województwa w 5 okręgach wyborczych. Siedzibą sejmiku województwa jest Szczecin. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. W Koszalinie znajduje się także wydział zamiejscowy urzędu marszałkowskiego.

Marszałkowie Województwa Zachodniopomorskiego:

  • Zbigniew Zychowicz – (od 6 listopada 1998 do 26 stycznia 2000)
  • Józef Jerzy Faliński – (od 26 stycznia 2000)
  • Zygmunt Meyer – (od 9 grudnia 2002)
  • Norbert Obrycki – (od 18 grudnia 2006 do 22 kwietnia 2008)
  • Władysław Husejko – (od 22 kwietnia 2008)
  • Olgierd Geblewicz – (od 29 listopada 2010)

Administracja rządowa

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Zachodniopomorski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Szczecin, gdzie znajduje się urząd wojewódzki. Działa także delegatura urzędu w Koszalinie.

Wojewodowie Zachodniopomorscy:

  • Władysław Lisewski – od 1 stycznia 1999 do 20 października 2001
  • Stanisław Wziątek – od 20 października 2001 do 17 października 2005
  • Robert Krupowicz – od 12 grudnia 2005 do 29 listopada 2007
  • Marcin Zydorowicz – od 29 listopada 2007

Wicewojewoda:

  • Andrzej Chmielewski (od 2007)

Polityka

Mieszkańcy województwa wybierają łącznie 20 posłów na Sejm w 2 okręgach wyborczych, nr 41 (Szczecin) i nr 40 (Koszalin). Mieszkańcy wybierają 4 senatorów w jednomandatowych okręgach wyborczych: nr 98, nr 98, nr 99, nr 100.

Do Parlamentu Europejskiego są wybierani 4 posłowie z okręgu wyborczego nr 13, który obejmuje także województwo lubuskie.

Sądownictwo

Teren województwa zachodniopomorskiego objęty jest właściwością dwóch sądów okręgowych (w Szczecinie i Koszalinie) oraz 18 sądów rejonowych. Prócz tego istnieją 3 wydziały zamiejscowe sądów rejonowych (Chojna, Pyrzyce, Police). W województwie znajduje się jeden Sąd Apelacyjny w Szczecinie, w którego obszarze właściwości znajdują się 3 sądy okręgowe. W Szczecinie znajduje się także wojewódzki sąd administracyjny. Sądom powszechnym na obszarze woj. zachodniopomorskiego towarzyszy 1 prokuratura apelacyjna, 2 prokuratury okręgowe, 21 prokuratur rejonowych.

Woj. zachodniopomorskie posiada 2 samorządowe kolegia odwoławcze (Koszalin, Szczecin) posiadające swoje obszary właściwości miejscowej.

Obszary właściwości sądów powszechnych w woj. zachodniopomorskim
Obszar właściwości (jednostki administracyjne) Sąd rejonowy Sąd okręgowy Sąd apelacyjny
miasto Białogard, miasto Świdwin, gmina Białogard, gmina Brzeżno, gmina Karlino, gmina Połczyn-Zdrój, gmina Rąbino, gmina Sławoborze, gmina Świdwin, gmina Tychowo Sąd Rejonowy w Białogardzie Sąd Okręgowy w Koszalinie Sąd Apelacyjny w Szczecinie
gmina Czaplinek, gmina Drawsko Pomorskie, gmina Kalisz Pomorski, gmina Ostrowice, gmina Wierzchowo, gmina Złocieniec Sąd Rejonowy w Drawsku Pomorskim
miasto Kołobrzeg, gmina Dygowo, gmina Gościno, gmina Kołobrzeg, gmina Rymań, gmina Siemyśl, gmina Ustronie Morskie Sąd Rejonowy w Kołobrzegu
miasto Darłowo, Koszalin, gmina Będzino, gmina Biesiekierz, gmina Darłowo, gmina Malechowo, gmina Manowo, gmina Mielno, gmina Polanów, gmina Sianów, gmina Świeszyno Sąd Rejonowy w Koszalinie
miasto Sławno, gmina Postomino, gmina Sławno Sąd Rejonowy w Sławnie
miasto Szczecinek, gmina Barwice, gmina Biały Bór, gmina Bobolice, gmina Borne Sulinowo, gmina Grzmiąca, gmina Szczecinek Sąd Rejonowy w Szczecinku
miasto Wałcz, gmina Człopa, gmina Mirosławiec, gmina Tuczno, gmina Wałcz Sąd Rejonowy w Wałczu
gmina Bierzwnik, gmina Choszczno, gmina Drawno, gmina Krzęcin, gmina Pełczyce, gmina Recz Sąd Rejonowy w Choszcznie Sąd Okręgowy w Szczecinie
gmina Dobra, gmina Goleniów, gmina Maszewo, gmina Nowogard, gmina Osina, gmina Przybiernów, gmina Stepnica Sąd Rejonowy w Goleniowie
gmina Brojce, gmina Gryfice, gmina Karnice, gmina Płoty, gmina Rewal, gmina Trzebiatów Sąd Rejonowy w Gryficach
gmina Banie, gmina Cedynia, gmina Chojna, gmina Gryfino, gmina Mieszkowice, gmina Moryń, gmina Stare Czarnowo, gmina Trzcińsko-Zdrój, gmina Widuchowa Sąd Rejonowy w Gryfinie
gmina Dziwnów, gmina Golczewo, gmina Kamień Pomorski, gmina Świerzno, gmina Wolin Sąd Rejonowy w Kamieniu Pomorskim
gmina Łobez, gmina Radowo Małe, gmina Resko, gmina Węgorzyno Sąd Rejonowy w Łobzie
gmina Barlinek, gmina Boleszkowice, gmina Dębno, gmina Myślibórz, gmina Nowogródek Pomorski Sąd Rejonowy w Myśliborzu
miasto Stargard Szczeciński, gmina Bielice, gmina Chociwel, gmina Dobrzany, gmina Dolice, gmina Ińsko, gmina Kobylanka, gmina Kozielice, gmina Lipiany, gmina Marianowo, gmina Przelewice, gmina Pyrzyce, gmina Stara Dąbrowa, gmina Stargard Szczeciński, gmina Suchań, gmina Warnice Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim
Szczecin (centrum miasta przy zachodnim brzegu Odry) Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie
miasto Szczecin (bez centrum), gmina Dobra (Szczecińska), gmina Kołbaskowo, gmina Nowe Warpno, gmina Police Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie
miasto Świnoujście, gmina Międzyzdroje Sąd Rejonowy w Świnoujściu


Transport

Transport drogowy

Drogi publiczne woj. zachodniopomorskiego (2009)
Kategoria dróg Łączna długość  % nawierzchni
utwardzonej
 % nawierzchni
ulepszonej
Drogi krajowe 1 141,4 km 100% 100%
Drogi wojewódzkie 2 114,9 km 100% 99,9%
Drogi powiatowe 7 872,5 km 91,2% 85,1%
Drogi gminne 7 111,6 km 44,0% 32,4%
Razem (Σ) 18 240,4 km 74,4% 67,2%

Wg danych z 31 grudnia 2009 w woj. zachodniopomorskim było 18,2 tys. km dróg publicznych, w tym 1141 km dróg krajowych i 2115 km dróg wojewódzkich. 22,8% dróg krajowych i 13,7% dróg wojewódzkich przebiegało przez miasta.

Wg danych z 31 grudnia 2008 w woj. zachodniopomorskim było 855,3 tys. zarejestrowanych pojazdów, z czego 649,7 tys. stanowiły samochody osobowe, 106,9 tys. samochody ciężarowe, a 47,1 tys. motocykle.

W 2009 r. na zachodniopomorskich drogach miało miejsce 1818 wypadków drogowych, w których zginęło 206 osób, a 2237 osób zostało rannych.

Dla obszaru województwa zachodniopomorskiego został utworzony w Szczecinie oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, który wykonuje zadania zarządcy dróg krajowych, ekspresowych i autostrad. Z obszaru jego działa został wyłączony odcinek 12 km drogi ekspresowej S3 przy granicy województwa, którym zarządza oddział GDDKiA w Zielonej Górze. Oddział GDDiKA w Szczecinie utworzył 7 rejonów (komórki organizacyjne): Koszalin, Lipiany, Nowogard, Stargard Szczeciński, Szczecin, Szczecinek, Wałcz, które wypełniają szczegółowe zadania.

Drogi krajowe w województwie zachodniopomorskim
Droga Trasa Obecna długość w województwie Uwagi
3 ŚwinoujścieSzczecinGorzów WielkopolskiZielona GóraLubinLegnicaBolkówJelenia Góra – Jakuszyce – granica państwa Czechy ?
S3E65 ŚwinoujścieGoleniówSzczecin A6 (węzeł „Rzęśnica”) – ... – Szczecin A6 (węzeł „Klucz”) – Parnica – Gorzów WielkopolskiZielona GóraA4 (Legnica) – BolkówLubawka – granica państwa Czechy ? istniejąca częściowo
6E28 Niemcy granica państwa – KołbaskowoSzczecinGoleniówKoszalinSłupskLęborkGdańsk – Łęgowo ?
A6 Niemcy granica państwa – KołbaskowoSzczecin S3 (węzeł „Rzęśnica”) 29 km istniejąca częściowo
S6 S3 (Goleniów) – KoszalinA1 (Gdańsk) 0 km planowana
10 Niemcy granica państwa – Lubieszyn – SzczecinStargard SzczecińskiWałcz – Piła – Białe Błota – Wypaleniska – Przyłubie – ToruńLipnoSierpcDrobinPłońsk ?
S10 A6 (Szczecin) – Stargard SzczecińskiWałcz – Piła – BydgoszczToruńS7 (Płońsk) 13,5 km istniejąca częściowo
11 KołobrzegKoszalinBoboliceSzczecinek – Piła – PoznańJarocinPleszewOstrów WielkopolskiKępnoBytom ?
S11 KołobrzegKoszalin – Piła – PoznańOstrów WielkopolskiTarnowskie GóryA1 0 km planowana
13 Szczecin – Przecław – Rosówek – granica państwa Niemcy 10,6 km
20 Stargard SzczecińskiDrawsko PomorskieSzczecinekBiały BórMiastkoBytówŻukowoGdynia ?
22 Niemcy granica państwa – Kostrzyn nad OdrąGorzów WielkopolskiWałczCzłuchówStarogard GdańskiMalborkElblągGrzechotki – granica państwa Rosja ?
23 Myślibórz – Sarbinowo 32,8 km
25 BoboliceBiały BórCzłuchówBydgoszczInowrocławStrzelnoKoninKaliszOstrów WielkopolskiOleśnica ?
26 Niemcy granica państwa – Krajnik DolnyChojnaMyślibórzRenice 3 51 km
31 SzczecinGryfinoChojna – Sarbinowo – Kostrzyn nad OdrąSłubice ?
37 Darłowo – Karwice 6 16 km
93 granica miasta (Świnoujście) – 3 (Świnoujście) 14 km

Zarządcą dróg wojewódzkich jest Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, który powołał jednostkę organizacyjno-budżetową Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie będący administratorem sieci dróg wojewódzkich. Zarządza on drogami wojewódzkimi o łącznej długości 2093,3 km, w zakresie planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg. Zarząd dróg utworzył 7 terenowych komórek organizacyjnych w postaci Rejonów Dróg Wojewódzkich (Białogard, Chojna, Drawsko Pomorskie, Gryfice, Koszalin, Pyrzyce, Stargard Szczeciński).

  • drogi wojewódzkie
102  • 103  • 105  • 106  • 107  • 108  • 109  • 110  • 112  • 113  • 114  • 115  • 119  • 120  • 121  • 122  • 124  • 125  • 126  • 127  • 128  • 129  • 130  • 141  • 142  • 144  • 146  • 147  • 148  • 151  • 152  • 156  • 160  • 162  • 163  • 165  • 166  • 167  • 168  • 169  • 171  • 172  • 173  • 175  • 177  • 178  • 179  • 201  • 203  • 205  • 206  • 208  • 209

Transport kolejowy

Wg danych z 31 grudnia 2009 r. na obszarze woj. zachodniopomorskiego było 1206 km linii kolejowych normalnotorowych, z czego 35,2% miało dwa lub więcej torów. Zelektryfikowanych było 62,5% wszystkich linii.

Wg danych z 2006 r. dwa dworce: Szczecin Główny oraz Stargard Szczeciński miały kategorię A dla PKP S.A. Oddział Dworce Kolejowe, co oznacza, że roczna odprawa podróżnych obejmowała powyżej 2 mln osób.

Największymi obiektami infrastruktury kolejowej w województwie są: szczeciński węzeł kolejowy i stargardzki węzeł kolejowy.

linie kolejowe czynne:

  • 202 Gdańsk Główny – Stargard Szczeciński
  • 210 Chojnice – Runowo Pomorskie
  • 273 Wrocław Główny – Szczecin Główny
  • 351 Poznań Główny – Szczecin Główny
  • 401 Szczecin Dąbie – Świnoujście Port
  • 402 Koszalin – Goleniów
  • 403 Piła Północ – Wałcz, Kalisz Pomorski – Ulikowo
  • 404 Szczecinek – Kołobrzeg
  • 405 Piła Główna – Ustka
  • 406 Szczecin Główny – Trzebież Szczeciński (brak regularnych przewozów pasażerskich)
  • 407 Wysoka Kamieńska – Kamień Pomorski
  • 408 Szczecin Główny – Stobno Szczecińskie
  • 409 Szczecin Gumieńce – Granica Państwa (Tantow)
  • 410 Kalisz Pomorski Miasto – Kalisz Pomorski
  • 418 Sławno – Darłowo
  • 427 Mścice – Mielno Koszalińskie
  • Świnoujście Centrum – Seebad Heringsdorf
  • wąskotorowa: Gryfice – Pogorzelica

Transport wodny

Na wybrzeżu województwa zachodniopomorskiego znajdują się cztery morskie porty handlowe: w Szczecinie, Świnoujściu, Kołobrzegu, Policach oraz 10 małych portów bałtyckich i 13 przystani rybackich. Na terenie województwa realizowane jest ok. 90% pasażerskiego ruchu promowego i 47% przeładunków w Polsce. Z uwagi na zły stan techniczny małe porty i przystanie wymagają kosztownych prac modernizacyjnych. Prawnie na terenie województwa ustalono 18 portów morskich i 8 przystani morskich.

Region ma dogodny układ śródlądowych dróg wodnych łączących porty ujścia Odry z krajami UE, a szczególnie z Niemcami. Aktualny stan zabudowy hydrotechnicznej drogi wodnej na odcinku Szczecin-Kostrzyn nad Odrą nie pozwala na pełne wykorzystanie jej możliwości transportowych.

  • Transport morski:
    • Tor wodny Szczecin-Świnoujście
  • Transport śródlądowy:
    • międzynarodowa droga wodna: ŚwinoujścieSzczecinGryfino – Widuchowa – Hohensaaten – Eberswalde – Berlin
    • Odrzańska Droga Wodna
    • port Szczecin–port Police

Na terenie woj. zachodniopomorskiego utworzono 8 morskich przejść granicznych w: Darłowie, Dziwnowie, Kołobrzegu, Mrzeżynie, Nowym Warpnie, Trzebieży, Szczecinie i Świnoujściu.

Transport lotniczy

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

  • port lotniczy Szczecin-Goleniów – port lotniczy należący do podstawowej sieci lotnisk w kraju. W pełni przystosowany do obsługi cywilnego ruchu pasażerskiego i towarowego, zgodnie z wymogami ICAO. Jest również lotniczym przejściem granicznym
  • Szczecin-Dąbie – lotnisko cywilne o nawierzchni trawiastej (aeroklub, baza lotnictwa sanitarnego)
  • lotniska wojskowe: Świdwin, Mirosławiec, Oleszno
  • lotniska powojskowe (których infrastrukura lotniskowa jest na ogół zdewastowana): Płoty, Dziwnów, Zegrze Pomorskie, Borne Sulinowo, Kluczewo, Chojna, Wilcze Laski, Bagicz

Bezpieczeństwo

Policja

Zachodniopomorska policja posiada 17 jednostek powiatowych i 3 miejskie.

Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych w 2009 r. w województwie wynosił 68,6%, gdzie najwyższa wykrywalność dotyczyła powiatów: drawskiego (87,7%), choszczeńskiego (86,2%), szczecineckiego (84,0%), a najniższy w Szczecinie (55,1%).

Straż pożarna

Główną siedzibą straży pożarnej jest Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie. Prócz niej w województwie działa 17 komend powiatowych PSP oraz 3 komendy miejskie. Prócz nich wg danych z lutego 2011 r. w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego w województwie działa 160 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej.

Na terenie województwa w Bornem Sulinowie znajduje się Ośrodek Szkolenia PSP.

Wojsko

Zachodniopomorskie jako 1 z 7 województw należy do Pomorskiego Okręgu Wojskowy.

  • Wielonarodowy Korpus Północno-Wschodni
  • 12 Dywizja Zmechanizowana
  • 8 Flotylla Obrony Wybrzeża
  • Poligon Drawski

Nad wybrzeżem województwa znajdują się 2 bazy morskie: port wojenny Kołobrzeg, port wojenny Świnoujście.

Opieka zdrowotna

W 2009 r. na obszarze województwa znajdowały się 32 szpitale ogólne, w których leczyło się 312,3 tys. osób.

Wg danych z 31 grudnia 2008 r. w województwie działały 87 zespoły ratownictwa medycznego.

Współpraca międzynarodowa

Umowy, porozumienia i listy intencyjne zawarte przez Województwo Zachodniopomorskie:

  • Włochy Region Apulia (Puglia) od 26 października 2007
  • Niemcy Kraj związkowy Bawaria (Bayern) od 22 lutego 2008
  • Niemcy Kraj związkowy Brandenburgia (Brandenburg) od 7 grudnia 2001
  • Bruksela-Koekelberg (Bruxelles) od 20 marca 2006
  • Francja Departament Żyronda (Gironde) od 8 lipca 2004
  • Chińska Republika Ludowa Prowincja Guangdong (廣東) od 12 lipca 2001
  • Rosja Obwód Kaliningrad (Калининград) od 7 października 2004
  • Litwa Okręg Kłajpeda (Klaipėda) od 12 października 2006
  • Francja Departament Loara Atlantycka (Loire-Atlantique) od 25 listopada 1999
  • Niemcy Kraj związkowy Meklemburgia-Pomorze Przednie (Mecklenburg-Vorpommern) od 18 czerwca 2000
  • Ukraina Obwód mikołajowski (Миколаїв) od 19 września 2002
  • Prowincja Overijssel od 18 października 2006
  • Szwecja region Skania (Skåne) od 14 maja 1999

Większość województwa położona jest w Euroregionie Pomerania, fragmenty także w euroregionach: Pro Europa Viadrina i Bałtyk.

Uwagi

  • obie uznane za pomnik historii.
  • z kostki kamiennej, klinkieru, betonu, z płyt kamienno-betonowych, bitumu.
  • Kody pocztowe, województwo Zachodniopomorskie (wyświetlono 50 z 1897)

    Herb województwa Zachodniopomorskiego
    Ocena internautów województwa Zachodniopomorskie
    Średnia ocena: 4.2
    liczba ocen: 15

    Wtyczki społecznościowe

    Lubisz Województwo Zachodniopomorskie, kliknij Google +1 , lub Lubię to!

    Komentarze o województwie Zachodniopomorskie

    Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-16 14:07:57

    Szybka zmiana regionu Polski



    Polska - Województwo Zachodniopomorskie
    Polska - Miasta na prawach powiatu Polska - Powiaty Herb województwa Zachodniopomorskiego Herb województwa Zachodniopomorskiego